Ngày 21-4, Tổng thống Mỹ Donald Trump nói rằng Nga và Ukraine có khả năng rất cao sẽ đạt được thỏa thuận ngừng bắn và ông sẽ cung cấp đầy đủ thông tin chi tiết trong ba ngày tới. Trước đó, nhà lãnh đạo Mỹ nói rằng nếu Moscow và Kiev đạt được thỏa thuận trong tuần này nhằm kết thúc chiến sự ở Ukraine dài hơn ba năm thì cả hai nước sẽ có cơ hội “làm ăn lớn” với Mỹ, theo hãng tin Reuters.
Ông Trump đưa ra các phát ngôn trên sau khi tuần rồi cảnh báo sẽ rút khỏi tiến trình hòa đàm nếu Nga hoặc Ukraine tiếp tục không hợp tác trong quá trình này. Chính vì vậy, giới quan sát cho rằng vẫn phải chờ xem liệu một thỏa thuận ngừng bắn có nằm trong tầm tay trong những ngày tới sau nhiều tháng đàm phán không thành công hay không.
Dấu hiệu lạc quan từ Nga-Ukraine
Sau khi Mỹ cuối tuần qua dọa sẽ rút khỏi tiến trình đàm phán hòa bình giữa Moscow và Kiev nếu không thấy triển vọng trong thời gian tới, Tổng thống Nga Vladimir Putin tuyên bố lệnh ngừng bắn dịp lễ Phục sinh, kéo dài 30 giờ, tính từ 18 giờ ngày 19-4 (giờ Moscow) cho đến hết ngày 20-4.
Ngày 21-4, Tổng thống Putin cho biết lực lượng Nga đã nối lại các hoạt động quân sự chống lại quân Ukraine sau khi lệnh ngừng bắn 30 tiếng kết thúc, theo đài RT. Tổng thống Nga dẫn thông tin từ báo cáo quân sự của Bộ Quốc phòng Nga rằng đã có sự giảm bớt các hoạt động thù địch nhưng không phải là sự lắng dịu giao tranh hoàn toàn.
Tổng thống Putin cũng nói rằng Moscow sẵn sàng nghiên cứu và thảo luận kỹ lưỡng về bất kỳ sáng kiến hòa bình nào được đề xuất và mong đợi điều tương tự từ Kiev. "Chúng tôi luôn nói về điều này, rằng chúng tôi có thái độ tích cực đối với bất kỳ sáng kiến hòa bình nào. Chúng tôi hy vọng rằng đại diện của chính quyền Kiev cũng sẽ có cùng cảm nhận như vậy" - ông Putin nói rõ.
Điện Kremlin sau đó cho hay Tổng thống Putin sẵn sàng đàm phán song phương với phía Ukraine để thúc đẩy một thỏa thuận ngừng bắn, hướng tới hòa bình ở Ukraine. "Khi Tổng thống Putin nói rằng có thể thảo luận vấn đề hai bên không tấn công các mục tiêu dân sự, tổng thống đã nghĩ đến các cuộc đàm phán và thảo luận với phía Ukraine" - người phát ngôn Điện Kremlin Dmitry Peskov nói với hãng thông tấn Interfax.
Lệnh ngừng bắn dịp Phục sinh đã nhận được phản ứng tích cực từ phía Ukraine khi Tổng thống Volodymyr Zelensky khẳng định rằng Kiev phản ứng tương ứng với lệnh ngừng bắn mà Nga tuyên bố, tức ngưng chiến nếu Nga ngừng bắn, tấn công nếu Nga tấn công. Nhà lãnh đạo Ukraine sau đó cũng kêu gọi gia hạn lệnh ngừng bắn Phục sinh.
Ông Zelensky cũng đề xuất lệnh ngừng bắn kéo dài 30 ngày đối với các cuộc tấn công bằng tên lửa và máy bay không người lái tầm xa nhắm vào hạ tầng dân sự. Ông Zelensky lưu ý rằng trong ngày lễ Phục sinh, Nga đã ngừng các cuộc tấn công từ trên không, và điều cho thấy lệnh ngừng bắn nói trên hoàn toàn khả thi.
