Đáng chú ý, khi đánh giá về báo cáo của chánh án TAND Tối cao, nhóm nghiên cứu của Ủy ban Tư pháp nhận định: “... Trong năm 2018, trong một số vụ án dư luận xã hội còn chưa đồng tình về việc áp dụng hình phạt đối với bị cáo”.
Báo cáo dẫn chứng hai vụ việc cụ thể, trong đó có vụ án hình sự Phan Tiến Dũng và đồng phạm bị TAND huyện Đắk Hà, tỉnh Kon Tum xét xử sơ thẩm về tội “Trộm cắp tài sản” mà Pháp Luật TP.HCM từng nhiều lần phản ánh.
Trong vụ án này, TAND tỉnh Kon Tum đã xét xử phúc thẩm vụ án (ngày 1-6-2018) tuyên các bị cáo không phạm tội. Chánh án TAND Tối cao đã có quyết định kháng nghị bản án phúc thẩm nêu trên của TAND tỉnh Kon Tum đề nghị Ủy ban Thẩm phán TAND Cấp cao tại Đà Nẵng xử giám đốc thẩm hủy bản án phúc thẩm và giữ nguyên các quyết định của bản án sơ thẩm của TAND huyện Đắk Hà, tỉnh Kon Tum...
Ủy viên Ủy ban Tư pháp Nguyễn Đức Sáu cho biết Đoàn ĐBQH TP.HCM đã chuyển cho ông hai bộ hồ sơ của các bị cáo trong vụ án này. “Trong hồ sơ, tôi thấy xuất hiện một công văn do nguyên Phó chánh án Thường trực TAND Tối cao Đặng Quang Phương ký, có hướng dẫn cụ thể về đường lối xử lý đối với vụ việc này, xuất phát từ yêu cầu tại công văn của UBND tỉnh Kon Tum gửi xin ý kiến về vấn đề gỗ trắc.
Tại công văn này, đồng chí Đặng Quang Phương có nhắc tới Thông tư liên ngành số 19... Tôi băn khoăn, bây giờ lại có một kháng nghị khác thì người ta đặt vấn đề về đường lối xử lý nhất quán thế nào?” - ông Sáu nói.
Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp Lê Thị Nga sau đó đã đề nghị lãnh đạo TAND Tối cao có giải trình về vụ án này.
Giải trình sau đó, Phó Chánh án TAND Tối cao Nguyễn Văn Du cho rằng vấn đề quan trọng nhất trong vụ án này là xác định rừng đặc dụng Đắk Uy có thuộc nhà nước quản lý hay không?
Trong vụ án này, tòa án cấp sơ thẩm xử các bị cáo về tội trộm cắp tài sản. Tòa án cấp phúc thẩm nhận định cho rằng rừng đặc dụng Đăk Uy không phải rừng trồng, rừng khoanh nuôi tái sinh, đã được cơ quan nhà nước có thẩm quyền quyết định giao cho tổ chức, tập thể, hộ gia đình, cá nhân sử dụng ổn định lâu dài vào mục đích lâm nghiệp mà người được giao đã bỏ vốn đầu tư trồng rừng, chăm sóc, bảo vệ nên hành vi của các bị cáo không thể xử lý theo quy định tại Điều 138 BLHS 1999.
Hành vi của các bị cáo cũng chưa cấu thành tội vi phạm các quy định về khai thác và bảo vệ rừng vì định lượng chưa đủ.
“Cấp phúc thẩm tuyên các bị cáo không phạm tội nhưng nhận định như vậy, chúng tôi thấy không đúng. Hồ sơ vụ án phản ánh, rừng Đăk Uy là rừng đang do Nhà nước quản lý và Ban quản lý rừng đặc dụng Đăk Uy đang quản lý trực tiếp” - Phó chánh án nhấn mạnh.
Cũng theo ông Du, khi định giá lại, cây gỗ trắc được định giá hơn 19 triệu đồng. Trong khi đó, Thông tư liên tịch số 19 năm 2007 hướng dẫn áp dụng một số điều của BLHS về các tội phạm trong lĩnh vực quản lý rừng, bảo vệ rừng và quản lý lâm sản có quy định:
“Trường hợp chặt phá các loại thực vật rừng nguy cấp, quý, hiếm thuộc nhóm IA, IIA không xác định thiệt hại bằng diện tích theo hướng dẫn tại điểm a tiểu mục 3.4 mục 3 này (do chặt phá từng cây ở nhiều vị trí khác nhau trong cùng một tiểu khu hoặc nhiều tiểu khu) nhưng giá trị thực vật rừng nguy cấp, quý, hiếm bị chặt phá từ trên 30 triệu đồng đến 60 triệu đồng đối với nhóm IA hoặc từ trên 50 triệu đến 100 triệu đồng đối với nhóm IIA thì cũng bị truy cứu trách nhiệm hình sự theo điểm d khoản 2 Điều 189 BLHS (tội hủy hoại rừng - PV)”.
