Mấy tuần qua, các phái đoàn Israel và Hamas liên tục đàm phán ở Doha qua sự trung gian của Qatar, Mỹ, Ai Cập nhằm thống nhất được thoả thuận giải quyết vấn đề con tin bị Hamas bắt và giữ ở Gaza.
Mỗi ngày, áp lực lên chính phủ Israel phải bằng mọi cách đưa các con tin về nhà càng nặng. Và từ cuối tuần rồi liên tục có các thông tin về sự khởi sắc của tiến trình đàm phán, mang lại hy vọng rằng vấn đề con tin ở Gaza sắp được giải quyết.
Áp lực ngày càng nặng với Israel
Tại Israel, chính phủ nước này đang phải chịu áp lực rất lớn từ người dân, đặc biệt là từ người thân của các con tin. Diễn biến mới nhất, ngày 20-11, người thân của khoảng 240 con tin cùng kêu gọi các nhà lập pháp cực hữu của Israel không theo đuổi đề xuất hành quyết các chiến binh Hamas mà Israel bắt giữ. Họ lo ngại rằng chưa kể đề xuất có được thông qua hay không nhưng riêng việc duy trì bàn về nó cũng có thể gây nguy hiểm cho các con tin, theo hãng tin Reuters.
“Israel có hàng thập niên để tiêu diệt Hamas nhưng chúng tôi không có nhiều thập niên để đưa người dân về nhà… Vì vậy, theo quan điểm của tôi, việc đưa các con tin trở về là ưu tiên hàng đầu.”
Bộ trưởng Nội các chiến tranh Israel BENNY GANTZ
Các tay súng Hamas này bị phía Israel bắt sau khi đột kích qua biên giới trong ngày Hamas phát động tấn công, ngày 7-10. Hàng ngàn quả rocket mà Hamas phóng qua và chiến dịch đột kích sau đó đã khiến khoảng 1.400 người phía Israel thiệt mạng, khoảng 240 con tin bị Hamas bắt sang Gaza.
Một tháng sau xung đột, ngày 7-11, Bộ Tư pháp Israel cho biết đang thảo luận cách xét xử các chiến binh Hamas này và đảm bảo sẽ áp dụng “những hình phạt tương xứng với mức độ nghiêm trọng của những điều khủng khiếp đã xảy ra”. Bộ trưởng An ninh quốc gia Israel theo phe cực hữu - ông Itamar Ben-Gvir kêu gọi áp dụng án tử hình, vốn không được quy định trong luật của Israel.
Theo Reuters, đề xuất của ông Ben-Gvir không tiến triển thuận lợi ở quốc hội. Đảng Likud bảo thủ của Thủ tướng Israel Benjamin Netanyahu không mấy quan tâm thúc đẩy đề xuất này.
Cuối tuần rồi, TP Jerusalem chứng kiến cuộc diễu hành của hơn 20.000 người, trong đó có người thân của các con tin yêu cầu chính phủ Israel bằng mọi cách đưa các con tin ở Gaza về nhà an toàn, theo Reuters.
Đà tấn công liên tục và ngày càng quyết liệt của Israel vào Gaza cũng làm tăng sự bất an của người thân, bạn bè của các con tin. Họ vừa lo sợ các con tin có thể gặp thương vong trong các đợt tấn công từ Israel và cả nguy cơ Hamas có hành động trả đũa. Còn nhớ trong những ngày đầu xung đột, Hamas từng đe dọa rằng sẽ xử tử các con tin ở Gaza để trả đũa các cuộc không kích của Israel. Về phần chính phủ Israel, giới chức nước này từng tuyên bố rằng các đợt tấn công của Israel vào Gaza có thể gây áp lực lên Hamas, buộc lực lượng này phải thả con tin.
Thỏa thuận con tin đã thành hình
Những ngày qua, Mỹ và Qatar liên tục có các phát ngôn lạc quan về tiến trình đàm phán. Ngày 20-11, người phát ngôn Hội đồng An ninh quốc gia Mỹ John Kirby lên tiếng rằng tiến trình đàm phán đã gần đến đích, song từ chối nói chi tiết các điều khoản đang được bàn chốt, đài CNN đưa tin. Ông Kirby cũng cho biết Mỹ đang tích cực đàm phán với cả Israel và Hamas, tập trung giải cứu các công dân Mỹ.
