Lực lượng lính đánh thuê Wagner có vai trò quan trọng trong cuộc chiến kéo dài và đẫm máu ở TP Bakhmut (tỉnh Donetsk).
Gần đây, lãnh đạo Wagner - ông Yevgeny Prigozhin đã đe dọa rút quân khỏi Bakhmut, bàn giao các cứ điểm cho quân Nga vì Moscow không cung cấp đủ đạn dược. Tuy nhiên, sau đó ông Prigozhin thông báo phía Moscow đã hứa cung cấp thêm đạn dược để lực lượng này tiếp tục chiến đấu.
Vậy Wagner là lực lượng ra sao, hoạt động ở Ukraine và các nước như thế nào?
Tập đoàn Wagner là gì?
Tập đoàn Wagner được mô tả là một công ty quân sự tư nhân, nhưng khó biết được toàn bộ phạm vi và hoạt động của tập đoàn này.
Theo nghiên cứu của Trung tâm Nghiên cứu Chiến lược và Quốc tế (CSIS) có trụ sở ở Washington (Mỹ), Wagner có thể đã hoạt động ở 30 quốc gia và có hai trại huấn luyện ở Nga.
Wagner cung cấp nhiều dịch vụ, từ huấn luyện an ninh, tư vấn chính trị và quân sự, thu thập thông tin tình báo, hoạt động gây ảnh hưởng đến hoạt động chiến đấu, theo trang VOX.
 |
Một người lính của Tập đoàn Wagner. Ảnh: TASS |
Tuy vậy, trên giấy tờ, tập đoàn Wagner không tồn tại bởi các công ty quân sự tư nhân là bất hợp pháp ở Nga. Chính nguồn gốc và tình trạng pháp lý của Wagner quá mù mờ, nên dẫn đến sự nhầm lẫn về tổ chức này là gì, hoạt động như thế nào và ai thực sự chịu trách nhiệm về nó, theo VOX.
Theo báo The New York Times, Tập đoàn Wagner không phải là một công ty truyền thống mà là một mạng lưới các tổ chức cung cấp lính đánh thuê với sự chấp thuận của Điện Kremlin.
Bề ngoài có vẻ đây là công ty tư nhân nhưng theo CSIS, “việc quản lý và hoạt động của nó gắn bó sâu sắc với quân đội và cộng đồng tình báo Nga”.
Vào tháng 9-2022, ông Prigozhin lần đầu tiên công khai thừa nhận rằng ông đã thành lập Tập đoàn Wagner, trong một tuyên bố được văn phòng báo chí của ông đăng trên trang mạng xã hội VK của Nga.
Ông nói rằng đã thành lập nhóm để hỗ trợ các lực lượng Nga ở Crimea vào năm 2014 và để giúp đỡ những người ly khai thân Nga ở miền đông Ukraine.
“Tôi đã bay đến một trong những trại huấn luyện. Tôi đã tự mình lau chùi những vũ khí cũ, tìm áo chống đạn và tìm những chuyên gia có thể giúp tôi việc này…Kể từ thời điểm đó, tức là vào ngày 1-5-2014, một nhóm những người yêu nước đã ra đời, và nhóm này sau đó lấy tên là Wagner” - ông Prigozhin nói.
Wagner làm gì ở Ukraine?
Vào năm 2014, Tập đoàn Wagner đã giúp huấn luyện, tổ chức và trang bị vũ khí cho các lực lượng dân quân do Nga hậu thuẫn đang chiến đấu giành quyền kiểm soát vùng Donbass (gồm tỉnh Luhansk, Donetsk) của Ukraine.
Theo CSIS, các đặc vụ của Wagner cũng tham gia chiến đấu và thu thập thông tin tình báo và được cho là góp phần vào việc Nga chiếm giữ và sáp nhập Crimea.
 |
Lãnh đạo lính đánh thuê Wagner - ông Yevgeny Prigozhin. Ảnh: REUTERS |
Wagner trở lại Ukraine vào năm ngoái sau khi Nga mở chiến dịch quân sự đặc biệt nhằm giúp đỡ quân Nga củng cố lực lượng trên chiến trường. Kể từ đó, Wagner bắt đầu tuyển dụng từ các nhà tù của Nga để củng cố lực lượng.
Bắt đầu từ mùa hè năm ngoái, nhóm này đã đóng một vai trò quan trọng trong nỗ lực của Nga nhằm chiếm TP Bakhmut ở miền đông Ukraine.
Wagner còn hoạt động ở đâu nữa?
Theo một báo cáo năm 2021 của CSIS, Wagner đã hoạt động tích cực ở nhiều khu vực Trung Đông, châu Âu, châu Á, châu Mỹ Latinh và đặc biệt là châu Phi. Wagner đã hoạt động khá mạnh mẽ ở những nơi như Libya, Cộng hòa Trung Phi, Sudan và Mali.
