Trong nhiều năm, Mỹ là đối tác quan trọng của Đức. Mỹ có khoảng 35.000 quân ở Đức, dành riêng cho mục đích bảo vệ châu Âu, theo tờ The New York Times.
Tuy nhiên, sau khi Tổng thống Mỹ Donald Trump nhậm chức nhiệm kỳ hai, Mỹ đã có nhiều thay đổi trong quan điểm về quan hệ với châu Âu và Đức. Giữa tháng 2, ngay tại Hội nghị An ninh Munich trong lòng nước Đức, Phó Tổng thống Mỹ JD Vance công khai chỉ trích các lãnh đạo châu Âu, cáo buộc họ kiểm duyệt thông tin và xây dựng “tường lửa” chính trị chống lại đảng Sự lựa chọn vì nước Đức (AfD) vốn theo đường lối cực hữu.
Không chỉ vậy, phía Mỹ cũng nhiều lần đơn phương làm việc với Nga về vấn đề Ukraine mà không có sự tham gia của châu Âu. Điều này khiến Đức cùng nhiều lãnh đạo châu Âu không hài lòng.
"Mục tiêu chung của chúng ta là đưa Ukraine vào vị thế mạnh mẽ. Ukraine và châu Âu phải tham gia vào bất kỳ cuộc đàm phán nào. Ukraine cần được cung cấp các đảm bảo an ninh mạnh mẽ. Một nền hòa bình công bằng và lâu dài ở Ukraine là điều kiện cần thiết cho một nền an ninh xuyên Đại Tây Dương vững mạnh”, theo tuyên bố chung của Pháp, Anh, Đức, Ba Lan, Ý, Tây Ban Nha, Ukraine và Ủy ban Châu Âu vào giữa tháng 2.
Trước một chính quyền Mỹ được cho có những sự đảo chiều kinh ngạc trong quan điểm, phía Đức đã có nhiều bước chuyển mình quan trọng, trong cả quan điểm và hành động, để chuẩn bị cho một tương lai mối quan hệ xuyên Đại Tây Dương không còn ổn định như trước đây.
Thay đổi quan điểm và hành động
Bước đi rõ rệt nhất trong sự chuyển mình của Đức là trong tuần qua, Quốc hội Đức thảo luận và thông qua việc xây dựng lại quân đội và cơ sở hạ tầng trong nước. Đây là một bước đột phá khi việc tăng chi tiêu quân sự từ lâu là một vấn đề nhạy cảm ở Đức. Tuy nhiên, đây là bước đi mà người Đức và những người châu Âu khác biết rằng họ phải đi, để thích nghi với sự thay đổi nhanh từ Mỹ.
"Chúng ta luôn có mối quan hệ phức tạp với Mỹ – quốc gia vốn gặp nhiều vấn đề – nhưng Mỹ là một biểu tượng của lý tưởng, hy vọng hoặc một hình mẫu đáng ngưỡng mộ. Song giờ đây, chúng ta không chỉ mất đi sức mạnh bảo vệ mà còn mất cả ngôi sao dẫn đường trên bầu trời” – cựu Ngoại trưởng Đức Joschka Fischer đánh giá tình hình hiện tại.
Ông Fischer cho rằng châu Âu phải tái vũ trang để chuẩn bị sẵn sàng cho những trường hợp không mong muốn sau này. Dù nhiều chính trị gia tại châu Âu vẫn khăng khăng rằng người châu Âu phải "tiếp tục duy trì liên minh chặt chẽ với Mỹ, đồng thời cần trở nên mạnh mẽ hơn trong mối quan hệ với Nga", nhưng giới lãnh đạo Đức đã hành động khác.
Giống như nhiều chính khách khác, ông Fischer cũng cho rằng châu Âu phải trải qua một giai đoạn khó khăn trước khi có thể tự bảo vệ mình mà không cần phụ thuộc vào Mỹ.
Hội đồng Liên bang Đức ngày 21-3 vừa thông qua gói cải cách hiến pháp, cho phép giải phóng hàng trăm tỉ euro tiền vay mới để củng cố quân đội và cơ sở hạ tầng. Gói cải cách này sẽ chính thức có hiệu lực sau khi tổng thống Liên bang Đức thông qua.
Đối với ông Norbert Röttgen – thành viên đảng Liên minh Dân chủ Cơ Đốc giáo (CDU) trung hữu, sự rạn nứt trong quan hệ giữa châu Âu và Mỹ đã rất sâu sắc, với những hậu quả sâu rộng.