Ngày trước đó, Phó Cố vấn an ninh quốc gia Mỹ Jon Finer nói với đài NBC News và đài CBS News rằng “chúng tôi đang tiến gần hơn so với trước đây”, “khoảng cách đã được thu hẹp” trong những ngày gần đây, song vẫn còn một số vấn đề chưa thống nhất được.
Về phía Qatar - nước chủ nhà đàm phán, ngày 19-11 Thủ tướng Qatar Mohammed bin Abdulrahman Al Thani cho biết Israel và Hamas đang tiến tới một thỏa thuận, “những thách thức còn tồn tại trong quá trình đàm phán là rất nhỏ” và “mang tính hậu cần”.
Tờ Washington Post ngày 19-11 cho biết có thu thập được một “thỏa thuận chi tiết, dài sáu trang” mà theo nhiều nhà ngoại giao Ả Rập và từ nhiều nước thì thành hình sau nhiều tuần đàm phán ở Doha. Theo thỏa thuận, Israel và Hamas sẽ đình chỉ mọi hành động thù địch trong ít nhất năm ngày và Hamas sẽ thả từng đợt 50 con tin “sau mỗi 24 giờ”. Israel sẽ tạo điều kiện để có “sự gia tăng đáng kể về số lượng hỗ trợ nhân đạo, bao gồm cả nhiên liệu” vào Dải Gaza. Israel cũng dự kiến sẽ trả tự do cho hàng chục tù nhân nữ và trẻ vị thành niên người Palestine bị giam giữ trong các nhà tù của nước này.
Thỏa thuận mà Washington Post thu thập được cũng đề cập một số “điểm nghẽn” cần đàm phán thêm. Hamas đang yêu cầu một thỏa thuận ngừng bắn phải diễn ra theo ba bước, với thời hạn ngừng bắn năm ngày cho mỗi giai đoạn, trong khi Israel đề nghị chỉ hai bước. Hamas cũng được cho là đang yêu cầu Israel thả phụ nữ và trẻ vị thành niên Palestine bị giam trong các nhà tù của Israel trong giai đoạn đầu và thả các tù nhân Hamas trong các bước tiếp theo.
Israel và Hamas đến thời điểm này vẫn giữ im lặng về thông tin thỏa thuận. Theo tờ Times of Israel, khi được hỏi về thông tin mà Washington Post đề cập, một người phát ngôn của Hội đồng An ninh quốc gia Mỹ không bình luận trực tiếp và cho biết sẽ “tiếp tục làm việc chăm chỉ để đạt được thỏa thuận”.•
Tiến trình đàm phán con tin diễn ra như thế nào?
Trong tháng 10, các nhà đàm phán Qatar nghĩ rằng họ đã đạt được thỏa thuận sau nhiều tuần làm trung gian hòa giải giữa các đại diện của Hamas và chính phủ Israel để đảm bảo việc thả con tin bị Hamas bắt và giữ ở Gaza.
Thời điểm đó, Hamas đã thả bốn con tin (một bà mẹ và con gái người Mỹ gốc Israel và hai phụ nữ Israel), nhờ Qatar và Ai Cập làm trung gian đàm phán. Phía Qatar lưu ý rằng Hamas khi quyết định như vậy có thể mong đợi rằng việc thả con tin sẽ tạo điều kiện thuận lợi cho việc chuyển hàng viện trợ nhân đạo đến Gaza và dẫn đến việc tạm dừng cuộc tấn công từ phía Israel.
Ngày 25-10, Hamas đồng ý một thỏa thuận trả tự do cho 50 người nhưng các quan chức Israel còn có một yêu cầu nữa: Hamas phải cung cấp tên của những người sẽ được thả. Hamas nói rằng vì con tin bị nhiều phe phái khác nhau bắt giữ nên họ không có sẵn hồ sơ đầy đủ, để tập hợp thì sẽ phải tạm dừng chiến đấu nhiều ngày. Israel nói đây là chiến thuật trì hoãn. Hai ngày sau, thỏa thuận đổ bể. Chỉ trong vòng vài giờ, Israel tấn công toàn diện trên bộ vào Gaza và liên tục không kích.
Ngày 15-11, Hamas và Israel được cho là một lần nữa gần đạt được thỏa thuận. Thỏa thuận do Qatar, Ai Cập và Mỹ làm trung gian sẽ bao gồm việc thả 50 con tin để đổi lấy số lượng tương đương người Palestine bị giam giữ trong các nhà tù của Israel và lệnh ngừng bắn trong vài ngày.
