Thiếu tầm nhìn trong đề xuất thu phí xe máy

Chính sách từ phòng lạnh sẽ khó thành công

Thực tế việc một chủ trương vừa mới đưa ra đã bị phản ứng là khá phổ biến chứ không riêng gì quy định thu phí sử dụng đường bộ. Sau Bộ GTVT thì Bộ Tài chính cũng kiến nghị bỏ phí xe máy chứng tỏ xu hướng không thu đã thắng. Điều này chứng minh rằng những người đề ra chủ trương thu phí sử dụng đường bộ đã không tìm hiểu, nghiên cứu kỹ thực tế.

Dường như những người đề xuất, hoạch định chủ trương này thiếu thực tiễn nhưng xem xét thực tế lại sơ sài. Họ chỉ nhìn một mục đích duy nhất là làm như thế sẽ thu được tiền để duy tu, bảo dưỡng đường bộ. Mục tiêu này không sai. Người đi đường thì phải đóng tiền để sửa đường cũng hợp lý. Thế nhưng những người hoạch định đã không tính toán được kịch bản: Nếu thu thì những gì sẽ xảy ra?

Việc trả lời câu hỏi đó nằm ngoài khả năng của các vị chỉ ngồi trong phòng lạnh. Muốn có đáp án, cần phải tham vấn ý kiến không chỉ riêng ngành giao thông mà cả những ngành liên quan như kinh tế, xã hội, công an và quan trọng nhất là ý kiến người dân. Từ việc tham vấn nghiêm túc, những nhà hoạch định mới đủ có cơ sở để lựa chọn xem chính sách mình đưa ra lợi ở chỗ nào, hại ở đâu rồi cân nhắc và lựa chọn.

Chủ trương thu phí xe máy một lần nữa cho thấy tác phong làm việc của các cơ quan chức năng là chủ quan, năng lực xử lý kém. Chủ trương chặt cây xanh ở Hà Nội hay thay đổi quy trình xét tuyển đại học khiến bao phụ huynh, thí sinh khổ sở cũng là những ví dụ điển hình.

TS NGUYỄN HỮU NGUYÊN, Trường ĐH KHXH&NV TP.HCM

Nôn nóng, chủ quan và xem nhẹ phản biện

Trên thế giới, nhiều nước lập quỹ bảo trì đường bộ dựa trên ý nghĩa, kết quả thực tế. Việt Nam lập quỹ này cũng là một xu thế hợp lý. Nhưng vì sao việc thu phí lại vấp nhiều ý kiến phản đối rồi có kiến nghị tạm dừng, bỏ thu?

Chủ trương, chính sách nào cũng chỉ thành công khi xuất phát và đáp ứng nguyện vọng số đông người dân. Câu chuyện “thất bại” thu phí xe máy xuất phát từ các nguyên nhân khách quan và chủ quan.

Khách quan đó là chuyện đường sá xuống cấp nhưng thiếu tiền sửa chữa. Thứ nữa, pháp luật chưa phân định rạch ròi giữa thuế, phí và lệ phí dễ dẫn đến phí chồng phí và lạm thu.

Chủ quan là các cán bộ, cơ quan tham mưu đã nôn nóng, không nghiên cứu chi tiết, kỹ lưỡng khi áp dụng mô hình ở nước ngoài vào Việt Nam. Ví dụ, nước ngoài hầu như không có xe máy, song Việt Nam thì hơn 90% là xe máy, trong khi ô tô mới làm hư đường (chưa kể chất lượng thiết kế, thi công và bảo trì đường sá có tồn tại). Nước ngoài thu rất công bằng, minh bạch. Xe càng nặng thu càng cao, quỹ còn bao gồm thuế xăng dầu, các loại phí khác như phí trước bạ, kiểm định, xe quá tải quá khổ… Các phân tích, phản biện đã được góp ý nhiều nhưng không được coi trọng là do nôn nóng, chủ quan.

Còn các địa phương thì cũng không lắng nghe tâm tư nguyện vọng người dân, không nhìn nhận tồn tại, thậm chí thất bại của việc thu phí xe máy và thực hiện cứng nhắc, khó hiểu. TP.HCM chậm thu phí xe máy nhất cả nước vì phát hiện nhiều bất cập nhưng đến nay vẫn triển khai thu.

TS PHẠM SANH, chuyên gia giao thông

NHÓM PV