Làn sóng bạo lực chính trị đã trở thành mối đe dọa trên khắp Mexico trong cuộc bầu cử vừa qua. Theo Integralia Consultants – một công ty tư vấn ở thủ đô Mexico City, hơn 200 quan chức chính phủ, ứng viên và nhà hoạt động chính trị đã bị bắn chết kể từ khi quá trình tranh cử ở Mexico bắt đầu vào tháng 9-2023.
Các nhóm tội phạm có tổ chức đặc biệt tập trung vào hàng ngàn cuộc bầu cử địa phương. Cơ quan bầu cử Mexico (INE) đã yêu cầu chính quyền liên bang bảo vệ hơn 550 ứng viên vì lo ngại họ bị đe dọa hoặc tấn công, theo tờ The Wall Street Journal.
Ông Luis Carlos Ugalde – Tổng giám đốc của Integralia và cựu Giám đốc INE – cho rằng: “Cuộc bầu cử này sẽ là cuộc bầu cử bạo lực nhất trong lịch sử. Nếu bạn muốn trở thành ứng viên ở khu vực do các băng đảng kiểm soát, bạn cần phải xin phép để họ không giết bạn”.
Những vụ tấn công ứng viên
Kể từ tháng 1, khi bắt đầu vận động tranh cử chức thị trưởng ở thị trấn Alcozauca, tại vùng núi hiểm trở của bang Guerrero (Mexico), ông Crispín Mendoza đã nhận hàng chục cuộc điện thoại dọa giết. Một tên trùm tội phạm địa phương có mật danh “El Señor” đã gửi một tin nhắn cảnh báo ông Mendoza tránh xa chính trị.
Theo The Wall Street Journal, thị trấn Alcozauca được xem là một trong những nơi tranh cử nguy hiểm nhất tại Mexico.
Vào khuya một ngày tháng 3, 2 tay súng đã dùng súng trường tự động tấn công nhà ông Mendoza. Vợ và 3 đứa con ông hét lên, trốn dưới gầm giường. Khi ấy, ông Mendoza đã phải leo lên mái nhà và bắn trả những tay súng.
Những lời đe dọa giết ông Mendoza xuất hiện sau khi ông tố cáo việc các quan chức bòn rút tiền từ các dự án công. Ông Mendoza cho biết hầu như ngày nào cũng có người gọi điện và đe dọa sẽ giết ông nếu tiếp tục tranh cử.
Kể từ khi vụ nổ súng xảy ra, những người hàng xóm của ông Mendoza đã tập hợp lại để bảo vệ ông. Họ mang theo súng trường và ngủ tại nhà ông. Ông Mendoza có một đội gồm 7 thành viên bảo vệ ông cả ngày lẫn đêm.
Ông Mendoza cho biết ông tham gia chính trị để mang lại cuộc sống tốt đẹp hơn cho những người hàng xóm. Nhiều người dân có cuộc sống khó khăn khi phải sống trong những nhà sàn đất và không có nước sinh hoạt. Thị trấn đang chìm trong nạn tham nhũng và các tổ chức tội phạm.
“Cuộc sống ở đây rất tốt đẹp, ngoại trừ việc khi bạn muốn làm điều đúng đắn thì luôn có những người muốn chặn đường bạn" – ông Mendoza nói.
Tần suất các vụ bạo lực đã tăng nhanh trước cuộc bầu cử vài tuần. Từ ngày 15 đến ngày 17-5, 3 ứng viên tranh cử các chức vụ trong TP ở 3 bang đã bị giết.
Thi thể của một ứng viên hội đồng TP và vợ của ông được tìm thấy ở phía sau một chiếc xe bán tải. Trong cùng thời gian đó, thi thể của một ứng viên khác được tìm thấy trên một cánh đồng và một ứng viên tranh chức thị trưởng ở một thị trấn tại bang Chiapas (nam Mexico) đã bị bắn chết.
Vào tối 28-5 tại thị trấn Coyuca thuộc bang Guerrero, ứng viên đối lập cho chức thị trưởng thị trấn – ông José Alfredo Cabrera đã bị bắn chết trước sự kinh hoàng của hàng trăm người ủng hộ ông. Ông này bị bắn 2 phát khi đang đọc bài phát biểu trước khi kết thúc chiến dịch tranh cử. Nhà chức trách cho biết tay súng đã bị các nhân viên bảo vệ của ông Cabrera giết.
Sau khi nghe tin ông Cabrera bị ám sát, ông Mendoza đã đặt ra câu hỏi: “Có đáng mất mạng, mất tất cả [vì tranh cử] không? Chính trị đã trở nên rất nguy hiểm”.
Bạo lực không thể thắng
Làn sóng bạo lực chính trị cho thấy những điểm yếu trong quá trình quản lý an ninh ở Mexico. Các cuộc thăm dò cho thấy an ninh là mối quan tâm hàng đầu của cử tri Mexico. Các chuyên gia an ninh cho biết 6 TP có tỉ lệ giết người cao nhất thế giới đều ở Mexico.
Các nhóm tội phạm có tổ chức tìm cách gian lận trong các cuộc bầu cử chức thị trưởng ở Mexico và các cuộc bầu cử địa phương khác. Ở cấp độ TP, các nhóm tội phạm can thiệp vào các đợt bổ nhiệm các quan chức, từ giám đốc công trình công cộng đến cảnh sát trưởng.
Các nhóm tội phạm muốn những người họ ủng hộ thắng cử, để giúp họ trục lợi từ ngân sách chính phủ và các công trình công cộng. Điều này cũng giúp các nhóm tội phạm dễ dàng buôn lậu ma túy và đưa người di cư bất hợp pháp đến Mỹ.
Ông Eduardo Guerrero – chuyên gia an ninh ở Mexico City – cho biết: “Các băng nhóm tội phạm loại bỏ những người mà họ coi là mối đe dọa cho hoạt động kinh doanh của họ. Các nhóm tội phạm có thể đóng góp tài chính cho các chiến dịch và thậm chí huy động cử tri trong ngày bầu cử”.
Nhiều ứng viên khác ở Mexico đã chấp nhận đánh đổi mạng sống để đấu tranh chống lại cái ác. Tại bang Guanajuato (miền trung Mexico), các nhà máy lọc dầu là mục tiêu của nhiều băng nhóm tội phạm vì chúng muốn lợi dụng nguồn dầu tại đây để bán ra chợ đen.
Bà Gisela Gaytán tranh cử chức thị trưởng tại TP Celaya (bang Guanajuato) và cam kết giảm tình trạng tội phạm tại TP này. Bà Gaytán nhiều lần từ chối lời đề nghị của băng nhóm tội phạm địa phương khi họ muốn bà nếu đắc cử sẽ bổ nhiệm một cảnh sát trưởng có quan hệ với họ.
Mùa xuân năm nay, bà Gaytán bị bắn chết khi bà đang gặp gỡ cử tri trên đường phố. Nhà chức trách cho biết họ đã bắt nhiều nghi phạm liên quan vụ việc nhưng vẫn chưa buộc tội được người nào.
Bạo lực chính trị ở Mexico đã lan tới thủ đô của nước này. Vào tháng 5, một tay súng đã tấn công một ứng viên tranh cử chức lãnh đạo một quận của Mexico City nhưng may mắn người này không bị nguy hiểm đến tính mạng.
Tuy nhiên, dù nhiều rủi ro, cuộc bầu cử vẫn phải diễn ra.
