Nhận tiền chuyển nhầm: Trách nhiệm pháp lý và quy trình xử lý

Chỉ vì một phút sơ suất, nhiều người đã chuyển nhầm hàng trăm triệu đồng để rồi phải gian nan đi đòi lại tiền, mặc dù đã nỗ lực trình báo công an và làm việc với ngân hàng.

Trong khi đó, người nhận được tiền chuyển nhầm cũng gặp không ít rắc rối. Nhiều người lúng túng không biết phải xử lý thế nào cho đúng quy định. Nghiêm trọng hơn, một số ít lại nảy sinh lòng tham, cho rằng đó là “tiền trên trời rơi xuống” nên cố tình giữ lại tiêu xài. Hậu quả là họ phải đối mặt với nguy cơ bị xử lý hình sự vì chiếm giữ hoặc sử dụng trái phép tài sản. Ngoài ra, việc nhận được một khoản tiền lạ vào tài khoản, dù là chuyển nhầm hay không, cũng tiềm ẩn nguy cơ bị lừa đảo.

Người trả lại được tuyên dương, ai tham lam bị khởi tố

Thực tế đã có những bài học đắt giá cho hành vi cố tình chiếm giữ tài sản. Điển hình tại Quảng Trị, dù chị Nguyễn Thị Thu Thủy đã nhiều lần liên hệ xin lại 499 triệu đồng chuyển nhầm, ông NTL vẫn né tránh. Thậm chí sau bảy lần công an vận động, ông này vẫn kiên quyết không trả.

Nghiêm trọng hơn, tại Đồng Tháp, Ngô Ngụy Ý (28 tuổi) sau khi nhận nhầm 100 triệu đồng đã phớt lờ mọi yêu cầu hoàn trả, cố tình tẩu tán và tiêu xài cá nhân. Hậu quả, Ý đã bị khởi tố về tội chiếm giữ trái phép tài sản.

Ở chiều ngược lại, những câu chuyện ấm áp về lòng trung thực vẫn đang lan tỏa mạnh mẽ. Như trường hợp anh VVS (TP.HCM) đã nhanh chóng hợp tác hoàn trả gần 500 triệu đồng cho người chuyển nhầm. Đặc biệt là tấm gương của bạn Nguyễn Đình Minh Thành (18 tuổi, Đà Nẵng). Khi bất ngờ nhận được gần 500 triệu đồng từ người lạ, Thành đã chủ động đến công an trình báo để trả lại. Thành chia sẻ: “Giữ tiền của người khác không phải là điều đúng đắn”. Hành động đẹp của chàng trai trẻ được Công an TP Đà Nẵng đánh giá là “đã lan tỏa hình ảnh đẹp về lòng trung thực, tinh thần sống đẹp và trách nhiệm của người dân”.

Hay mới đây (ngày 15-12), anh PCT (Đà Nẵng) bất ngờ nhận 5 tỉ đồng chuyển nhầm vào tài khoản từ một người khác.

Sau khi phát hiện, người gửi tiền đã đến Công an xã Thăng Bình nhờ hỗ trợ. Công an đã mời anh T làm việc, phối hợp với ngân hàng để xác minh và làm thủ tục hoàn trả toàn bộ 5 tỉ đồng cho người chuyển nhầm.

Ba tình huống sau khi chuyển nhầm tiền

Theo ông Phạm Đức Duy, Phó Giám đốc khối khách hàng cá nhân Ngân hàng TMCP Sài Gòn Thương Tín (Sacombank), khi phát hiện chuyển nhầm, người chuyển cần liên hệ ngay với ngân hàng nơi mở tài khoản để đề nghị tra soát. Ngân hàng phát lệnh sẽ phối hợp với ngân hàng đang giữ tài khoản người thụ hưởng để xác minh. Trường hợp xác định đây là khoản tiền nhận nhầm, có thể xảy ra ba tình huống.

Thứ nhất, người thụ hưởng thừa nhận nhận nhầm và đồng ý hoàn trả. Khi đó, ngân hàng sẽ thực hiện hoàn tiền theo đúng yêu cầu của chủ tài khoản, chuyển lại cho ngân hàng phát lệnh để trả về tài khoản người chuyển ban đầu.

Thứ hai, người thụ hưởng không đồng ý ngay; hai bên sẽ tiếp tục làm việc, đối chiếu thông tin giao dịch để làm rõ. Nếu xác định đúng là chuyển nhầm, việc hoàn trả sẽ được xử lý theo quy định báo có vào tài khoản.