"Đây là hồi kết của trật tự hòa bình châu Âu. Chúng tôi đã đi đến kết luận rằng chúng tôi phải tự mình đảm nhiệm an ninh châu Âu. Và đây là trường hợp khẩn cấp, vì chúng tôi đang có xung đột ở châu Âu" – ông Röttgen lưu ý.
Trước đó, cuối tháng 2, ông Friedrich Merz – người được cho là thủ tướng tương lai của Đức – cũng thẳng thừng khẳng định quan điểm muốn giảm phụ thuộc vào Mỹ.
"Ưu tiên tuyệt đối là sẽ là củng cố châu Âu càng nhanh càng tốt để chúng ta có thể giảm phụ thuộc thực sự vào Mỹ từng bước một" – ông Merz phát biểu.
Phản ứng phù hợp?
Theo The New York Times, để có được những hành động dứt khoát như hiện nay, giới lãnh đạo Đức ban đầu cũng sợ mất đi đồng minh Mỹ song giờ đây họ dường như đã thích nghi với điều này.
"Cú sốc ban đầu đã nhường chỗ cho cảm giác huy động. Đó là cảm giác đột ngột như thể chúng tôi đơn độc. Nhưng giờ đây, chúng tôi đã có một chút tự tin hơn. Chúng tôi hiểu rằng châu Âu hiện là phần còn lại của phương Tây, và điều đó đặc biệt quan trọng đối với Đức” – theo ông Thomas Bagger, một quan chức cấp cao của Bộ Ngoại giao Đức.
Cả ông Bagger và ông Fischer đều cho rằng Đức không nên cắt đứt quan hệ với Mỹ hoặc làm bất cứ điều gì để đẩy nhanh sự rạn nứt trong quan hệ hai nước.
“[Chúng ta] sẽ mất thời gian để thay thế vai trò của Mỹ trong viện trợ quốc phòng và phát triển. Chúng tôi vẫn sẽ làm việc vì điều tốt nhất nhưng không còn giữ niềm tin rằng mọi thứ sẽ diễn ra như trước nữa” – ông Bagger nói.
Trong khi đó, ông Wolfgang Ischinger – cựu đại sứ Đức tại Mỹ và Anh – lập luận rằng cú sốc từ chính quyền ông Trump có thể giúp Mỹ bước ra khỏi vùng an toàn. Ông cũng cho rằng sự khác biệt trong quan điểm giữa Mỹ và phần lớn thành viên Liên minh châu Âu (EU) có thể khiến liên minh này đoàn kết hơn.
"Nếu có cơ hội nào để châu Âu cùng nhau hành động về vấn đề an ninh, thì đó chính là bây giờ” – ông Ischinger nói.
Ông Ischinger cũng cho rằng việc Đức sẵn sàng chi những khoản tiền lớn để hiện đại hóa quân đội là phản ứng trực tiếp và phù hợp với tình hình hiện nay.
"Lần đầu tiên sau nhiều tháng, mọi người có thể nói rằng chúng tôi đã làm được điều gì đó" - theo ông Ischinger.
Người dân Đức giảm niềm tin vào Mỹ
Vào tháng 2, đài DW đăng tải bài viết cho biết quan điểm của người dân Đức đối với Mỹ và cá nhân Tổng thống Donald Trump đã thay đổi rất nhiều chỉ sau 6 tuần ông nhậm chức tổng thống Mỹ nhiệm kỳ thứ hai.
Theo cuộc thăm dò, cứ 2 người được hỏi thì 1 người cho biết quan điểm của họ về ông Trump đã tệ hơn kể từ khi ông nhậm chức. Cứ 7 người được hỏi thì mới có 1 người bày tỏ quan điểm ủng hộ ông Trump.
Bên cạnh đó, cứ 6 người Đức được hỏi thì chỉ có 1 người cho rằng Mỹ là đối tác mà Đức có thể tin tưởng. Kết quả khảo sát cũng cho thấy 84% người được hỏi đồng ý rằng Tổ chức Hiệp ước Bắc Đại Tây Dương (NATO) giữ vai trò quan trọng trong việc đảm bảo an ninh châu Âu nhưng 3/4 người được hỏi tin rằng các thành viên NATO hiện không thể trông cậy vào sự bảo vệ của Mỹ.
