Vụ án xảy ra ở tỉnh Bình Phước: Nguyễn Văn Méo và nạn nhân có mâu thuẫn. Trong một lần xảy ra xô xát, Méo đâm hai nhát làm nạn nhân chết.
Đùn trách nhiệm cho tòa cấp trên
Tại phiên sơ thẩm lần đầu, VKSND tỉnh truy tố Méo tội giết người theo khoản 2 Điều 93 BLHS (khung hình phạt từ bảy đến 12 năm tù). Không đồng ý, HĐXX nhận định chỉ vì mâu thuẫn nhỏ mà bị cáo lại dùng dao đâm nạn nhân hai nhát làm nạn nhân chết. Do vậy, hành vi giết người của Méo có tính chất côn đồ, là tình tiết tăng nặng định khung theo khoản 1 Điều 93 BLHS (khung hình phạt từ 12 đến 20 năm, tù chung thân hoặc tử hình). Vì thế, tòa trả hồ sơ cho VKS điều tra bổ sung.
Sau đó, VKS vẫn giữ nguyên quan điểm nên tòa mở phiên xử lại. Lần này, tòa phạt Méo bảy năm tù về tội giết người theo khoản 2 (đúng như cáo trạng truy tố). Tuy nhiên, trong bản án, tòa lại kiến nghị cấp trên xem xét hành vi phạm tội theo khoản 1 của điều luật.
Phía nạn nhân kháng cáo, đề nghị cấp phúc thẩm tăng hình phạt đối với Méo. Tháng 6-2009, Tòa Phúc thẩm TAND Tối cao tại TP.HCM đã chấp nhận kháng cáo, tuyên phạt Nguyễn Văn Méo 12 năm tù về tội giết người theo khoản 1. Theo cấp phúc thẩm, Méo phạm tội có tính chất côn đồ như nhận định của cấp sơ thẩm. Tuy nhiên, cấp sơ thẩm lại không vận dụng quy định: Tòa sơ thẩm hoàn toàn có quyền xét xử bị cáo ở khung khác với khung mà VKS truy tố trong cùng một điều luật (Điều 196 BLTTHS). Tòa sơ thẩm lại tự trói tay mình, áp dụng sai luật, không thực hiện đúng quyền năng mà pháp luật hình sự đã trao khiến việc xét xử bị sai sót. Vì thế, ngoài việc sửa án, tòa phúc thẩm còn nhắc nhở tòa cấp sơ thẩm phải rút kinh nghiệm.
Tòa từ chối quyền
Vụ án “Đại gia dùng xe hơi cán người” mới đây do TAND tỉnh Bình Thuận xét xử, tòa đã tự từ chối quyền của mình.
Do mâu thuẫn, tháng 1-2009, Phạm Quang Minh đã dùng xe ôtô cán ông H. văng lên nắp capô xe. Chạy một đoạn, Minh thắng gấp khiến ông H. té xuống đất ngay trước đầu xe rồi lùi xe lại lấy trớn tông thẳng vào ông H. Tuy ông H. thoát chết nhưng thương tật đến 90% (liệt nửa thân dưới).
Trước khi xét xử, tòa nhận thấy hành vi của Minh dùng xe ôtô tông nhiều lần ông H. đã có dấu hiệu của tội giết người chứ không phải là tội cố ý gây thương tích như VKS đã truy tố. Khi đã có nhận định như vậy, đúng ra tòa phải trả hồ sơ kiến nghị VKS điều tra bổ sung bị cáo tội giết người. Hoặc tại phiên tòa, HĐXX hoàn toàn có thể hoãn xử để trả hồ sơ điều tra bổ sung. Tuy nhiên, các quyền này TAND tỉnh Bình Thuận lại không sử dụng mà lại tuyên phạt Minh 10 năm tù về tội cố ý gây thương tích. Đồng thời, tòa còn kiến nghị VKS khởi tố Minh về tội giết người.
Phải đến khi dư luận lên tiếng, VKS xét xử phúc thẩm và thực hành quyền công tố kháng nghị bản án, Tòa Phúc thẩm TAND Tối cao tại TP.HCM xét xử lại, Minh mới gánh chịu đúng tội danh giết người với mức án 18 năm tù.
Tòa còn ngại
Theo luật sư Nguyễn Thành Vĩnh, Đoàn Luật sư tỉnh Bến Tre, trừ những nguyên nhân tiêu cực dẫn đến việc tòa đùn đẩy trách nhiệm, tự trói tay mình… thì nhiều tòa đã không kiên quyết khi giải quyết án nên đã từ chối quyền của mình. Điều này dẫn đến một hệ quả là vụ án kéo dài, gặp rắc rối không đáng có. Chưa kể là khiến cho dư luận dễ nghi ngờ về tính trong sáng, nghiêm minh trong việc cầm cân của tòa.
