Gần 50 năm trước, tại Sài Gòn, phong trào du ca nở rộ. Du ca hiểu đơn giản là đi ca diễn khắp nơi. Và sau nửa thế kỷ, du ca chính thức trở lại, dù diện mạo du ca ngày nay có phần đổi thay so với ngày xưa…
Trở lại sau gần 50 năm
Trước năm 1975, phong trào du ca phục vụ cộng đồng rất được thanh niên thời đó yêu chuộng. Cụ thể từ năm 1966, phong trào du ca mở màn cùng với những hoạt động công tác xã hội của sinh viên, học sinh tại Sài Gòn. Phong trào lan rộng hơn vào những năm 1970 đến độ hầu hết mỗi tỉnh, thành thời đó đều có các đoàn du ca. Các đoàn du ca với mục tiêu hòa hợp trong văn nghệ, nâng cao tinh thần cộng đồng từ đó dấn thân phục vụ xã hội; song song đó là khả năng phát triển, lãnh đạo của thanh niên trong sinh hoạt tập thể. Du ca ngày đó nổi bật với những cái tên: Nguyễn Đức Quang, Trầm Tử Thiêng, Phạm Duy, Nguyễn Quyết Thắng… và thường gắn với phong trào hướng đạo sinh. Điểm đặc biệt của du ca là nhạc sĩ là người sáng tác và cũng là người hát lên ca khúc của mình.
Sau năm 1975, với thời cuộc cùng những cơn lốc âm nhạc thị trường, du ca dường như vắng bóng. Các ca sĩ, nghệ sĩ tổ chức đêm nhạc thường chọn vào các sân khấu, nhà hát chứ ít chọn đến sân khấu đi chân trần ôm guitar hát mộc mạc như xưa. Chỉ còn hiếm hoi một vài nhạc sĩ có khả năng vừa viết nhạc vừa ca hát, âm nhạc của họ có chất du ca để khi muốn có thể du ca, trong đó nổi bật là nhạc sĩ Trần Tiến.
Tuy nhiên, một mình Trần Tiến vẫn chưa thể đánh dấu sự trở lại của du ca; như một chu kỳ quay vòng của nghệ thuật, những gì càng đến gần khán giả thì càng dễ được khán giả nhớ, yêu thương, vì thế trong những năm gần đây, nhiều nghệ sĩ nhất là các nghệ sĩ trẻ đã chọn du ca như một phương cách đến khán giả của mình.
M-Truck Show của ca sĩ Phạm Anh Khoa được xem là một hình thức du ca khi ca sĩ này chọn đến với sinh viên 10 trường đại học trên địa bàn TP.HCM. Ảnh: Ban tổ chức cung cấp
Nghệ sĩ trẻ du ca
Cụm từ du ca được nhắc nhiều khi nhắc đến ca sĩ, nhạc sĩ trẻ Lê Cát Trọng Lý. Năm 2011 cô đã thực hiện chuyến lưu diễn theo chất du ca với tên gọi Vui. Tour diễn Vui của Lý xuất phát từ TP.HCM rồi chu du qua nhiều tỉnh, thành trong bốn tháng và kết thúc tại Hà Nội. Điều xui của tour diễn là nhà tài trợ cắt tiền nửa chừng nhưng đó cũng là điều may mắn cho Lý. Bởi khi cắt tiền tài trợ thì Lý chỉ còn đàn và giọng hát, nhờ đó là du ca của Lý giống ngày xưa. Khi không có tiền thì tất cả mọi nơi đều có thể là sân khấu, từ một bãi đất trống đến sân khấu mini; khán giả dù nhiều hay ít thì Lý vẫn ôm đàn hát; hát từ ruộng vùng núi Mù Cang Chải, SaPa đến ruộng đồng bằng Đông Hà, Đồng Hới…
Gần hơn là ca sĩ chuyên trị nhạc rock Phạm Anh Khoa. Trong năm 2015 này, Khoa đã bắt tay thực hiện dự án PAK on the road với những chuyến lưu diễn đến với sinh viên, học sinh hay những đêm nhạc ngoài trời, trên bãi biển như Bikers & Rockers Tour, M-Truck Show, Phá…
Hay dự kiến trong tháng 11 và 12 sắp tới, ca sĩ trẻ Mai Quốc Việt - Á quân chương trình Gương mặt thân quen sẽ thực hiện chuyến du ca của mình kéo dài từ Bắc vào Nam. “Dự kiến chương trình sẽ khởi đầu tại các tỉnh biên giới phía Bắc, những nơi mà các liveshow thường không chọn để đến bởi khán giả không có tiền mua vé, không có sân khấu để biểu diễn như: Lạng Sơn, Điện Biên, Lai Châu… Ở đâu có khán giả, có thể ôm đàn hát tôi sẽ hát” - ca sĩ Mai Quốc Việt chia sẻ.
Có thể nói, với các nghệ sĩ trẻ, du ca ngày nay không còn nhiều tính chất của du ca ngày xưa mà du ca mang một hình thức khác. Du ca ngày nay là những buổi ca hát giản dị của ca sĩ, xóa bỏ sân khấu, xóa bỏ ánh đèn, xóa bỏ bức tường ngăn cách họ với khán giả.
Du ca Việt của Lê Minh Sơn
Nhạc sĩ Lê Minh Sơn quyết định đem du ca lên sóng truyền hình với chương trình Du ca Việt. Du ca Việt là dự án âm nhạc miễn phí, ghi lại hành trình của Lê Minh Sơn cùng ban nhạc và các ca sĩ nổi tiếng đến nhiều địa phương trên mọi miền đất nước.
“Du ca Việt là hành trình tìm kiếm tinh hoa âm nhạc dân gian như: Tại Bình Định chúng tôi tìm người hát bội kết hợp võ thuật, ở Bắc Ninh tìm người hát quan họ… Bên cạnh đó, chương trình còn mang yếu tố nhân văn khi hướng đến những nhân vật có hoàn cảnh đặc biệt. Như tại Cao Bằng chúng tôi tìm được một, hai cậu bé có mẹ bị bắt bán sang Trung Quốc, cha cháu buồn chán nên quyết định đưa hai anh em vào hang đá ở như người rừng. Chúng tôi đến là tập hát cho hai em, đưa các em lên sân khấu chương trình với mong muốn thông qua âm nhạc sẽ kết nối yêu thương phần nào giúp các em về vật chất” - nhạc sĩ Lê Minh Sơn chia sẻ.
Bên cạnh đó, tại mỗi địa phương sẽ có một buổi biểu diễn miễn phí cho khán giả xem với thời gian kéo dài 120 phút. Nhạc sĩ Lê Minh Sơn cũng mong muốn chương trình sẽ đi được hết 63 tỉnh, thành và kéo dài trong ba năm.
Du ca Việt thực hiện năm đầu tiên với 26 tập (20 phút/tập, phát sóng hai tuần/lần). Tập đầu tiên sẽ phát sóng vào 10 giờ 30 sáng thứ Bảy trên kênh VTV1 và phát lại trên kênh VTV4 kể từ ngày 25-7.