Sau cuộc điện đàm mà ông gọi là "tốt và chi tiết" với Thủ tướng Anh Keir Starmer hôm 21-4, Tổng thống Zelensky cho biết Kiev sẵn sàng tiến lên "theo cách xây dựng nhất có thể để đạt được lệnh ngừng bắn vô điều kiện" và hòa bình lâu dài. Ông Zelensky cũng cho biết phái đoàn Ukraine sẽ tổ chức các cuộc đàm phán sắp tới với các đối tác Mỹ, Anh và Pháp tại London vào ngày 23-4.
Có thể thấy rằng ông Trump muốn lấy lợi ích kinh tế như là một “động lực thúc đẩy” để hai bên Nga và Ukraine đạt đồng thuận chấm dứt chiến sự, và đó cũng là vai trò trung tâm trong cách tiếp cận của ông Trump đối với cả Nga và Ukraine, theo tờ The Kyiv Independent.
Ông Trump đã có cách?
Theo tờ Newsweek, Tổng thống Trump - người đã cam kết chấm dứt chiến sự ở Ukraine chỉ trong vòng 24 giờ sau khi tranh cử - đang phải gấp rút để thực hiện cam kết nhằm ngăn chặn cuộc xung đột trên bộ lớn nhất châu Âu kể từ Thế chiến II.
Từ khi ông Trump nhậm chức, Washington đã từng bước thúc đẩy bình thường hóa quan hệ với Moscow, nhấn mạnh việc tăng cường hợp tác kinh tế. Chính quyền Trump cũng đang thúc đẩy một thỏa thuận khoáng sản với Ukraine, theo đó Mỹ sẽ nắm quyền kiểm soát phần lớn nguồn thu từ tài nguyên thiên nhiên của Kiev.
Thế nhưng, Tổng thống Trump dường như ngày càng bày tỏ sự thất vọng với Moscow sau khi các quan chức Nga từ chối ký một thỏa thuận ngừng bắn toàn diện trong 30 ngày do Mỹ làm trung gian vào tháng trước, mà Ukraine đã ký. Mặc dù đặc phái viên Mỹ Steve Witkoff đã có ba chuyến thăm Nga, Moscow chỉ đồng ý ngừng bắn một phần ở Biển Đen và cơ sở hạ tầng năng lượng.
Sự kiên nhẫn của chính quyền ông Trump không còn nhiều. Ngày 18-4, Ngoại trưởng Mỹ Marco Rubio nói rằng thời gian đang trôi qua, và Mỹ có những ưu tiên khác cần tập trung vào — nhấn mạnh rằng cuộc chiến ở Ukraine "không phải là cuộc chiến của chúng tôi". Ông Rubio lưu ý rằng Mỹ phải xác định "rất nhanh ngay bây giờ, và tôi đang nói về vấn đề vài ngày", liệu một thỏa thuận có khả thi trong vài tuần tới hay không.
"Chúng tôi sẽ không tiếp tục bay khắp thế giới và họp hết cuộc họp này đến cuộc họp khác nếu không có tiến triển nào được thực hiện"- ông Rubio nói với các phóng viên.
Theo tờ New York Post, Mỹ đặt mục tiêu "đưa ra quyết định về lệnh ngừng bắn toàn diện và đầy đủ" trong những ngày tới. Tờ báo trích dẫn một quan chức cấp cao của Mỹ rằng mục tiêu là đánh giá vị trí của Moscow và Kiev về một thỏa thuận tiềm năng thông qua các cuộc thảo luận trực tiếp. Do đó, các cuộc gặp trong tuần này giữa phái đoàn Mỹ với Ukraine và Nga sẽ quyết định tương lai thỏa thuận hòa bình ở Ukraine.
Trong khi các điều khoản vẫn chưa được ấn định rõ ràng khi Kiev và Moscow đang thảo luận nội bộ về một kế hoạch, một quan chức chính quyền cấp cao nói với New York Post rằng thoả thuận có thể bao gồm việc triển khai lực lượng châu Âu tới Ukraine nếu lệnh ngừng bắn đạt được. Ngoài ra, trên bàn đàm phán còn có một lực lượng gìn giữ hòa bình riêng để giám sát bất kỳ lệnh ngừng bắn nào, giống như một "ủy ban chung" gồm Nga, Ukraine và một quốc gia thứ ba không thuộc Tổ chức Hiệp ước Bắc Đại Tây Dương (NATO) theo dõi tiền tuyến để đảm bảo cả hai bên giải giáp vũ khí.