Thông thường, lính Wagner có nhiệm vụ bảo đảm cho tài sản của Nga hoặc chính phủ sở tại. Có một số lần, lính Wagner đã tham gia vào chiến đấu.
Ngay sau khi Tập đoàn Wagner lần đầu tiên xuất hiện ở Ukraine năm 2014, những người lính đánh thuê của nhóm này cũng đã được ghi nhận ở Syria, khi vào năm 2015, Nga đã hỗ trợ lực lượng của Tổng thống Bashar al-Assad trong cuộc nội chiến ở nước này.
Tại Syria, lính Wagner đã đảm bảo an ninh cho các cơ sở quân sự của Nga và Syria, đồng thời tham gia vào một số cuộc giao tranh, chẳng hạn như chiến dịch tái chiếm thành phố Palmyra của Tổng thống al-Assad.
Lực lượng Wagner ở đó cũng là một phần của cuộc đối đầu Mỹ-Nga nguy hiểm nhất kể từ Chiến tranh Lạnh. Vào năm 2018, khi quân đội Mỹ và các đồng minh gần TP Deir al-Zour (Syria) đáp trả cuộc tấn công của các chiến binh trung thành với ông al-Assad khiến 100 người chết, bao gồm lính đánh thuê Nga.
Ở Lybia, sự xuất hiện của lính đánh thuê Nga góp phần bổ sung hỏa lực, chiến thuật hiện đại cho cuộc nội chiến ở nước này.
Tại đây, lính Wagner đã chiến đấu cùng Tướng Khalifa Haftar, người đứng đầu lực lượng quân đội miền Đông Libya, trong cuộc chiến lật đổ chính phủ để chấm dứt cuộc nội chiến.
Cũng giống như cuộc chiến Syria, cuộc chiến ở Libya đã trở thành mặt trận cho các cuộc chiến ủy nhiệm trong khu vực, và sự hiện diện của Wagner đã báo hiệu rằng Nga đang tìm kiếm sự hiện diện mạnh mẽ hơn ở Trung Đông và Bắc Phi.
Wagner và Nga cũng đang mở rộng phạm vi chính trị và tài chính ở châu Phi. Cho đến nay, Wagner đã có mặt ở 18 quốc gia châu Phi, tức là hơn một nửa các quốc gia mà Wagner đang hoạt động, theo CSIS.
Trong những tháng gần đây ở Mali - quốc gia có quan hệ ở mức thấp với phương Tây, lính đánh thuê Wagner đã canh gác dinh tổng thống và giúp chính quyền theo dõi những kẻ cực đoan.
Tại Cộng hòa Trung Phi, Wagner đã giúp hỗ trợ chính phủ đang gặp khó khăn và đổi lại, một công ty liên kết với Prigozhin đã được trao giấy phép khai thác vàng và kim cương.
Wagner đã phải chịu những trừng phạt nào?
Mỹ đã áp đặt các biện pháp trừng phạt đối với Tập đoàn Wagner vào năm 2017. Khi đó, Bộ Thương mại Mỹ liệt Tập đoàn này vào Danh sách Thực thể để kiểm soát xuất khẩu nhằm đáp lại những cáo buộc rằng Wagner đang thúc đẩy bạo lực ở miền đông Ukraine.
Vào tháng 12-2022, Bộ Thương mại Mỹ đã đưa hạn chế với Wagner, theo đó yêu cầu các nhà xuất khẩu phải xin giấy phép cho bất kỳ giao dịch nào với nhóm này, ngoại trừ một số trường hợp bao gồm thực phẩm hoặc thuốc.
Vào năm 2020, Bộ Tài chính Mỹ đã áp trừng phạt đối với ông Prigozhin vì "tăng cường ảnh hưởng xấu của Nga" tại Cộng hòa Trung Phi.
Năm 2021, Bộ này tiếp tục áp trừng phạt bổ sung đối với ông Prigozhin vì cáo buộc can thiệp vào các cuộc bầu cử Mỹ.
Sau đó, lúc Nga đã mở chiến dịch quân sự tại Ukraine, Bộ Tài Chính Mỹ tiếp tục thông báo sau trùm Wagner phải đối mặt với những hạn chế hơn nữa đối với vai trò của mình trong việc hỗ trợ tài chính cho Moscow.
Hồi tháng 1, người phát ngôn Hội đồng An ninh Quốc gia Mỹ John Kirby nói rằng Wagner sẽ được chỉ định là một “tổ chức tội phạm xuyên quốc gia đáng chú ý” theo Sắc lệnh Hành pháp 13581 và Mỹ sẽ áp dụng các biện pháp trừng phạt bổ sung đối với Wagner và mạng lưới hỗ trợ của nhóm trên nhiều châu lục.
