Thời gian qua, tốc độ xây dựng tại các TP lớn phát triển nhanh chóng mặt. Các khu ổ chuột trong nội thành - kể cả các quận vùng ven trước kia như quận 4, quận 8, nơi những dân nghèo thành thị đã bám rễ từ bao đời, được giải tỏa để xây dựng các khu dân cư mới đẹp đẽ. Các chung cư cũ xây tạm bợ từ trước năm 1975 cũng dần bị giải tỏa, mọc lên những tòa cao ốc với nhiều tiện nghi, điều kiện sống tốt hơn.
Xin làm người ven đô
Thế nhưng rất ít cư dân cũ được sở hữu các căn nhà mới, căn hộ mới này. Bộ phận lớn cư dân bị giải tỏa, hầu hết có nhà nhỏnhưng đông con cháu, lãnh tiền bồi thường chẳng được bao nhiêu, rồi chia cho con cái mỗi người một ít là xong. Tiền vào nhà khó như gió vào nhà trống. Suất mua nhà tái định cư phải bán đi để kiếm thêm chút tiền chênh lệch, rồi bầu đoàn thê tử kéo ra vùng ven kiếm mảnh đất cắm dùi. Nhưng họ gặp không ít khó khăn, bởi không biết thủ tục giấy tờ, mua phải đất nông nghiệp do chủ tự phân lô bán nền nên không thể xin phép xây dựng. Nếu làm đại dù chỉ là cái nhà lá thì mấy ông trật tự đô thị sẽ xuất hiện ngay, yêu cầu ngưng thi công và tự tháo dỡ. Cũng cótrường hợp biết điều nhờ “cò xây dựng”, tùy nơi, tùy nhà lớn nhỏmà phong bì nhiều hay ít, sẽ được xây dựng “chui một cách công khai”.
Trường hợp một gia đình tôi quen biết ở Khánh Hội, quận 4, TP.HCM, cha truyền con nối làm phu bốc vác bến cảng Sài Gòn. Nhà có bảy nhân khẩu thuộc ba thế hệ ở chung trong căn nhà hơn 30 m2. Ông già ngoài 70 tuổi, khi bốc vác bịtrượt té, chấn thương cột sống, nằm liệt mười mấy năm nay. Bà vợ tuổi cũng ngoài 70 nhưng ngày ngày còn đi bán vé số, cả hai người con trai đều tiếp nghề phu bốc vác của cha. Vợ người con trai lớn làm công nhân vệ sinh. Cả vợ chồng cùng làm nhưng cũng không đủ lo cho hai đứa con đi học, đứa đã vào đại học, đứa lớp 10, bởi vợ chồng anh chỉ mong hai con học hành đậu đạt, mai sau đỡ vất vả như ông bà, cha mẹ... Khi bị giải tỏa, số tiền bồi thường phải lo trả nợ từ hồi ông bị té nằm bệnh viện, còn chẳng được bao nhiêu, xuống Nhà Bè mua miếng đất cất nhà cho rộng rãi một chút. Mua nhầm nền đất nông nghiệp phân lô, sổ đỏchủ đem photocopy bán cho nhiều người. Chủ đất giới thiệu cán bộ xã, ông con trai “biết điều” với thủ tục “đầu tiên” để họ lơ đi mới xây tạm cái nhà cấp 4 tuềnh toàng.
Xây dựng, sửa chữa chui trên nhà đất của mình!
Nhiều người ở các khu vực bị quy hoạch treo muốn xây dựng, sửa chữa nhà trên đất mình mà cũng phải chạy chọt, lo lót... để xây dựng chui. Việc chạy chọt để xây dựng chui khá phổ biến trong nhiều năm qua. Điển hình như trường hợp những người dân sống ở khu quy hoạch mở rộng ga Bình Triệu đã bị treo từ mười mấy năm qua. Vì chờ đợi quá lâu chẳng biết sẽ giải tỏa hay sẽ bỏquy hoạch, trong khi con cái lớn lên dựng vợ gả chồng cần ra riêng, người dân bèn “quy hoạch tự phát” xây dựng những khu phố lỗchỗnhư răng lòi xi. (Ở đây hình như phải có sự “yểm trợ” của phong bì cho cán bộ địa phương để họ “nhắm mắt làm ngơ?”). Ông bố của bạn tôi có miếng đất vườn ở khu Cá sấu hoa cà, phường Hiệp Bình Chánh, Thủ Đức, mua từ vài chục năm trước, mong ước khi về hưu sẽ có chỗ vui thú điền viên. Nhưng ông về hưu đã hơn chục năm mà đất vẫn tiếp tục bị treo theo dự án mở rộng ga Bình Triệu, trong khi các con lớn lên lấy vợ, sinh con đẻ cái, cả nhà sáu nhân khẩu cùng chung sống trong một căn hộ hơn 50 m2 ở tầng 4, cư xá Thanh Đa đã xuống cấp trầm trọng. Có người bảo ông nhờ cò chạy chọt xây căn nhà cấp 4 để vợ chồng ông ra đó ở, đỡ phải lê từng bước lên xuống bốn tầng chung cư, giao căn hộ cho vợ chồng người con trai với hai đứa cháu nội. Nhưng ông già cương quyết từ chối, nhất thiết không tiếp tay cho tệ nạn tham nhũng. Chuyện an cư đối với vợ chồng già có lẽ phải chờ ra nghĩa trang, như lời ông than thở!
Còn biết bao trường hợp mua bán, tách thửa nhà đất rắc rối thủ tục hành chính giống “chuyện như đùa”.