Đề xuất này cũng có thể bao gồm việc Mỹ công nhận Crimea của Ukraine là lãnh thổ của Nga. Tờ The Wall Street Journal hôm 20-4 dẫn lời các quan chức phương Tây rằng Mỹ đã đề xuất ý tưởng chấm dứt chiến sự ở Ukraine bao gồm việc Ukraine nhượng bộ Nga, trong đó có khả năng Mỹ công nhận việc Nga sáp nhập bán đảo Crimea vào năm 2014 và loại Kiev khỏi danh sách gia nhập NATO.
Ý tưởng này được ghi trong một tài liệu mật do các quan chức cấp cao của chính quyền ông Trump đưa cho các đại diện Ukraine và châu Âu, gồm Đức, Anh, Pháp trong một cuộc họp tại Paris vào hôm 17-4. Ukraine đang chịu áp lực phải phản hồi nhanh các ý tưởng của chính quyền ông Trump. Dự kiến đề xuất này sẽ là chủ đề bàn thảo của các quan chức Mỹ, Ukraine và châu Âu tại London vào cuối tuần này. Sau đó, nếu thấy có sự nhất trí về lập trường giữa Mỹ, châu Âu, Ukraine thì đề xuất này sẽ được gửi tới Moscow.
Tuy nhiên, việc chấp nhận ý tưởng trên có thể gây khó khăn cho Ukraine vì Kiev đã từ chối chấp nhận yêu sách của Nga đối với bất kỳ lãnh thổ nào của Ukraine.
Trong khi đó, người phát ngôn Điện Kremlin ngày 21-4 nói rằng Nga hài lòng với lập trường của chính quyền Tổng thống Trump về việc loại trừ khả năng Ukraine gia nhập NATO, theo hãng thông tấn TASS. Ông Putin đã nhiều lần tuyên bố Nga sẽ sẵn sàng chấm dứt chiến sự nếu Ukraine từ bỏ tham vọng gia nhập NATO và rút quân khỏi toàn bộ bốn khu vực của Ukraine mà Nga tuyên bố sáp nhập (gồm Donetsk, Luhansk, Kherson và Zaporizhia).
Ông Peskov cũng cho hay Tổng thống Putin và phía Nga “vẫn sẵn sàng tìm kiếm một giải pháp hòa bình. Chúng tôi đang tiếp tục làm việc với phía Mỹ và tất nhiên, chúng tôi hy vọng rằng công việc này sẽ mang lại kết quả”. Wall Street Journal đưa tin Đặc phái viên Mỹ Witkoff có thể sẽ đến thăm Nga một lần nữa sau cuộc hội đàm với Ukraine tại London vào tuần này.
Nga nêu chi tiết kết quả của lệnh ngừng bắn Phục sinh
Ngày 21-4, Bộ Quốc phòng Nga cho biết các cuộc tấn công từ phía Ukraine đã giảm đáng kể về cường độ trong ngày 20-4 sau khi Nga tuyên bố lệnh ngừng bắn nhân dịp lễ Phục sinh kéo dài 30 giờ, theo RT.
Tuy nhiên, bộ này lưu ý rằng lực lượng Ukraine vẫn tiếp tục các hoạt động quân sự, với khoảng 4.900 vụ vi phạm lệnh ngừng bắn được ghi nhận trong ngày.
Theo báo cáo, lực lượng Ukraine đã thực hiện 6 đợt tấn công riêng biệt và sử dụng 90 UAV cánh cố định, trong đó 8 chiếc nhắm vào các khu vực ngoài vùng chiến sự. Các vi phạm phổ biến nhất liên quan UAV tầm ngắn tấn công vào các vị trí của Nga, với hơn 3.300 vụ việc được ghi nhận.
“Sau khi thời hạn ngừng bắn kết thúc, lực lượng vũ trang Nga đã nối lại chiến dịch quân sự đặc biệt” - Bộ Quốc phòng Nga cho biết thêm.
Trong khi đó, Ukraine cũng cáo buộc Nga pháo kích vào các vị trí của Ukraine hơn 900 lần và thực hiện khoảng 46 “chiến dịch tấn công” trong khoảng thời gian ngừng bắn.