Thứ ba, hai bên không thống nhất, vụ việc sẽ được chuyển đến cơ quan công an để giải quyết theo quy định pháp luật.

“Trường hợp người thụ hưởng đã xác định nhận nhầm nhưng vẫn cố tình không hoàn trả thì sẽ bị xử lý theo quy định pháp luật” - ông Duy nói.

Ông Duy nhấn mạnh ngân hàng không được phép cung cấp thông tin cá nhân của người nhận nhầm do nghĩa vụ bảo mật nhưng có trách nhiệm hỗ trợ liên lạc, xác minh giao dịch và hướng dẫn xử lý.

Theo Nghị định 52/2024, ngân hàng có quyền phong tỏa một phần hoặc toàn bộ số dư tài khoản trong một số trường hợp: Theo thỏa thuận hoặc theo yêu cầu của chủ tài khoản; theo quyết định hoặc yêu cầu văn bản của cơ quan có thẩm quyền; hoặc khi ngân hàng phát lệnh thông báo giao dịch chuyển nhầm có sai sót. Trong các trường hợp này, ngân hàng nhận lệnh có thể tạm giữ số tiền để chờ tra soát, khiếu nại…

“Nếu người nhận nhầm không đồng ý hoàn trả, ngân hàng giữ tài khoản thụ hưởng sẽ phản hồi để ngân hàng phát lệnh thông báo cho khách hàng. Khi đó, người chuyển tiền nhầm cần trình báo công an để xem xét dấu hiệu gian lận, chiếm giữ, làm căn cứ xử lý theo pháp luật” - ông Duy cho hay.

Cố tình không trả tiền chuyển nhầm có thể bị khởi tố

Trung tá Huỳnh Thị Cẩm, Phó Trưởng Công an phường Thủ Đức (TP.HCM), khuyến cáo người dân khi chuyển tiền cần kiểm tra kỹ tên người nhận, số tài khoản, ngân hàng thụ hưởng. Chỉ một sai sót nhỏ cũng có thể khiến tiền rơi vào tài khoản của người lạ.

Đối với người chuyển nhầm, cần liên hệ ngay với ngân hàng, không nên gọi cho người nhận. Không làm theo bất kỳ hướng dẫn nào yêu cầu chuyển lại tiền, bởi đây là thủ đoạn phổ biến của các đối tượng lừa đảo. Người chuyển nhầm cần lưu giữ chứng cứ như lịch sử giao dịch, biên lai, ảnh chụp màn hình, tin nhắn trao đổi… Đây là những tài liệu quan trọng giúp ngân hàng và cơ quan công an xác minh, rút ngắn thời gian xử lý; đồng thời bảo vệ được quyền lợi chính đáng cho người chuyển nhầm.

Đối với người nhận, khi tài khoản bất ngờ có tiền vào, cũng cần thông báo cho ngân hàng để làm rõ nguồn gốc. Trung tá Cẩm nhấn mạnh nếu người nhận cố tình chiếm giữ, không hoàn trả dù đã được ngân hàng và chủ tài khoản liên hệ, xác định là tiền chuyển nhầm thì hành vi này có thể bị xem là vi phạm pháp luật. Trường hợp công an vào cuộc, người nhận tiền chuyển nhầm sẽ được mời làm việc. Nếu vẫn né tránh hoàn trả thì tùy tính chất vụ việc, cơ quan chức năng có thể xem xét khởi tố vụ án.

Theo Trung tá Cẩm, một trong những khó khăn hiện nay là người nhận tiền chuyển nhầm có thể ở xa khiến việc phối hợp xác minh, triệu tập và làm việc mất nhiều thời gian. Ngoài quá trình tra soát giữa các ngân hàng, việc vận động hoàn trả cũng thường kéo dài do yếu tố khoảng cách.

Thời gian qua, Công an phường Thủ Đức cũng đẩy mạnh tuyên truyền phòng ngừa thông qua Zalo, fanpage, các nhóm dân cư và hệ thống cảnh sát khu vực đến từng hộ dân để hướng dẫn cách xử lý khi chuyển nhầm tiền; đồng thời cảnh báo các chiêu trò lợi dụng chuyển nhầm để lừa đảo, giúp người dân chủ động nhận biết và phòng tránh.

Nhiều vụ trả lại tiền tỉ chuyển nhầm: Pháp luật là 'kim chỉ nam' trong hành xử!