Đó là đánh giá được ông Lê Quang Bình, Viện trưởng Viện Nghiên cứu Xã hội, Kinh tế và Môi trường (iSEE) đưa ra tại Hội thảo “Chuyển giới: Người vô hình trong pháp luật Việt Nam- Một số đề xuất liên quan tới quyền nhân thân trong Bộ luật Dân sự” diễn ra tại Hà Nội ngày 27-6.
Theo ông Bình: “Nhiều người chuyển giới dường như đang sống “ngoài vòng pháp luật”, do không có chứng minh thư, không sử dụng tên khai sinh, và không được thừa nhận giới tính thực tế sau phẫu thuật. Thiếu sự bảo vệ của pháp luật, họ trở thành một trong những nhóm dễ bị tổn thương nhất trong xã hội”.
Từ thực tế trên, ông Bình bày tỏ, đã đến lúc xã hội và Nhà nước phải thừa nhận và có biện pháp bảo vệ quyền lợi chính đáng của người chuyển giới trên cả phương diện pháp lý và trong đời sống thực tế.
Theo đánh giá của iSEE, người chuyển giới - những người mang giới tính sinh học nữ khao khát trở thành nam, và những người mang giới tính sinh học nam tin rằng mình là nữ - đã luôn luôn tồn tại như một bộ phận của xã hội từ xưa đến nay, nhưng với tư cách “người bên lề” của xã hội, và “người vô hình” trong pháp luật.
Các nghiên cứu trên góc độ quyền của người chuyển giới do iSEE tiến hành trong những năm gần đây đã cho thấy rất nhiều vấn đề mà những người chuyển giới đang phải đối mặt.
Về sức khỏe, người chuyển giới gặp nhiều vấn đề cả thể chất lẫn tinh thần. Họ không dám đi khám tại các cơ sở y tế vì sợ bị kỳ thị, tự dùng hoóc-môn không có hướng dẫn, phẫu thuật cấy ghép “chui” do không được pháp luật cho phép. Sự kỳ thị, phân biệt đối xử và cả bạo lực từ gia đình và xã hội đã khiến nhiều người trầm cảm, dẫn đến ý định tự tử hoặc hành động tự tử trên thực tế.
Dù có học vấn hay không, người chuyển giới cũng hầu như không xin được việc dù đây là nguyện vọng tha thiết để đảm bảo sự sinh tồn. Hậu quả là nhiều người phải làm những công việc chịu sự kỳ thị nặng nề hơn, như đi hát đám ma hoặc thậm chí bán dâm.
Người chuyển giới hầu như không được sự thừa nhận và bảo vệ nào của pháp luật, bởi pháp luật Việt Nam hiện không cho phép thay đổi giới tính trên giấy tờ tùy thân (chứng minh thư, hộ chiếu) cũng như trong các đăng ký nhân thân khác (như khai sinh, hộ tịch…) trừ trường hợp giới tính sinh học có khuyết tật bẩm sinh hoặc phải nhờ sự can thiệp của y học mới định hình chính xác. Pháp luật cũng không cho phép phẫu thuật chuyển giới dựa vào ý muốn chủ quan.
Theo một báo cáo tại hội thảo, hiện nay ở nước ta người chuyển giới chiếm 0,3 – 0,5 dân số cả nước. Trong đó đa số sống ở Tp.HCM (50,7 %); Hà Nội (9,4 %)….
