Ngân hàng HSBC Việt Nam mới đây công bố báo cáo có tên “Vietnam at a glance: “Bắt mạch” người tiêu dùng”, trong đó nhìn nhận lại diễn biến kinh tế Việt Nam tháng đầu năm và nhận định về nhiều cơ hội, thách thức trong thời gian tới.
Xuất khẩu tăng trưởng cao trên diện rộng
Phân tích của HSBC Việt Nam cho thấy mặc dù chịu tác động bởi hiệu ứng cơ sở, thương mại của Việt Nam vẫn tiếp tục vững vàng trên đà phục hồi. Xuất khẩu tháng đầu năm tăng với tốc độ kinh ngạc là 42,0% so với cùng kỳ năm trước, nhờ phục hồi ổn định trong xuất khẩu hàng điện tử (Biểu đồ 13).
Sắp tới, số lượng đặt hàng trước dòng điện thoại Samsung Galaxy S24 mới ở mức cao cũng phần nào giúp tình hình thêm lạc quan. Tuy nhiên, sự lạc quan không chỉ giới hạn trong ngành hàng điện tử khi xuất khẩu đang ghi nhận mức tăng trưởng cao trên diện rộng.
Những ngành hàng đã phải hứng chịu tình cảnh trì trệ trong năm 2023 như dệt may, máy móc và đồ gỗ đã bắt đầu tăng trưởng đáng kể trở lại. Dẫu vậy, chuyên gia HSBC Việt Nam cho rằng vẫn cần cẩn trọng trong giai đoạn phục hồi thương mại sơ khởi này.
HSBC Việt Nam khẳng định diễn biến PMI tháng 1 cho thấy sự lạc quan một cách thận trọng nhất định. Điều đáng khích lệ là chỉ số PMI chính cuối cùng cũng trở lại mức trên 50, mặc dù không nhiều, lần đầu tiên trong vòng năm tháng.
Đơn hàng mới và đơn hàng xuất khẩu mới tiếp tục gia tăng mạnh nhưng vẫn chưa đủ để kích thích các doanh nghiệp gia tăng tuyển dụng. Đặc biệt, tình hình giao hàng bị chậm càng khiến áp lực chi phí của nhà sản xuất tăng lên, chính vì vậy không thể quên mối rủi ro do gián đoạn Biển Đỏ vẫn còn kéo dài.
Thêm nữa, lạm phát vẫn trong vòng kiểm soát, trong đó lạm phát chính trong tháng 1 giảm nhẹ xuống 3,4% so với cùng kỳ năm trước (Biểu đồ 14). Mặc dù thấp hơn nhiều so với mục tiêu lạm phát năm 2024 của chính phủ là 4-4,5%, vẫn còn những rủi ro tăng lạm phát đáng chú ý không thể xem nhẹ.
Một nguyên do là Việt Nam đặc biệt dễ bị ảnh hưởng bởi những biến động trên thị trường hàng hóa thế giới (Biểu đồ 15). Trong khi lạm phát vận tải đã ổn định trong những tháng gần đây, lạm phát "nhà ở và vật liệu xây dựng"; bao gồm lạm phát điện, đã chứng kiến giá cả tăng cao, khả năng còn tăng thêm nữa.
Xét cho cùng, những căng thẳng về nguồn cung năng lượng trong nước và chi phí đầu vào gia tăng đã buộc Bộ Công thương đề xuất tăng giá điện lần nữa trong năm nay, sau hai đợt tăng giá hồi tháng 11-2023 và tháng 5-2023, để tháo gỡ những khó khăn tài chính cho Tập đoàn điện lực Việt Nam.
Bên cạnh năng lượng, giá thực phẩm tiếp tục cần đặt trong tầm ngắm, đặc biệt là do những diễn biến của hiện tượng El Nino ở Đông Nam Á. Như chúng tôi từng nói, giá gạo trong nước của Việt Nam đã tăng cùng với giá gạo thế giới, đẩy lạm phát gạo lên (Biểu đồ 16). Mặc dù gạo chỉ chiếm một tỷ trọng nhỏ trong rổ hàng hóa tính chỉ số giá tiêu dùng (CPI) của Việt Nam (chưa tới 3,7%) và giá thịt heo tiếp tục giúp kiểm soát lạm phát thực phẩm, thực phẩm thiết yếu cũng là một điểm quan trọng đối với dự báo lạm phát.
Nhìn chung, tháng 1 thực sự là một khởi đầu "hanh thông" cho sự phục hồi kinh tế của Việt Nam mặc dù cần thận trọng với những rủi ro liên quan.
Cẩn trọng với nhiều rủi ro hiện hữu
Về phía những rủi ro với tăng trưởng kinh tế, HSBC Việt Nam khẳng định vấn đề chính cần lưu tâm là nợ của hộ gia đình gia tăng. Mặc dù không có dữ liệu để đo lường ở Việt Nam, HSBC ước tính thông qua phân tích báo cáo tài chính của bốn ngân hàng lớn, vốn có thể bao gồm những khoản vay cho hộ kinh doanh nhỏ lẻ.
Trong giai đoạn 2013 - 2022, nợ của hộ gia đình tăng mạnh, từ 28% GDP lên 50% GDP, theo tính toán của HSBC Việt Nam dựa trên các số liệu công bố. Đòn bẩy tiêu dùng gia tăng không bền vững có thể tạo ra những rủi ro đáng kể cho ngành ngân hàng Việt Nam, cũng như ảnh hưởng đến chi tiêu tiêu dùng trong tương lai do phải cắt thêm thu nhập để trả nợ.
Điều may mắn là Chính phủ Việt Nam đã triển khai một loạt các biện pháp hỗ trợ cho cả doanh nghiệp và hộ gia đình trong năm 2023, chẳng hạn như gia hạn thời gian giảm thuế, cắt giảm lãi suất và gia hạn thời gian trả nợ.
Trong khi những căng thẳng tài chính có khả năng còn duy trì và sẽ cần được theo dõi trong giai đoạn ngắn hạn, có một số dấu hiệu cho thấy giai đoạn xấu nhất đã trôi qua. Theo quan điểm của HSBC Việt Nam, tâm lý còn thận trọng nhưng đang cải thiện đối với lĩnh vực bất động sản sẽ thúc đẩy tâm lý người tiêu dùng nói chung. Trong khi đó, triển vọng tốt lên của thị trường lao động sẽ hỗ trợ tăng trưởng lương, từ đó cải thiện khả năng trả nợ của hộ gia đình.
