Phải trị được bệnh không muốn thoát nghèo

Sáng 17-9, Ủy ban Thường vụ Quốc hội (QH) cho ý kiến về Báo cáo kết quả hai năm thực hiện Nghị quyết 76/2014/QH13 của QH về đẩy mạnh thực hiện mục tiêu giảm nghèo bền vững đến năm 2020 (giai đoạn 2017-2018).

Báo cáo dài 23 trang của Chính phủ, do Bộ trưởng Bộ LĐ-TB&XH Đào Ngọc Dung thừa ủy quyền của Thủ tướng ký, đánh giá: Chính phủ, Thủ tướng đã nghiêm túc chỉ đạo các bộ, ngành, địa phương tổ chức thực hiện các nhiệm vụ được giao theo Nghị quyết 76 của QH. Các bộ, ngành, địa phương đã tích cực, chủ động thực hiện các nhiệm vụ được giao...

Chủ tịch xã cho con đi làm con nuôi để hưởng hỗ trợ

Tuy nhiên, trình bày báo cáo thẩm tra của Ủy ban Về các vấn đề xã hội QH sau đó, Chủ nhiệm Nguyễn Thúy Anh nhận định quá trình tổ chức, rà soát, bình xét hộ nghèo còn hạn chế do tình trạng nể nang hoặc trục lợi chính sách. Kết quả phát hiện, xử lý các vi phạm pháp luật còn rất hạn chế trong khi dư luận xã hội, báo chí phản ánh nhiều về các hành vi trục lợi chính sách, sai đối tượng, sai phạm trong sử dụng vốn, thất thoát, lãng phí, tham nhũng.

 Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp Lê Thị Nga cho rằng khó có quy định nào bịt được mọi kẽ hở, tuy nhiên quan trọng là ở công tác thanh tra, kiểm tra.

“Dư luận thời gian qua phản ánh rất nhiều về chuyện cán bộ đưa người thân vào đối tượng danh sách hộ nghèo để trục lợi chính sách; hoặc các đối tượng được hưởng chính sách hỗ trợ về nhà ở, cây, con giống không phải hộ nghèo...” - bà Nga nêu vấn đề và đề nghị Chính phủ cho biết sự thực tình trạng cũng như con số đã xử lý.

Giải trình, Bộ trưởng Đào Ngọc Dung cho hay trước đây khi việc xác định, công nhận hộ nghèo thực hiện qua bình xét thì đúng là có hiện tượng “thôi năm nay tôi là hộ nghèo được hưởng thì sang năm nhường cho người khác”.

Tuy nhiên, theo ông Dung, khi chuyển sang xác định hộ nghèo theo tiêu chí, công khai, minh bạch, nhà nào như thế nào, có đáp ứng tiêu chí hay không thì cơ bản đã khắc phục được tình trạng trục lợi như trước đây. Ông Dung cũng khẳng định một số vụ việc báo chí phản ánh thời gian qua chủ yếu ở một số nguồn hỗ trợ chứ không phải trong chương trình này.

“Nhưng có không? - Vẫn có” - ông Dung khẳng định và dẫn chứng một số xã ở Nam Định, chủ tịch xã cũng cho con cái đi làm con nuôi người khác để hưởng chính sách. “Đã có chủ tịch xã phải đi tù về chuyện này” - bộ trưởng nói và khẳng định các trường hợp khi phát hiện đều bị xử lý nghiêm minh theo quy định pháp luật, không nương tay bất cứ trường hợp nào.

Bộ trưởng Bộ LĐ-TB&XH: Vẫn còn tình trạng trục lợi chính sách giảm nghèo. Ảnh: QH

Tỉnh đồng bằng nghèo hơn miền núi?

Cũng tại phiên thảo luận, nhiều đại biểu băn khoăn về việc nhiều tỉnh, thành phố đồng bằng lại có tỉ lệ tái nghèo và phát sinh hộ nghèo mới cao hơn các tỉnh miền núi hay tỉnh có điều kiện khó khăn hơn.

Chủ tịch QH Nguyễn Thị Kim Ngân dẫn chứng số hộ nghèo phát sinh trong năm 2017 của tỉnh Thái Bình là 2.506 hộ, trong khi cả tỉnh Lai Châu chỉ có 1.581 hộ. Nam Định có tới 3.738 hộ, trong khi tỉnh Hà Giang chỉ có 2.900 hộ.

“Không thể nào tỉnh đồng bằng sông Hồng tỉ lệ tái nghèo nhiều hơn, hộ nghèo mới phát sinh nhiều hơn các tỉnh miền núi phía Bắc, trong đó một số tỉnh thiên tai rất nhiều như Lai Châu, Hà Giang tỉ lệ nghèo phát sinh ít hơn” - bà Ngân cho rằng những con số này phản ánh sự “bất hợp lý” và đề nghị cần phân tích, đánh giá để có giải pháp chính sách đi đúng đối tượng, đúng mục đích.

Theo báo cáo của Chính phủ, có tình trạng không muốn thoát nghèo để duy trì chính sách có tính bao cấp. Vì vậy, Chủ tịch QH cho rằng cần nghiên cứu kinh nghiệm của một số nước, ví dụ chỉ cho hưởng chính sách trong ba năm, nếu vẫn không hết nghèo thì lấy tiền đó hỗ trợ người khác, chỗ khác. “Chỗ nào thoát nghèo thì có chính sách thêm để làm giàu lên. Rõ ràng chúng ta có mô hình thoát nghèo rất tốt nhưng hiệu quả của việc nhân rộng các mô hình này còn hạn chế” - bà Ngân nói.