Trước việc mất cân bằng giới tính, pháp luật Việt Nam đã quy định nghiêm cấm các hành vi lựa chọn giới tính thai nhi. Mục đích của việc nghiêm cấm lựa chọn giới tính khi sinh là nhằm kiểm soát, từng bước kéo giảm tình trạng mất cân bằng giới tính, bảo đảm sự phát triển bền vững của xã hội.
Ngay từ năm 2003, Uỷ ban thường vụ Quốc hội khóa XI đã ban hành Pháp lệnh Dân số trong đó quy định, nghiêm cấm các hành vi lựa chọn giới tính thai nhi dưới mọi hình thức.
Quy định này đặt nền móng pháp lý quan trọng trong việc ngăn chặn tư tưởng trọng nam, khinh nữ và các hành vi can thiệp trái pháp luật vào giới tính khi sinh.
Tiếp đó, Luật Bình đẳng giới năm 2006 tiếp tục củng cố khung pháp lý về vấn đề này. Điều 4 của luật xác định, mục tiêu của bình đẳng giới là xoá bỏ phân biệt đối xử về giới, tạo cơ hội như nhau cho nam và nữ trong phát triển kinh tế - xã hội và phát triển nguồn nhân lực, tiến tới bình đẳng giới thực chất giữa nam, nữ và thiết lập, củng cố quan hệ hợp tác, hỗ trợ giữa nam, nữ trong mọi lĩnh vực của đời sống xã hội và gia đình.
Đặc biệt, Điều 40 liệt kê rõ hành vi lựa chọn giới tính thai nhi dưới mọi hình thức hoặc xúi giục, ép buộc người khác phá thai vì giới tính của thai nhi” là hành vi vi phạm pháp luật về bình đẳng giới.
Để cụ thể hóa hơn, Chính phủ đã ban hành Nghị định số 104/2003/NĐ-CP ngày 16-9-2003 hướng dẫn thi hành một số điều của Pháp lệnh Dân số.
Theo Điều 10 của Nghị định này nghiêm cấm hành vi loại bỏ thai nhi vì lý do lựa chọn giới tính bằng các biện pháp phá thai, cung cấp, sử dụng các loại hóa chất, thuốc và các biện pháp khác.
Các hành vi vi phạm sẽ bị xử phạt theo quy định của pháp luật.
Cụ thể, theo khoản 2 Điều 98 Nghị định 104/2003, phạt tiền từ 5 - 10 triệu đồng đối với hành vi bắt mạch hoặc siêu âm hoặc xét nghiệm cho người đang mang thai để chẩn đoán và tiết lộ, cung cấp thông tin về giới tính thai nhi, trừ trường hợp pháp luật có quy định khác.
Ngoài ra, người vi phạm còn có thể bị tước quyền sử dụng giấy phép hoạt động, chứng chỉ hành nghề từ 1 đến 3 tháng; tổ chức vi phạm bị phạt gấp đôi so với cá nhân.
Đáng chú ý, Luật Dân số 2025 vừa được Quốc hội thông qua, thay thế Pháp lệnh Dân số, đã tiếp tục nâng mức chế tài đối với hành vi tiết lộ giới tính thai nhi nhằm mục đích phá thai hoặc lựa chọn giới tính.
Luật này sẽ chính thức có hiệu lực từ ngày 1-7-2026, quy định về truyền thông, vận động, giáo dục về dân số; duy trì mức sinh thay thế, giảm thiểu mất cân bằng giới tính khi sinh; thích ứng với già hóa dân số; nâng cao chất lượng dân số; điều kiện bảo đảm thực hiện công tác dân số.
Căn cứ khoản 4 Điều 29 Luật Dân số 2025, sửa đổi, bổ sung điểm d vào sau điểm c khoản 1 Điều 34 của Luật Khám bệnh, chữa bệnh số 15/2023/QH15, thì từ ngày từ 1-7-2026, nếu có hành vi thông báo, tiết lộ giới tính thai nhi để phá thai thì bác sĩ sẽ bị đình chỉ hành nghề.
Hiện nay, Luật Khám bệnh, chữa bệnh chỉ quy định đình chỉ hành nghề trong các trường hợp: sai sót chuyên môn kỹ thuật nghiêm trọng, vi phạm đạo đức nghề nghiệp hoặc không đủ sức khỏe hành nghề.
Việc bổ sung hành vi tiết lộ giới tính thai nhi để phá thai vào diện bị đình chỉ cho thấy quan điểm siết chặt quản lý, bảo đảm đạo đức nghề nghiệp và mục tiêu cân bằng giới tính khi sinh.