Thông tư 19 cũng quy định: “Nếu người khai thác cây rừng trái phép mà không phải là chủ rừng thì bị truy cứu trách nhiệm hình sự theo các điều luật tương ứng quy định tại chương XIV “Các tội xâm phạm sở hữu” của BLHS”.
Ông Du sau đó tiếp tục khẳng định tòa án cấp sơ thẩm xử tội trộm cắp tài sản là đúng pháp luật. Bởi người khai thác cây rừng trái phép không phải là chủ rừng thì bị truy cứu với trách nhiệm tương ứng. “Anh đã có hành vi vào rừng chiếm đoạt cây gỗ trắc, lén lút chiếm đoạt, che giấu đối với chủ tài sản để chiếm đoạt” - ông Du nói.
Theo ông Du, đây là lý do chánh án TAND Tối cao đã kháng nghị vụ án đó và đề nghị TAND Cấp cao tại Đà Nẵng hủy án phúc thẩm của TAND tỉnh Kon Tum và giữ nguyên bản án sơ thẩm.
Phó chánh án TAND Tối cao cũng khẳng định Công văn số 157 (năm 2011) gửi UBND tỉnh Kon Tum do Phó chánh án Thường trực Đặng Quang Phương ký “không có gì mâu thuẫn” với quyết định kháng nghị của chánh án TAND Tối cao đối với vụ án này.
“Bởi lẽ công văn của anh Đặng Quang Phương chỉ nêu một đoạn: Nếu gỗ trắc bị chặt trộm tại rừng đặc dụng Đăk Uy có giá trị từ trên 50 triệu đồng đến 100 triệu đồng thì người vi phạm có thể bị truy cứu TNHS theo Điều 189 BLHS” - ông Du nói.
“Vụ án này kháng nghị cũng không sai, nhưng kháng nghị là để xem xét, nếu như thấy không đáng kể thì chúng ta rút kháng nghị. Chúng ta không nói là không có vi phạm, nhưng chúng ta có nhiều biện pháp khác để xử lý...” - Ủy viên ỦY ban Tư pháp Trương Trọng Nghĩa nhận xét và dẫn lại quy định tại BLHS: “Những hành vi tuy có dấu hiệu của tội phạm nhưng tính chất nguy hiểm cho xã hội không đáng kể thì không phải là tội phạm và được xử lý bằng các biện pháp khác”.
Luật sư Trương Trọng Nghĩa cũng cho rằng nếu xử lý hình sự năm người trong vụ án thì cuộc đời họ sẽ chịu hệ lụy rất nặng nề, trong khi giá trị thiệt hại trong vụ án chỉ có mười mấy triệu.
“Đề nghị TAND Tối cao xem xét nghiên cứu, cân đối lại xem có đáng để xử lý trách nhiệm hình sự vụ án này không, hay là xử lý bằng con đường khác để đạt được nhiều mục đích, tạo được sự được sự đồng thuận của cử tri?” - ông Nghĩa nói.
Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp Lê Thị Nga cũng cho biết TAND Tối cao có văn bản gửi đến Ủy ban Tư pháp giải trình về vụ việc này. Theo bà Nga, công văn của Phó Chánh án Thường trực TAND Tối cao Đặng Quang Phương ký không phải của cá nhân ông Đặng Quang Phương, mà là công văn hướng dẫn của TAND Tối cao.
“Theo phản ánh của báo chí, những vụ tương tự như thế lại xử về tội hủy hoại rừng (Điều 189) chứ không phải xử tội trộm cắp thì lý do thế nào?” - bà Nga hỏi.
Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp cũng cho rằng luật sư Trương Trọng Nghĩa nói có ý đúng bởi BLHS quy định, nếu tính chất nguy hiểm cho xã hội của hành vi không đáng kể thì cơ quan tố tụng cân nhắc...
“Chúng ta từng có những vụ án sau khi xét xử, dư luận cũng có ý kiến. Vụ giật mũ ở Hải Phòng, nếu máy móc về pháp lý thì xử không sai nhưng cái mũ ấy chỉ đáng vài chục nghìn. Hoặc vụ cướp bánh mì ở TP.HCM. Đề nghị cân nhắc và có báo cáo cho ủy ban” - bà Nga kết luận.
