Gia đình tôi đông anh chị em, cha mẹ đăng ký hộ kinh doanh xưởng sản xuất bún, giao cho người anh thay mặt quản lý, sử dụng các thiết bị vật tư máy móc của cha mẹ để tạo ra sản phẩm bún cuối cùng và kinh doanh lợi nhuận.
Lúc cha mẹ mất không để lại di chúc, được biết theo pháp lý là tài sản một nửa sẽ do mẹ giữ, còn lại vẫn để cho toàn bộ các con, cho đến khi mẹ mất.
Nhưng vào năm 2014, người anh có giấy chứng nhận đăng ký hộ kinh doanh lò bún lần đầu. Lò bún này cũng nằm ngay trong căn nhà đồng thừa kế. Trong trường hợp này, giấy đăng ký hộ kinh doanh của người anh có đồng nghĩa với quyền sở hữu riêng xưởng sản xuất bún và quyền thụ hưởng riêng lợi nhuận từ kinh doanh đó hiện nay không?
Bạn đọc Lê Lê (TP.HCM)
Luật sư Thái Thanh Vân, Đoàn Luật sư TP.HCM trả lời: Về nguyên tắc, tài sản cha mẹ để lại mà không có di chúc sẽ được chia theo pháp luật về thừa kế quy định tại Điều 651 Bộ luật Dân sự 2015. Hàng thừa kế thứ nhất gồm vợ, chồng, cha, mẹ, con của người chết. Khi cha mẹ mất không để lại di chúc, tài sản sẽ được chia đều cho các hàng thừa kế này.
Về phần lò bún, nếu tài sản (nhà, máy móc, thiết bị lò bún) thuộc khối tài sản chung của cha mẹ, thì khi cha mất, một nửa tài sản thuộc của người mẹ, một nửa chia đều cho mẹ và các con.
Nếu mẹ mất mà chưa chia tài sản, toàn bộ khối tài sản thừa kế được chia đều cho các con (anh chị em).
Bên cạnh đó, theo Điều 82 Nghị định 01/2021, Giấy chứng nhận đăng ký hộ kinh doanh chỉ là quyền kinh doanh, không làm phát sinh quyền sở hữu tài sản đối với cơ sở sản xuất kinh doanh. Do vậy, việc người anh đứng tên đăng ký hộ kinh doanh năm 2014 không làm phát sinh quyền sở hữu riêng đối với lò bún và các tài sản của cha mẹ. Đây vẫn là di sản chung chưa chia của các đồng thừa kế.
Về quyền hưởng lợi nhuận từ hoạt động kinh doanh bằng tài sản thừa kế chung chưa chia thuộc quyền sử dụng chung, nếu một người quản lý, kinh doanh khai thác thì phải thỏa thuận với các đồng thừa kế về việc sử dụng tài sản, hoặc phải chia lợi nhuận phù hợp, trừ chi phí hợp lý.
Nếu không thỏa thuận được, các đồng thừa kế có quyền khởi kiện yêu cầu chia di sản thừa kế hoặc yêu cầu chia lợi nhuận phát sinh từ việc kinh doanh di sản thừa kế chung chưa chia.