Một thẩm phán ở TAND TP.HCM nhìn nhận thêm, cũng có thể do trình độ các thẩm phán cấp sơ thẩm còn hạn chế nên ngại quyết, ngại thay đổi. Bởi nếu thay đổi, xử khác với việc truy tố thì kéo theo nhiều vấn đề khác như lập luận ra sao, chứng minh thế nào… thẩm phán nào yếu thì không thể làm được chuyện này. Do vậy, nhiều thẩm phán lựa chọn cách đẩy lên cấp phúc thẩm xử lý cho an toàn.
Tuy nhiên theo thẩm phán này, dù lý do gì đi nữa, để xảy ra tình trạng này là khó chấp nhận. Xét xử cấp sơ thẩm rất quan trọng, gần như có tính quyết định trong hoạt động tố tụng. Không thể cứ dồn hết cho cấp phúc thẩm xử lý những sai lầm kiểu như vậy. Vì thế, cấp sơ thẩm cần phải chuẩn hơn, kiên quyết hơn trong xử lý án.
| VKS truy tố hành vi, tòa tự quyết tội danh? Hiện đang có hai luồng quan điểm về giới hạn xét xử. Luồng quan điểm thứ nhất cho rằng quy định như trong Điều 196, BLTTHS (tòa có quyền xử khoản khác hoặc tội danh khác bằng hoặc nhẹ hơn tội danh VKS truy tố, có quyền trả hồ sơ nếu thấy việc truy tố chưa thỏa đáng…) là chính xác. Có hai lý do: không làm xấu hơn tình trạng của bị cáo; hạn chế phạm vi xét xử của tòa. Luồng quan điểm thứ hai thì cho rằng cần phải có sự điều chỉnh lại điều luật trên. Theo đó, nguyên tắc tòa xét xử độc lập và chỉ tuân theo pháp luật là một nguyên tắc sống còn trong hoạt động xét xử. VKS làm nhiệm vụ truy tố, tòa phải xử trong giới hạn do VKS truy tố nhưng nếu xử sai thì tòa lại phải chịu trách nhiệm, như vậy là không thỏa đáng. Cạnh đó, nếu tòa chỉ được xét xử theo sự truy tố của VKS thì không đảm bảo nguyên tắc độc lập trong xét xử của tòa. Do vậy, VKS chỉ nên truy tố hành vi phạm tội và tòa dựa trên sự truy tố mà xem xét đó là tội gì. Nói một cách khác là tòa làm công việc “dán nhãn” lên hành vi phạm tội và tuyên mức án tương xứng. Như vậy, nếu tòa nhận định VKS truy tố không đúng tội danh thì tòa phải có quyền xử một tội danh khác có căn cứ hơn và chịu trách nhiệm về quyết định của mình. Cá nhân tôi ủng hộ luồng quan điểm thứ hai. Tiến sĩ LÊ TIẾN CHÂU, Cơ quan đại diện của Bộ Tư pháp tại TP.HCM Không nắm vững quy định Đằng sau những vụ việc tòa không thực hiện đúng quyền mà luật quy định có tiêu cực hay không thì không có căn cứ để khẳng định. Chỉ có thể nói HĐXX đã không nghiên cứu sâu, không hiểu hết quyền hạn của mình như trong điều luật đã nêu. Từ đó áp dụng sai luật, xử không đúng người, đúng tội dẫn đến việc kéo dài thời gian giải quyết án. Điều này là không thể chấp nhận. Luật sư HOÀNG CAO SANG, Đoàn Luật sư TP.HCM Tòa chưa mạnh dạn vì nhiều lý do Hiện nay việc xét xử còn có những quy tắc bất thành văn, những vấn đề khá tế nhị. Chuyện tòa không thực hiện hết quyền hạn của mình bên cạnh những lý do “khó nói” còn có những tác động khác nữa như phụ thuộc vào chủ trương, chính sách của địa phương… Đơn cử như các vụ án xử lưu động thì mức án được áp dụng đều rất nghiêm khắc, mang tính răn đe, phòng ngừa, giáo dục rất cao. Trong khi đó, cũng những vụ án có tính chất tương tự, khi được xét xử trong khuôn viên tòa thì thường “giơ cao đánh khẽ”. Luật sư TRẦN CÔNG LY TAO, Đoàn Luật sư TP.HCM Chỉ được xét xử trong nội dung truy tố Hoạt động chuyên môn của tòa bị khống chế bởi giới hạn xét xử. Do vậy, nếu tòa không đồng nhất ý kiến với VKS thì tòa có quyền kiến nghị chứ không được xét xử ra ngoài nội dung truy tố của VKS, không được xử bất lợi cho bị cáo. Còn việc trả hồ sơ hay không là do mối quan hệ của hai bên vì trên thực tế tòa và VKS luôn có mối quan hệ với nhau. Có mối thâm tình nên trả hồ sơ theo quy định là điều bình thường. Luật sư NGUYỄN HỮU DANH,Đoàn Luật sư TP.HCM |
HỒNG TÚ - BĂNG TÂM
