Theo báo cáo mới nhất của Sở Xây dựng TP.HCM gửi UBND TP về việc di dời nhà ven, trên kênh rạch trên địa bàn TP thì Luật Đất đai 2024 sắp có hiệu lực (dự kiến ngày 1-7) sẽ có lối mở cho vấn đề tái định cư (TĐC) của các hộ dân bị ảnh hưởng khi thực hiện dự án di dời nhà ven và trên kênh rạch.
Luật mới "mở lối" cho vấn đề cũ
Theo Luật Đất đai 2024, các trường hợp bị thu hồi đất mà có nhà ở trên đất hoặc không có nhà ở trên đất (nếu địa phương có điều kiện về quỹ đất ở, nhà ở) thì đều được bố trí TĐC bằng đất ở hoặc nhà ở theo nhiều hình thức (bán, cho thuê, cho thuê mua) để đảm bảo có chỗ ở cho người có đất bị thu hồi.
Tức là tất cả nhà trên và ven kênh rạch của người dân khi bị thu hồi để thực hiện dự án thì sẽ được bố TĐC bằng hình thức bán hoặc cho thuê nhà ở xã hội khi địa phương có quỹ nhà ở xã hội hoặc quỹ đất để xây dựng nhà ở xã hội.
Khi chưa có Luật Đất đai 2024 thì chỉ những hộ dân có nhà trên và ven kênh rạch không đủ điều kiện TĐC (hộ nghèo, không có giấy tờ hợp pháp theo Luật Đất đai 2013 và không được hưởng chính sách nhà ở xã hội) mới được bố trí TĐC bằng hình thức bán hoặc cho thuê nhà ở xã hội.
“Để chuẩn bị cho công tác tham mưu xây dựng kế hoạch đầu tư xây dựng các dự án nhà ở xã hội, nhà TĐC phục vụ công tác di dời, TĐC đối với nhà đất trên và ven kênh rạch trên toàn địa bàn TP, Sở Xây dựng sẽ làm việc với các sở ngành, quận, huyện, TP Thủ Đức”, văn bản cảu Sở Xây dựng TP nêu.
Theo đó, Sở Xây dựng TP đề nghị Chủ tịch UBND quận, huyện và TP Thủ Đức rà soát, thống kê số lượng nhà ở trên và ven các tuyến kênh rạch trên địa bàn từng quận huyện; cập nhật, bổ sung các dự án, tuyến kênh rạch theo 3 nhóm nhà trên kênh rạch, nhà ven kênh...
Nhóm 1 là nhà nằm hoàn toàn trên mặt nước. Nhóm 2 là nhà nằm trong phạm vi hành lang bảo vệ trên bờ kênh rạch theo Quyết định 22/2017 của UBND TP và nhóm 3 là trường hợp nhà trong phạm vi hành lang bảo vệ trên bờ kênh rạch theo Quyết định 22/2017 của UBND tới ranh lộ giới quy hoạch.
Đồng thời, Sở Xây dựng TP yêu cầu các địa phương đề xuất quỹ nhà ở xã hội và vị trí đất dự kiến xây dựng mới nhà ở xã hội để phục vụ TĐC cho các trường hợp bị ảnh hưởng bởi dự án di dời nhà trên và ven kênh rạch trên địa bàn từng quận, huyện.
Hàng loạt dự án được triển khai
Theo báo cáo của Sở Xây dựng TP, sau khi kế hoạch đầu tư xây dựng các dự án nhà ở xã hội, nhà TĐC phục vụ công tác di dời, TĐC đối với nhà đất trên và ven kênh rạch trên toàn địa bàn TP được xây dựng và các cấp có thẩm quyền thông qua, TP sẽ triển khai quyết liệt và đồng bộ. Đây sẽ là bước đột phá và là cơ sở để TP đẩy nhanh giải quyết dứt điểm số lượng nhà trên và ven kênh rạch còn lại (dự kiến khoảng 14.416 căn) trong giai đoạn 2026 - 2030.
Trao đổi với Pháp Luật TP.HCM, đại diện Ban Quản lý dự án Đầu tư xây dựng hạ tầng đô thị TP.HCM (chủ đầu tư dự án cải tạo rạch Xuyên Tâm), cho biết một trong những khó khăn, vướng mắc dự án đang gặp phải là quỹ nhà, đất TĐC còn thiếu, chưa được cân đối để phục vụ dự án rạch Xuyên Tâm.
Ngoài ra, dự án này còn gặp khó khăn vướng mắc liên quan đến Luật Đất đai năm 2013 và Luật Đất đai năm 2024 (như phân tích ở trên).
Theo Ban Quản lý dự án Đầu tư xây dựng hạ tầng đô thị TP.HCM, dự án cải tạo rạch Xuyên Tâm đi qua địa bàn quận Bình Thạnh và Gò Vấp. Đối với quận Bình Thạnh, tổng diện tích đất bồi thường, hỗ trợ, TĐC là 139.333 m2, trong đó có 2.085 trường hợp bị ảnh hưởng.
Hiện Hội đồng thẩm định giá đất quận Bình Thạnh đang thẩm định đơn giá đất để tính bồi thường, hỗ trợ. Sau khi Hội đồng thẩm định giá đất của quận thông qua chứng thư thẩm định giá đất tính bồi thường, hỗ trợ của dự án, Hội đồng sẽ lập dự thảo Phương án bồi thường, hỗ trợ, TĐC để lấy ý kiến người dân. Về công tác xác định giá bán TĐC, đã hoàn tất công tác tổ chức đấu thầu và lựa chọn đơn vị tư vấn để xác định giá bán TĐC của dự án.
Đối với quận Gò Vấp, có 137 trường hợp bị ảnh hưởng. Quận đã trình ban hành Quyết định phê duyệt Phương án bồi thường, hỗ trợ TĐC của 38 trường hợp, đã có 21 trường hợp nhận tiền bồi thường, các trường hợp còn lại đang hoàn chỉnh thủ tục để nhận tiền. Hiện 21 trường hợp bàn giao mặt bằng cho Ban Bồi thường giải phóng mặt bằng quận Gò Vấp.
Ngoài dự án rạch Xuyên Tâm, hiện nay Sở KH&ĐT TP đang thẩm định báo cáo nghiên cứu khả thi dự án Cải tạo kênh Hy Vọng quận Tân Bình (quy mô bồi thường 179 căn, tổng vốn di dời 1.595 tỉ đồng) và Dự án Nạo vét, cải tạo rạch Văn Thánh, quận Bình Thạnh (quy mô bồi thường 1.063 căn, tổng vốn di dời 4.921 tỉ đồng).
Cả 2 dự án này cũng chưa triển khai bồi thường giải phóng mặt bằng và có thể áp dụng Luật Đất đai 2024 vào công tác di dời, bố trí nhà ở xã hội, TĐC cho người dân.
Theo Quyết định số 3837/2021 của UBND TP về Kế hoạch tổ chức thực hiện Chỉnh trang và phát triển đô thị trên địa bàn TP giai đoạn 2021 - 2025 và các năm tiếp theo, TP đặt ra chỉ tiêu bồi thường, di dời 6.500 căn thuộc 17 dự án.
Cụ thể gồm: 3 dự án thực hiện mục tiêu kép vừa giải quyết nhu cầu thoát nước để chống ngập, vừa di dời nhà trên và ven kênh rạch để chỉnh trang đô thị; 14 dự án đã triển khai các bước chuẩn bị đầu tư trong giai đoạn 2016 - 2020.
