Dự kiến chiều nay (20-6), Quốc hội (QH) sẽ thông qua BLHS 2015. Vì thế Ủy ban Thường vụ (TV) QH vừa gửi tới các đại biểu (ĐB) QH tài liệu là dự án Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của bộ luật (bản sau cùng). Đáng chú ý, phạm vi chịu trách nhiệm hình sự (TNHS) của người bào chữa tại Điều 19 BLHS 2015 đã được sửa đổi, bổ sung.
Sắp “gút” nhưng vẫn nhiều quan điểm
Theo báo cáo giải trình, tiếp thu, chỉnh lý dự thảo của Ủy ban TVQH, quá trình sửa đổi, bổ sung tội không tố giác tội phạm tại Điều 19 BLHS, có nhiều quan điểm khác nhau.
Thứ nhất, đề nghị giữ phạm vi chịu TNHS của người bào chữa như BLHS 2015 để bảo đảm nhất quán về chính sách hình sự của Nhà nước, tăng cường trách nhiệm công dân của người bào chữa trong việc đấu tranh phòng, chống các tội xâm phạm an ninh quốc gia và các tội đặc biệt nghiêm trọng.
Thứ hai, đề xuất quy định chính sách đối với người bào chữa tương tự như chính sách đối với ông, bà, cha, mẹ, anh chị em ruột... của người phạm tội quy định tại BLHS 2015.
Thứ ba, chỉ nên giới hạn người bào chữa phải chịu TNHS về hành vi không tố giác tội phạm đối với giai đoạn chuẩn bị phạm tội và đang thực hiện tội phạm nhằm ngăn ngừa hậu quả xảy ra và chỉ đối với một số tội nhất định mà không mở rộng sang cả giai đoạn tội phạm đã thực hiện.
Thứ tư, không quy định người bào chữa phải chịu TNHS về hành vi không tố giác tội phạm. Những người theo quan điểm này cho rằng quy định như BLHS 2015 là xung đột với Điều 73 Bộ luật TTHS (người bào chữa không được tiết lộ thông tin về vụ án, về người bị buộc tội mà mình biết khi bào chữa). Nó cũng không tương thích với thông lệ quốc tế, không bảo đảm quyền bào chữa, nguyên tắc suy đoán vô tội và nguyên tắc tranh tụng trong xét xử. Nó còn không phù hợp với tính chất đặc thù của nghề luật sư (LS), có thể dẫn đến mất niềm tin của thân chủ đối với LS.
Nghĩa vụ tố giác thân chủ của LS đã được điều chỉnh trước khi QH bấm nút thông qua bộ luật. Ảnh: HTD
Điều chỉnh chứ không bỏ
Trong báo cáo giải trình, tiếp thu, chỉnh lý dự thảo, Ủy ban TVQH cho rằng về nguyên tắc, với tư cách là công dân, người bào chữa có nghĩa vụ bình đẳng như mọi công dân khác trong việc tố giác tội phạm. Nguyên tắc này đã được hiến pháp ghi nhận và được thể chế hóa trong các luật về tư pháp từ trước đến nay.
Nhất quán chính sách này, BLHS các năm 1985, 1999 đều quy định về nghĩa vụ tố giác tội phạm của công dân và TNHS của công dân về hành vi không tố giác tội phạm. “Trong suốt hơn 30 năm (từ năm 1985 đến 2015), chính sách của Nhà nước ta về TNHS đối với hành vi không tố giác tội phạm của người bào chữa được xác định như mọi công dân khác và được điều chỉnh chung trong quy định “Người nào” của BLHS năm 1985 và năm 1999” - báo cáo của Ủy ban TVQH nêu rõ.
Theo Ủy ban TVQH, BLHS 2015 đã có sự điều chỉnh hợp lý hơn theo hướng thu hẹp một phần phạm vi TNHS của người bào chữa so với công dân khác trong việc không tố giác tội phạm. Việc Nhà nước không miễn trừ hoàn toàn trách nhiệm của người bào chữa xuất phát từ mục đích bảo vệ an ninh quốc gia, bảo vệ trật tự, an toàn xã hội, vì lợi ích chung của cộng đồng...
