Người Pygmy có thân hình nhỏ nhắn, đầu to chân ngắn, mũi tẹt, bụng to, rốn lồi, da không đen như người da đen mà có màu nhạt hơn, tóc cũng xoăn như những người da đen khác nên những người Pygmy thường bị phân biệt đối xử. Cho tới ngày nay, người Congo (DRC) vẫn dùng từ Man buti (có nghĩa là Pygmy) để cười nhạo những người khi có hành động ngu ngốc.
Mặc dù "thấp bé nhẹ cân" nhưng những người Pygmy thực sự là những thợ săn xuất sắc. Thính giác và khứu giác của họ vô cùng nhạy bén thậm chí có người còn nói rằng chỉ cần một con ong bay cách đó 10 m, những người thợ săn Pygmy vẫn có thể phán đoán chuẩn xác đó là ong đực hay ong cái. Trong khi đàn ông đi săn bắn thì đàn bà Pygmy ở nhà hái quả dại, rễ cây và nấu ăn. Họ biết sản xuất một loại thuốc gây mê, chỉ cần thấy con thú chạy ra, có thể tẩm thuộc gây mê vào mũi tên và bắt được con thú dễ dàng.
Từ 8-9 tuổi, chức năng sinh lý của người Pygmy đã trưởng thành và họ bắt đầu quan hệ tình dục, sinh con đẻ cái. Người Pygmy thực hiện chế độ 1 vợ, 1 chồng, khoảng chục gia đình cùng sống trong một bộ tộc nhỏ, những công việc nặng nhọc sẽ do trưởng tộc phân chia và sống theo hình thức xã hội thị tộc. Người Pygmy ăn thức ăn chín, từ lâu họ đã biết dùng lửa nhưng lại không biết cách giữ lửa nên giữ lửa trở thành nhiệm vụ quan trọng nhất của phụ nữ Pygmy.
Người lùn Pygmy có ngôn ngữ riêng của mình nhưng họ không có chữ viết, họ cũng không có khái niệm về con số và thời gian, vì thế họ không biết tuổi tác của mình. Ước tính, tuổi thọ của họ từ 30-40 tuổi. Họ gọi rừng xanh là phụ mẫu vạn năng nên không cho ai chặt phá rừng bữa bãi, chỉ khi cây chết tự nhiên và cành lá đã khô cong thì họ mới lấy về làm củi.
Người lùn Pygmy sử dụng lá chuối, lá cọ làm quần áo, dùng xương voi, vỏ bọ cánh cứng và sừng linh dương, vỏ rùa làm đồ trang sức.Hiện nay do có nhiều du khách tới thăm nên họ mới bắt đầu mặc quần áo. Tuy nhiên, quần áo mà họ mặc đều do khách du lịch tặng chứ họ chưa tự sản xuất được.
Những người phụ nữ Pygmy chọn các loại hoa quả lại với nhau, ép lấy nước để làm mỹ phẩm. Vì các loại hoa quả có màu sắc khác nhau nên mỹ phẩm của họ trông thật sặc sỡ. phụ nữ Pygmy thích trang điểm, họ thường vẽ lên mặt những đường kẻ nhiều màu để xua đuổi ma quỷ và thêm xinh đẹp.
Họ không sử dụng gạch và cát để xây nhà mà dùng lá chuối hoặc lá cọ để lợp lều, mỗi túp lều hình bầu dục cao khoảng 1,5 m. Kiến trúc của người Pygmy rất gọn gàng, ngăn nắp, mỗi hộ độc lập sống trong một vòng tròn, người già sẽ sống khu vực giữa vòng tròn. Mỗi vòng tròn chỉ rộng chừng 5-6 mét vuông, trong mỗi túp lều có một hòn đá và trên hòn đá là ngọn lửa đang cháy, phía trên có một chiếc nồi bằng đất sét. Mỗi tối đi ngủ, họ thường dùng cỏ dại và da thú để trải làm đệm. Mặc dù cuộc sống đơn giản nhưng người Pygmy lại rất yêu âm nhạc, họ sống tách biệt với những thành phố ồn ào và bon chen để xây dựng riêng một "thiên đường" cho mình.
Tuy nhiên, cuộc sống của họ gặp không ít mối nguy hiểm, thậm chí là có nguy cơ bị diệt vong. Do tình hình khu vực Trung Phi luôn bất ổn, chiến tranh, nạn diệt chủng, chặt phá rừng...đe dọa tới môi trường sống của người Pygmy.
Một số phiến quân hoạt động trong rừng thường sai những thợ săn giỏi vào rừng săn bắn để tìm thức ăn nhưng nếu không tìm được gì, những thợ săn này sẽ trở thành món ăn trong thực đơn của phiến quân. Ngoài ra, người dân địa phương cũng ngộ nhận rằng ăn thịt người Pygmy sẽ tăng cường thể lực cũng như ham muốn tình dục. Vì vậy mà đã tạo ra những cuộc săn người Pygmy của các thợ săn phiến quân. Trước khi nạn diệt chủng xảy ra, tại Rwanda có khoảng 29.000 người Pygmy nhưng nay chỉ còn khoảng 20.000 người. Theo thông kê chưa đầy đủ, trên thế giới chỉ còn khoảng 600.000 người Pygmy.
Theo Sầm Hoa (VNN / Huanqiu)
