Những biến cố, cú sốc mạnh về tinh thần có thể làm cho người ta bị rối loạn tâm thần ở các mức độ khác nhau. Nó có thể là trạng thái lo âu căng thẳng, bứt rứt, mất ngủ, buồn rầu hoặc các trạng thái loạn thần rất nặng (điên loạn). Đây là bệnh tâm lý, xuất hiện đột ngột và người bệnh không nói rõ được nguyên nhân nên người thân thường tìm nguyên nhân thực thể, tìm hoài không thấy, trị không khỏi nên gọi luôn đó là bệnh “ma nhập”.
Điên vì bị chấn động tâm lý bất ngờ
Bà NTV, 43 tuổi, ở Bình Dương, định đem hơn chục cây vàng ra gửi ngân hàng thì chồng bà gọi điện thoại bảo về quê gấp. Để vàng ở nhà không yên tâm nên bà gói lại và nhét xuống đáy va li đem về quê. Khi trở lại nhà, bà đem cất va li trong tủ nhưng 10 ngày sau mở va li ra thì không thấy vàng đâu. Bà chỉ kịp gọi điện thoại cho chồng nói: “Anh ơi, mất hết rồi!”, sau đó cấm khẩu luôn, suốt ngày không nói, không ăn, không ngủ, cứ ôm mấy con gấu bông nựng nịu như trẻ con. Thỉnh thoảng bà nói tiếng chim, tiếng chuột; có lúc lại khóc lóc vật vã.
Rối loạn stress không nên cách ly, giam cầm người bệnh. Ảnh: CTV
Em LTH, 17 tuổi, ở Đồng Nai, một hôm nghe bố mẹ cãi nhau dữ dội, đe dọa ly hôn, thế là em rơi vào hoảng loạn. Từ đó, H. thường mất ngủ, cư xử khác hẳn trước đây, có lúc bỗng nhiên vui cười vô cớ, lúc lại khóc lóc, buồn rầu. H. tâm sự: “Cháu cảm thấy rất buồn rầu, vô tích sự vì không làm được gì cả, nhiều lúc cháu nghĩ tới cái chết, không muốn sống nữa”.
Bà NHN, 56 tuổi, ở Đăk Nông, sau khi con trai bị tai nạn giao thông chết đã trở nên mất trí. Bà N. chẳng nhận ra ai, lúc mê, lúc tỉnh. Nửa đêm, bà thường bỏ nhà đi lang thang không biết lối về, người nhà phải vất vả tìm kiếm khắp nơi.
Trên đây chỉ là một số trường hợp bị rối loạn tâm thần cấp do stress, còn gọi là rối loạn stress sau sang chấn mà chúng tôi vừa gặp, nêu ra để mọi người thấy stress rất đa dạng, xảy ra ở mọi lĩnh vực của cuộc sống, không chừa một ai.
Những triệu chứng nhận biết
Rối loạn stress sau sang chấn là một rối loạn tâm lý, biểu hiện bằng các triệu chứng lo âu rõ rệt sau khi phải đương đầu với sự kiện gây tổn thương và vẫn tiếp tục kéo dài sau khi sự kiện đã kết thúc. Bệnh hay gặp ở những người từng trải qua các biến cố gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe tinh thần hoặc thể chất như thiên tai, bạo hành, tai nạn… Ở phụ nữ những nguy cơ dẫn đến rối loạn stress sau sang chấn thường là bị hãm hiếp, quấy rối tình dục, tang tóc (mất chồng, mất con…).
Người bị rối loạn stress sau sang chấn thường có biểu hiện nét mặt căng thẳng, động tác cứng nhắc, đau nhức các cơ. Nhịp tim nhanh, khó thở, chóng mặt, vã mồ hôi, ngất xỉu cũng là những hiện tượng thường gặp nhất. Người bệnh thường khó chịu trước tiếng động, lời nói, ánh sáng, dễ kích thích, dễ nổi cáu, sợ hãi mơ hồ, vật vã la hét cuồng loạn, cười nói vô cớ…
Ngoài ra, người bệnh thường bị mất ngủ, hay mơ màng và gặp ác mộng. Họ hay tìm đến rượu, thuốc lá, ma túy... như một cách để giảm bớt lo âu, căng thẳng. Một số trường hợp bệnh nhân còn đập phá, tấn công người khác và tìm mọi cách để tự sát.
Giải tỏa lo âu, không cách ly người bệnh
Sự tiến triển của bệnh nhân bị rối loạn stress sau sang chấn phụ thuộc rất nhiều vào người thân và sự quan tâm của thầy thuốc. Không nên cách ly, giam cầm người bệnh mà để họ sống hòa nhập với người thân. Cần giúp cho người bệnh giảm dần sự hồi tưởng về quá khứ, giảm lo âu, nâng cao khả năng kiềm chế cá nhân. Ngoài ra phải kết hợp với các loại thuốc giải tỏa lo âu, trầm cảm, thuốc chống co giật và các thuốc an thần sẽ giúp người bệnh mau chóng khỏi bệnh.
Không ít người dân cho rằng đây là bệnh do “ma nhập” nên thường cúng bái và điều trị bằng những phương pháp thiếu khoa học. Chính việc này sẽ làm cho bệnh tình của người bệnh nặng thêm và chưa kể đến việc tiền mất tật mang. Vì vậy, khi thấy người bệnh có những biểu hiện trên cần đưa đến các bác sĩ chuyên khoa để thăm khám.
| Cần có cách ứng phó với stress Mọi người cần phải rèn luyện cho mình một bản lĩnh sống dám đương đầu với những tình huống bất trắc và một cách sống thoải mái, hài hòa để stress ít xảy ra. Khi nó đã xảy ra rồi thì đón nhận và xử lý nó ra sao để ít bị tác hại. Các bậc tiền bối về tâm lý trị liệu vẫn thường nói: “Bản thân sự việc stress xảy ra không có nhiều tác hại bằng ý nghĩa mà người ta gắn cho nó”. Bà V. mất hơn 10 lượng vàng, tính ra thời giá bây giờ thì rất lớn nhưng đó không phải là tất cả tài sản của gia đình, nếu bà bình tĩnh tâm niệm “Của đi thay người” thì chưa chắc đã bị rối loạn như vậy. Còn em H. nghe bố mẹ cãi nhau, nếu bình tĩnh hỏi han, khuyên can bố mẹ và bố mẹ biết tránh không để con chứng kiến cảnh xung đột thì chắc em không buồn rầu và lâm bệnh tới mức đó. |
BS LƯƠNG HỮU THÔNG, nguyên Phó Giám đốc BV Tâm thần TW2
