Tổng thống Ukraine trước nghi vấn dính líu tài phiệt

Sau bốn tháng đắc cử tổng thống Ukraine, cựu nghệ sĩ hài Volodymyr Zelenskiy đang đối mặt với cuộc khủng hoảng đầu tiên có thể làm suy yếu lòng tin của 73% cử tri nước này cũng như cộng đồng quốc tế dành cho ông. Vấn đề này không mới ở đất nước Đông Âu này và cũng đã được dự báo vài tháng trước: Mối quan hệ giữa nhà tài phiệt Igor Kolomoisky và tân tổng thống.

Ông Kolomoisky từng đối mặt với cáo buộc rút ruột 5,5 tỉ USD của ngân hàng lớn nhất Ukraine PrivatBank khi ông còn nắm quyền sở hữu. Năm 2016, PrivatBank được quốc hữu hóa bằng tiền thuế nhân dân và ông Kolomoisky tạm lánh nạn ở Israel. Ngày 10-9, ông Zelenskiy bất ngờ đăng tấm ảnh trong đó tỉ phú Kolomoisky xuất hiện ngồi cùng với những vị quan chức của chính phủ mới đang đàm phán về một thỏa thuận liên quan đến PrivatBank, theo tờ Financial Times.

Tấm ảnh gây tranh cãi

Trong tấm ảnh ngày 10-9, Tổng thống Zelenskiy ngồi trung tâm. Hai bên là Thủ tướng Oleksiy Honcharuk, Bộ trưởng năng lượng Oleksiy Orzhel, tỉ phú Igor Kolomoisky và cựu luật sư của ông Kolomoisky, Andriy Bohdan (hiện nay là chánh văn phòng phủ tổng thống). Ông Andriy Bohdan chính là người đã đề xuất ông Honcharuk vào vị trí thủ tướng, tờ Bloomberg cho biết.

Các quan chức trong ảnh đang bàn về những công ty của nhà tỉ phú và mức phí năng lượng ban hành. Tuy nhiên, Thủ tướng Honcharuk nói với tờ Financial Times rằng thực chất Tổng thống Zelenskiy muốn đạt được một thỏa thuận với ông Kolomoisky về PrivatBank. Ngay sau đó, ông Honcharuk nhanh chóng đưa ra một tuyên bố khác, cho biết chính phủ đang “cẩn thận nghiên cứu về tình hình của PrivatBank và không tiến hành bất kỳ cuộc đàm phán nào với bất kỳ ai”.

Theo nhà phân tích Timothy Ash, sự kiện này đã đưa ra một thông điệp khá rõ ràng: Ông Kolomoisky hiện là nhà tài phiệt số một và mọi người phải tỏ lòng kính trọng ông. “Một điều đáng buồn là mọi người tin rằng ông Zelenskiy sẽ khác những vị quan chức khác. Bên ngoài chính quyền tỏ ra là đang thực hiện những cải cách nhưng đằng sau hậu trường là một câu chuyện khác” - ông Ash nhận định.

Trên tờ Bloomberg, nhà báo Leonid Bershidsky cho rằng việc xuất hiện của nhà tỉ phú tại Kiev cùng mối quan hệ “gần gũi” với chính phủ mới thực sự rất đáng nghi và đang ảnh hưởng tới hình ảnh của vị tân tổng thống. Ngoài ra, hiện ông Kolomoisky đột nhiên có lợi thế hơn trước tòa trước những cáo buộc. Trái lại, bà Gontareva, cựu thống đốc Ngân hàng trung ương Ukraine, người đã đưa ra quyết định quốc hữu hóa PrivatBank ba năm trước, lại gặp hàng loạt tai họa (bà bị đe dọa, bị tai nạn ô tô rất bí ẩn; nhà, xe của bà và gia đình bị đốt phá ở Ukraine). Điều này càng khiến báo chí thế giới không ngừng đưa ra những nghi vấn về sự trong sạch  của chính phủ mới Ukraine.

Bức ảnh cuộc làm việc của Tổng thống Volodymyr Zelenskiy (ngồi trung tâm) gây tranh cãi. Ảnh: VPTT UKRAINE

Lằn ranh đỏ của chính quyền mới

Ông Kolomoisky sở hữu kênh truyền hình mà tân tổng thống từng làm việc, đã tài trợ kinh phí cho chính phủ trước chống lại phe đòi ly khai Ukraine từ năm 2014. Ông cũng là một trong những mục tiêu đầu tiên của cựu tổng thống Petro Poroshenko trong cuộc chiến chống tham nhũng.

Trong vụ Ngân hàng PrivatBank phá sản, nhà kinh tế Sergiy Fursa của Dragon Capital cho biết 80%-90% các khoản vay của PrivatBank được cấp cho các tổ chức mà ông Kolomoisky kiểm soát. “Đây là cho vay nội bộ, nói cách khác tiền được rút khỏi ngân hàng bởi chủ sở hữu của nó” - ông Fursa đánh giá. Tờ Kyiv Post cho biết ông Kolomoisky phủ nhận cáo buộc rút ruột PrivatBank và đang cố gắng giành lại quyền kiểm soát ngân hàng đã được quốc hữu hóa này.

Bà Valeria Gontareva, cựu thống đốc Ngân hàng trung ương Ukraine, buộc tội ông Kolomoisky đang tiến hành chiến dịch khủng bố chống lại bà và gia đình. Trả lời hãng tin BBC, bà Gontareva nói đã nhận được nhiều lời đe dọa và tai họa có liên quan đến quyết định quan trọng quốc hữu hóa PrivatBank ba năm trước.

Kolomoisky phủ nhận những cáo buộc, nói với hãng tin Novoye Vremya: “Làm sao một người bị đe dọa có thể nói chuyện thoải mái về điều đó trong những cuộc phỏng vấn với báo chí lớn?”.

Nhà kinh tế người Thụy Điển Anders Aslund cũng lên án hành động khủng bố bà Gontareva. “Nếu Tổng thống Zelenskiy không đứng lên để lên án ông Kolomoisky và ngăn chặn điều đó, ông sẽ sớm kết thúc sự nghiệp tổng thống của mình. Mỹ và Liên minh châu Âu cũng cần phải cất lên tiếng nói mạnh mẽ của họ” - ông Aslund cho biết.

Đối với nhiều nhà đầu tư và tổ chức tín dụng bao gồm Quỹ Tiền tệ Quốc tế, bất kỳ thỏa hiệp nào cho phép ông Kolomoisky lấy lại quyền sở hữu PrivatBank; hoặc bất kỳ nỗ lực nào của chính phủ để thu hồi 5,5 tỉ USD bằng thuế của nhân dân là một lằn ranh đỏ không thể chấp nhận được, tờ Kyiv Post nhận định.