Vấn đề này đã được QH tổ chức lấy ý kiến nhân dân trong quá trình xây dựng BLHS 2015 với kết quả đa số ý kiến nhân dân không đồng ý miễn trừ hoàn toàn trách nhiệm của người bào chữa.
BLHS 2015 đã xác định người bào chữa phải chịu TNHS về hành vi không tố giác tội phạm do chính người mà mình bào chữa thực hiện đối với các tội xâm phạm an ninh quốc gia và tội khác là tội đặc biệt nghiêm trọng (ở cả ba giai đoạn: Chuẩn bị phạm tội, đang thực hiện tội phạm và đã thực hiện tội phạm). Đối với các tội khác được quy định tại Điều 389, người bào chữa chỉ phải chịu TNHS ở hai giai đoạn chuẩn bị phạm tội và đang thực hiện tội phạm.
Ủy ban TVQH cho rằng chính sách này phù hợp với quy định của Luật LS, Quy tắc đạo đức và ứng xử nghề nghiệp LS Việt Nam đồng thời phù hợp với luật pháp của nhiều nước như Trung Quốc, Đức, Thụy Điển, Hoa Kỳ, Canada...
“Đây là vấn đề được nhiều ĐBQH và dư luận xã hội quan tâm nên sau khi báo cáo cơ quan có thẩm quyền, cân nhắc kỹ nhiều mặt, Ủy ban TVQH xin QH cho tiếp thu một phần ý kiến của ĐBQH, của Ban Thường vụ Liên đoàn LS Việt Nam để chỉnh lý khoản 3 Điều 19 BLHS 2015 theo hướng thu hẹp hơn phạm vi chịu TNHS của người bào chữa về hành vi không tố giác tội phạm” - báo cáo của Ủy ban TVQH nêu.
| Điều 19. Không tố giác tội phạm (đã chỉnh lý) 1. Người nào biết rõ tội phạm đang được chuẩn bị, đang được thực hiện hoặc đã được thực hiện mà không tố giác thì phải chịu TNHS về tội không tố giác tội phạm theo quy định tại Điều 390 của bộ luật này. 2. Người không tố giác là ông, bà, cha, mẹ, con, cháu, anh chị em ruột, vợ hoặc chồng của người phạm tội không phải chịu TNHS theo quy định tại khoản 1 điều này, trừ trường hợp không tố giác các tội xâm phạm an ninh quốc gia hoặc tội khác là tội phạm đặc biệt nghiêm trọng. 3. Người không tố giác là người bào chữa không phải chịu TNHS theo quy định tại khoản 1 điều này, trừ trường hợp không tố giác các tội xâm phạm an ninh quốc gia hoặc tội khác là tội phạm đặc biệt nghiêm trọng do chính người mà mình bào chữa đang chuẩn bị, đang thực hiện hoặc đã thực hiện mà người bào chữa biết rõ khi thực hiện nhiệm vụ bào chữa”. Đề nghị bỏ hẳn Quá trình chỉnh lý dự thảo luật, Ban Thường vụ Liên đoàn LS Việt Nam đề nghị hai phương án: Thứ nhất: Chỉ quy định TNHS của người bào chữa trong trường hợp “không tiết lộ thông tin về tội phạm do chính người mà mình bào chữa thực hiện đối với các tội đặc biệt nghiêm trọng xâm phạm an ninh quốc gia là: Tội phản bội Tổ quốc; tội hoạt động nhằm lật đổ chính quyền nhân dân; tội bạo loạn; tội khủng bố nhằm chống chính quyền nhân dân và tội giết người, khi có căn cứ rõ ràng cho thấy tội phạm đó đang thực hiện hoặc đang chuẩn bị thực hiện mà cần thiết phải ngăn chặn hậu quả xảy ra”. Thứ hai: Đề nghị bỏ hẳn khoản 3 Điều 19 của BLHS 2015. |
