COP là hội nghị quốc tế được tổ chức 2 năm/lần nhằm thảo luận về các giải pháp toàn diện trong việc kiểm soát thuốc lá. Tinh thần của COP10 năm nay chính là cùng nhau tìm kiếm giải pháp để nâng cao chất lượng cuộc sống tốt hơn cho tất cả mọi người, kể cả người hút thuốc. Các quốc gia sẽ báo cáo về công tác phòng chống tác hại thuốc lá trong nước cũng như tham khảo những giải pháp cấp tiến, các khuyến nghị và lựa chọn áp dụng có điều kiện dựa trên bối cảnh thực tiễn của nước sở tại.
Việt Nam, một trong 183 quốc gia thành viên tham dự COP10, có thể sẽ dừng lại ở việc quan sát và lắng nghe ý kiến của các quốc gia khác về luật pháp và kinh nghiệm quản lý thuốc lá mới để tham khảo cho chính sách nội bộ trong thời gian tới.
Cần tiếng nói chung các bộ ngành về kiểm soát thuốc lá tại COP10
Việt Nam trở thành một trong những thành viên của Công ước Khung về Kiểm soát thuốc lá (FCTC) từ rất sớm và là quốc gia năng động, gặt hái nhiều thành tựu trong việc thực thi các chính sách kiểm soát thuốc lá do Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) khuyến nghị. Phái đoàn Việt Nam tham dự các kỳ họp COP trước đây, ngoài Bộ Y tế làm trưởng đoàn còn có sự tham gia của Bộ Công thương, Bộ Tư pháp, Bộ Tài chính, Văn phòng Chính phủ…
Theo thông lệ, nghị trình của hội nghị sẽ có báo cáo đã được sự tham gia và đồng thuận từ các bộ ngành liên quan soạn thảo trước kỳ hội nghị và được trình bày bởi đại diện của quốc gia tại nghị trường quốc tế.
Mặt khác, tại kỳ họp COP10 lần này, mặc dù Việt Nam vẫn chưa có kết luận về việc kiểm soát thuốc lá mới, nhưng với phản ánh đa chiều tình trạng thực tiễn của quốc gia từ các bộ ngành liên quan sẽ giúp cho WHO hiểu rõ hơn về thực trạng. Từ đó cơ quan này sẽ có thể đưa ra những khuyến nghị gần hơn với thực tiễn, nhằm đạt mục tiêu giảm tình trạng tử vong do hút thuốc lá trên toàn cầu bằng những chính sách phù hợp, hiệu quả… liên quan đến người hút thuốc.
Trong nước cần sớm thống nhất quan điểm khác biệt
Mặc dù có khả năng cao Việt Nam chưa thể có kết luận về chính sách quản lý thuốc lá mới tại COP10 nhưng việc thảo luận về các vấn đề xoay quanh sản phẩm này vẫn luôn diễn ra liên tục đến từ các chuyên gia, đại biểu quốc hội.
Đại diện cho tiếng nói của cử tri, vào tháng 4 năm nay, ĐBQH Phạm Khánh Phong Lan đã góp ý, chia sẻ cho các nhà quản lý về vấn đề này tại tọa đàm "Thuốc lá thế hệ mới: Đủ điều kiện quản lý ngay theo luật hiện hành" của Báo Pháp luật TP.HCM: “Điều kiện lý tưởng là làm sao để chúng ta bỏ luôn thuốc lá, nhưng đây là điều không thể thực hiện trong khoảng thời gian trước mắt. Cho nên, chúng ta chấp nhận giải pháp là phải phòng, chống tác hại của thuốc lá. Chúng ta gọi thuốc lá thế hệ mới là các giải pháp giảm tác hại là vì chúng ta đang muốn giảm tác hại cho người hút thuốc so với thuốc lá điếu truyền thống”.
Ngoài ra, ĐBQH Lưu Bình Nhưỡng, Phó Trưởng ban Dân nguyện, Ủy ban Thường vụ Quốc hội cũng đặc biệt quan tâm đến vấn đề thuốc lá mới hiện nay. Cụ thể, trong hội thảo “Kiểm soát thuốc lá mới có trách nhiệm” tháng 7 vừa qua của Báo Pháp luật Việt Nam, ông Nhưỡng nhấn mạnh không có thuốc lá nào là vô hại, vì vậy phải có các chính sách để quản lý chặt chẽ các loại thuốc lá.
Phó Trưởng ban Dân nguyện Lưu Bình Nhưỡng phát biểu tại tọa đàm Báo Pháp luật Việt Nam (Ảnh: Báo PLVN). Ông Nhưỡng cũng nêu ra 4 chính sách mà Chính phủ cần tuân thủ: Thứ nhất là chính sách bảo vệ sức khỏe cộng đồng. Thứ hai là chính sách bảo vệ giới trẻ. Thứ ba là chính sách quản lý hàng hóa. Thứ tư là chính sách về đối ngoại, phải thực hiện những cam kết về nhân quyền, môi trường theo luật pháp quốc tế mà Việt Nam đã ký kết cũng như các Công ước quốc tế mà Việt Nam đã tích cực tham gia.
Xoay quanh thuốc lá mới, tại tọa đàm của Báo Đại biểu Nhân dân cuối năm 2022, ĐBQH Tạ Văn Hạ, Phó Chủ nhiệm Ủy ban VH-GD của Quốc hội đề xuất: “Theo tôi, các cơ quan tham mưu của Chính phủ cần rà soát lại hệ thống pháp luật, thể chế để xem pháp luật đang quy định những gì liên quan đến thuốc lá để thực hiện cho nghiêm”.
Phó Chủ nhiệm Ủy ban Văn hóa - Giáo dục Tạ Văn Hạ phát biểu tại tọa đàm của Báo Đại biểu Nhân dân (Ảnh: Báo ĐBND) Đã hơn 6 năm kể từ khi Chính phủ ban hành Công văn 8750 chỉ đạo các bộ, ngành phối hợp để ban hành chính sách thuốc lá mới phù hợp. Thế nhưng hiện nay, việc quản lý các sản phẩm này vẫn đang trong tiến trình thảo luận. Dù vậy, các vấn đề xoay quanh thuốc lá mới không chỉ là câu chuyện giữa các bộ ngành mà còn là vấn đề của quốc gia và thu hút các bên tham gia.
Theo các chuyên gia, Việt Nam có thể tận dụng cơ hội COP10 năm nay để tham khảo chính sách, kinh nghiệm, dữ liệu đời thực về việc kiểm soát thuốc lá mới do chính phủ của các nước đi trước trình bày. Bên cạnh đó, các nước có thể kêu gọi WHO và Ban Thư ký FCTC hỗ trợ cung cấp thêm dữ liệu khoa học mới và toàn diện nhất về khoa học, công nghệ liên quan đến các sản phẩm này. Từ đó, Việt Nam sẽ có đầy đủ cơ sở và đánh giá toàn diện để chủ động đưa ra quyết sách hợp lý với thuốc lá mới, dựa trên nền tảng khoa học toàn cầu và phù hợp với bối cảnh quốc gia.
