Nhà sử học Lê Văn Lan trực tiếp xem bản phim chỉnh sửa lần cuối cùng đã có cuộc trao đổi với TS Nguyễn Xuân Diện, phản đối việc chiếu bộ phim này. Được sự đồng ý của TS Nguyễn Xuân Diện, chúng tôi xin giới thiệu nội dung cuộc trò chuyện này. Tựa đề do tòa soạn đặt.
Sai lệch tinh thần chống ngoại xâm
TS Nguyễn Xuân Diện:Xin giáo sư cho biết vì sao lại không thể chiếu bộ phim này? Nó sai lầm về trang phục, đạo cụ, bối cảnh, hay là những xuyên tạc lịch sử, bạo lực, tình ái, hạ thấp tinh thần của người Việt Nam?
Nhà sử học Lê Văn Lan: Bộ phim hoàn toàn không như công văn của Bộ VH-TT&DL đã nói là: “Về cơ bản, tinh thần lịch sử trong phim được tôn trọng”. Xin nêu một ví dụ: Về cuộc kháng chiến của dân tộc ta chống quân Tống xâm lược lần thứ nhất (980-981), đây là niềm tự hào của tất cả người Việt Nam chân chính. Nhưng phim này lại chỉ nói về cuộc kháng chiến này dưới dạng một trận đánh ở một ngọn núi ất ơ nào đó (tên là núi Chu Tước). Ở lần xem phim thứ nhất, tại trận diễn rõ cảnh thiền sư Vạn Hạnh khuyên và trao cẩm nang cho anh hùng dân tộc Lê Hoàn, nói rằng: Không cần đánh! Giặc sẽ tự tan. Và trên thực tế của phim, vai diễn Lê Hoàn còn ra lệnh: Kẻ nào bàn đánh, chém!
Một cảnh trong phim.
Đến lần xem phim thứ hai và thứ ba (tức là lần duyệt cuối), sau ý kiến phản kháng kịch liệt của tôi, họ đã sửa lại nhưng vẫn kéo toàn bộ cuộc kháng chiến oanh liệt của dân tộc ta thời đó vào trận núi Chu Tước ất ơ ấy. Và lại còn cho ông Vạn Hạnh đón đường hành quân ra trận của ông Lê Hoàn và lại khuyên: “Chớ sát sinh nhiều”. Và vai diễn Lê Hoàn đã thực sự thể hiện sự băn khoăn về lời khuyên trận mạc này.
Nói chung, tinh thần và những cuộc kháng chiến chống ngoại xâm của dân tộc ta oanh liệt là thế nhưng phim này thể hiện rất mờ nhạt, còn thì đấu đá nội bộ, thậm chí chém giết, sát phạt nội bộ và được tô đậm bằng những trường đoạn rất rùng rợn. Thậm chí nhân vật Hạng Lang sau khi đánh nhau với anh ruột là Long Đĩnh đã chết với những mũi chông cắm xuyên từ gáy sang bên mặt, rất rùng rợn.
Bóp méo hình ảnh anh hùng dân tộc
. Còn nhân vật Lê Hoàn là nhân vật lịch sử chính của giai đoạn này đã được thể hiện như thế nào trong phim, thưa giáo sư?
+ Tất cả người Việt Nam chân chính đều hiểu và tôn vinh Lê Hoàn là anh hùng dân tộc. Hơn nữa, đây là một nhà thủy lợi đầu tiên với việc đào kênh Nhà Lê, bây giờ còn sử dụng. Nhưng trong phim này, Lê Hoàn lại hiện ra như một ông vua xa xỉ, chỉ biết bắt dân xây dựng cái gọi là “vườn ngự uyển”, không cần biết đến những lời can gián, thậm chí còn trừng phạt cả Lý Công Uẩn vì đã dám ngăn vua xây dựng những công trình phục vụ cho việc ăn chơi xa hoa. Lê Hoàn còn hiện ra như một ông vua nhu nhược, đi kinh lý thì lại để cho giặc cỏ bắt được. Rồi lại sa thải các trung thần. Tóm lại là một ông vua không đúng như lịch sử đã ghi chép và các nhà sử học xưa nay đã nhận định và tôn vinh.
. Thế còn những nhân vật lịch sử khác hiện ra trong phim như thế nào? Như Thái hậu Dương Vân Nga chẳng hạn?
+ Tôi rất sợ rằng dòng tộc họ Dương sẽ phản kháng dữ dội khi phim này được chiếu trên sóng truyền hình quốc gia với hình tượng một Dương Vân Nga ủy mị, sướt mướt, thậm chí đã treo cổ tự tử khi được Lê Hoàn tỏ tình. Trong khi chính sử chép rõ bà là người thông tuệ, sắc sảo và quyết đoán trong những tình huống cam go.
TS Nguyễn Xuân Diện (trái) và Giáo sư Lê Văn Lan (phải) trong cuộc trò chuyện. Ảnh: NGUYỄN VĂN CỰ
Còn về Chi hậu Đào Cam Mộc nữa chứ. Đào Cam Mộc hiện lên trong phim từ đầu chí cuối là một ông tướng võ biền, là cha của một ông tướng trẻ khác, cũng chỉ suốt ngày đòi thách đấu với Lý Công Uẩn. Còn khi được giao việc hộ vệ Lê Đại Hành tuần du thì lại ngơ ngẩn, sơ suất, để cho vua của mình bị giặc cỏ bắt sống. Trong khi đó, mọi người đều biết Đào Cam Mộc là quan Chi hậu, tức là người quản mọi việc trong nội cung và là quan văn.
Tóm lại, những nhân vật lịch sử trong phim đều bị làm cho sai lệch đi. Qua đó, việc giáo dục về truyền thống anh hùng của dân tộc đã bị ảnh hưởng nghiêm trọng.
Ngôn ngữ, hình ảnh mang đậm vị ngoại
. Thưa giáo sư, thế còn các sự kiện lịch sử quan trọng trong giai đoạn này đã lên phim như thế nào?
+ Một sự kiện quan trọng bậc nhất là việc Thái tổ Lý Công Uẩn lên ngôi. Phim này không chỉ gọi “lên ngôi” là “đăng cơ” (Tàu hoàn toàn - LVL) mà rành rành lịch sử viết Lý Công Uẩn lên ngôi ở Hoa Lư, được triều đình đồng thuận nhưng trên phim thì Lý Công Uẩn lại lên ngôi ở... một ngôi chùa... Tàu.
. Kinh khủng quá! Thế trang phục của đức vua Lý Công Uẩn thì sao?
+ Không chỉ trang phục của nhà vua, mà của văn võ bá quan và trăm họ đều rất... Tàu. Rồi thì lại cả cảnh chùa chiền, cung điện, nhà cửa, ngựa xe, binh khí... cũng đều rất Tàu.
. Thưa giáo sư, đấy là cảnh trên phim, ở lần duyệt cuối cùng phải không? Và những cảnh đó sẽ được chiếu trên đài truyền hình quốc gia phải không?
+ Vâng! Và chính vì thế tôi mới kiên quyết phản đối việc chiếu bộ phim này ở các rạp và trên sóng đài truyền hình quốc gia cũng như các đài truyền hình địa phương. Tôi tin chắc rằng đồng bào cũng như tôi, không thể “tự hào” về mình và tổ tiên của mình, ở một giai đoạn lịch sử quan trọng lại Tàu như thế này!
Và tôi nghĩ rằng sẽ có nhiều người kêu gọi tẩy chay bộ phim này.
TS Nguyễn Xuân Diện
