Sáng 24-6, tiếp tục kỳ họp thứ bảy, Quốc hội (QH) thảo luận tại hội trường về dự án Luật Phòng, chống mua bán người (sửa đổi). Một trong những nội dung được nhiều đại biểu (ĐB) quan tâm, đề cập liên quan đến hành vi mới xuất hiện gần đây là mua bán thai nhi trong bụng mẹ.
Mua bán thai nhi trong bụng mẹ ngày càng tinh vi, phức tạp
ĐB Huỳnh Thị Phúc (Đoàn ĐBQH tỉnh Bà Rịa-Vũng Tàu) cho rằng việc mua bán thai nhi bắt đầu diễn ra từ thời điểm mang thai đến khi đứa trẻ chưa chào đời nên chưa có hậu quả xảy ra, dẫn đến khó khăn trong công tác xử lý.
ĐB Phúc nói theo pháp luật hiện hành, chỉ được coi là người và có quyền công dân khi đứa trẻ được sinh ra, còn khi vẫn đang là bào thai trong bụng mẹ thì chưa được điều chỉnh để xem xét là đối tượng của hành vi phạm tội.
Theo ĐB Phúc, BLHS năm 2015 cũng như pháp luật về phòng, chống mua bán người đều chưa có quy định về vấn đề trên.
Bà Phúc phân tích xét dưới góc độ pháp luật, hành vi của người mẹ có con rồi bán thì phải quy định là hành vi buôn bán người và có dấu hiệu phạm tội của mua bán người. Tuy nhiên, thực tế pháp luật hiện nay chưa quy định nên cơ quan chức năng không có cơ sở, căn cứ để xem xét, xử lý hành vi mua bán thai nhi.
“Trong sửa đổi luật lần này, đề nghị ban soạn thảo cần cân nhắc, xem xét có giải pháp phù hợp đối với hành vi mua bán thai nhi đang trong bụng mẹ trước tình hình mua bán đang diễn ra ngày càng phức tạp và tinh vi” - bà Phúc đề xuất.
Đồng tình, ĐB Trần Khánh Thu (Đoàn ĐBQH tỉnh Thái Bình) dẫn báo cáo của Bộ Công an, theo đó số vụ phạm tội mua bán người có chiều hướng gia tăng hằng năm, đặc biệt thời gian qua đã xuất hiện tình trạng mua bán thai nhi, mua bán nam giới để cưỡng bức lao động trên tàu cá. “Một số nơi nổi lên tình trạng mua bán trẻ sơ sinh tinh vi, núp danh các tổ chức thiện nguyện tự phát” - ĐB Thu cho hay.
Theo bà Thu, đây là hành vi nguy hiểm cho xã hội, vi phạm đạo đức, vi phạm thuần phong mỹ tục và chưa được quy định trong pháp luật, do đó cần bổ sung việc truy cứu trách nhiệm hình sự trong các trường hợp mua bán thai nhi.
Trẻ em bao gồm cả thai nhi
Cùng chung quan điểm, ĐB Thạch Phước Bình (Đoàn ĐBQH tỉnh Trà Vinh) dẫn Công ước của Liên hợp quốc về quyền trẻ em nêu “trẻ em bao gồm cả thai nhi cần được bảo vệ ngay từ khi còn trong bụng mẹ”.
“Việc mua bán thai nhi có thể xem là một hình thức vi phạm nghiêm trọng quyền con người và quyền trẻ em” - ĐB Bình nhấn mạnh và dẫn chứng tại Mỹ, luật pháp của một số bang quy định cấm mua bán thai nhi và coi đây là một hành vi phạm tội nghiêm trọng.
Theo ĐB Bình, việc không quy định rõ ràng sẽ tạo kẽ hở cho các hành vi mua bán thai nhi diễn ra, gây ra những hậu quả tiêu cực cho xã hội và cộng đồng. Việc bổ sung quy định này sẽ giúp ngăn chặn từ xa các hành vi vô đạo đức, bảo vệ sự an toàn cho cả thai nhi và bà mẹ mang thai.
“Thực tế cho thấy nhiều bà mẹ mang thai bị ép buộc hoặc lừa gạt để bán thai nhi của mình vì các lý do kinh tế hoặc tình cảm” - ông Bình nói.
Dù vậy, ông Bình cũng lưu ý đến những khó khăn trong thực thi như việc điều tra, thu thập chứng cứ, xác định hành vi phạm tội có thể sẽ phải gặp nhiều thách thức, đặc biệt trong bối cảnh các giao dịch này thường diễn ra “ngầm”. Do đó cần có sự chuẩn bị kỹ lưỡng về mặt pháp lý, đảm bảo quy định rõ ràng, cụ thể và có tính khả thi cao. Đồng thời cần tăng cường đào tạo và trang bị cho các cơ quan chức năng để họ có thể thực thi luật một cách hiệu quả, nghiêm minh.
Sau cùng, ông Bình đề nghị bổ sung điều khoản riêng biệt về mua bán thai nhi, bao gồm các quy định cụ thể về hành vi mua bán thai nhi, hình thức xử phạt và biện pháp bảo vệ. Theo ông Bình, điều này sẽ giúp các cơ quan chức năng dễ dàng áp dụng và thực thi luật, bảo đảm tính răn đe đối với các hành vi vi phạm.
Ông Bình cũng cho rằng cần bổ sung nội dung về biện pháp đẩy mạnh công tác tuyên truyền, giáo dục về quyền của thai nhi và bà mẹ mang thai; nâng cao nhận thức của cộng đồng về tác hại của việc mua bán thai nhi…
Năm 2022 có đến 45% số vụ là mua bán người trong nước
Báo cáo của Bộ Công an cho thấy trong năm năm (2018-2022), cả nước đã phát hiện 394 vụ, với 837 đối tượng vi phạm pháp luật về tội phạm mua bán người.
Nếu trong giai đoạn 2012-2020, việc mua bán người chủ yếu là mua bán người ra nước ngoài chiếm trên 80% số vụ thì thời gian gần đây xuất hiện ngày càng nhiều vụ mua bán người trong nước. Riêng năm 2022, số vụ mua bán người trong nước chiếm đến 45% tổng số vụ.
