Trong dự thảo Luật BHXH (sửa đổi), Bộ LĐ-TB&XH đề xuất người lao động (NLĐ) khi đến tuổi nghỉ hưu mà chưa đủ điều kiện về thời gian đóng BHXH để hưởng lương hưu có thể lựa chọn hưởng trợ cấp hằng tháng từ Quỹ BHXH cho thời gian trước khi đủ tuổi hưởng trợ cấp hưu trí xã hội. Mức hưởng tùy thuộc vào thời gian đóng, tiền lương, thu nhập tháng đóng BHXH, đồng thời được hưởng BHYT do ngân sách nhà nước đảm bảo. Khi mất, người thân được hưởng trợ cấp tử tuất 10 triệu đồng.
Cần đánh giá tính khả thi
Góp ý về đề xuất này, ông Ngọ Duy Hiểu, Phó Chủ tịch Tổng Liên đoàn Lao động Việt Nam, cho rằng hiện nay cả nước có trên 5 triệu người cao tuổi không được hưởng trợ cấp hằng tháng, tuổi già gặp nhiều khó khăn. Nhiều nước đã xác định trợ cấp tuổi già là tầng lương hưu xã hội trong hệ thống BHXH đa tầng. Do đó, đề xuất này giúp NLĐ được hưởng trợ cấp hưu trí xã hội sớm hơn và mức trợ cấp hằng tháng cao hơn, góp phần tạo sự liên kết, hỗ trợ giữa các tầng, đặc biệt là tầng trợ cấp hưu trí xã hội với BHXH cơ bản.
Hiện người từ 80 tuổi trở lên, không có lương hưu, trợ cấp BHXH được nhận trợ cấp xã hội từ ngân sách nhà nước với mức 360.000 đồng/tháng.
Vì vậy, Liên đoàn Lao động thống nhất với việc xác định hệ thống BHXH đa tầng với tầng thứ nhất là trợ cấp hưu trí xã hội. Trong đó, ngân sách nhà nước cung cấp một khoản đảm bảo thu nhập cho người cao tuổi không có lương hưu hoặc BHXH hằng tháng. Song song đó, cần quy định các chính sách huy động các nguồn lực xã hội để các nhóm này có mức hưởng cao hơn.
Tuy nhiên, theo một chuyên gia, quy định trên cơ bản mới chỉ ghép trợ cấp người cao tuổi vào Luật BHXH. Có nghĩa là khi NLĐ dưới 80 tuổi thì được hưởng trợ cấp hưu trí từ số tiền đã đóng vào quỹ, sau 80 tuổi được Nhà nước trợ cấp tiếp như quy định hiện nay. Do vậy, sự liên kết giữa các tầng bằng quy định người đóng dưới 15 năm được hưởng trợ cấp hằng tháng trong khoảng thời gian trước khi đủ tuổi hưởng trợ cấp hưu trí xã hội là chưa đủ.
 |
| Lương hưu luôn được điều chỉnh phù hợp theo định kỳ để đảm bảo cuộc sống cho người hưởng lương hưu. Ảnh: VIẾT LONG |
Đại diện Bộ Nội vụ cho rằng trợ cấp hằng tháng cho NLĐ không đủ điều kiện hưởng lương hưu và chưa đủ tuổi hưởng trợ cấp hưu trí xã hội tại dự thảo là khoản NLĐ đóng BHXH nhưng không hưởng BHXH một lần mà chia ra theo số năm đóng. Do đó, cần đánh giá tính khả thi của quy định này khi NLĐ có thể lựa chọn hưởng BHXH một lần hoặc hưởng trợ cấp hằng tháng với mức thấp theo quy định.
Trong khi đó, Bộ Tư pháp nhận xét quy định mức hưu trí xã hội còn chung chung, chưa rõ cách thức xác định mức cao hơn trong trường hợp khi đủ tuổi hưởng trợ cấp hưu trí xã hội mà vẫn chưa hết tổng số tiền đóng BHXH của NLĐ. Do vậy, để đảm bảo tính khả thi, hợp lý, đề nghị cơ quan soạn thảo nghiên cứu và làm rõ các nội dung trên.
Phân tích các phương án nhận BHXH một lần
Về hai phương án nhận BHXH một lần, Bộ Tư pháp cho rằng dự luật đã quy định điều kiện hưởng lương hưu theo hướng giảm dần số năm đóng BHXH tối thiểu để được hưởng chế độ hưu trí từ 20 năm xuống còn 15 năm. Tuy nhiên, cả hai phương án vẫn quy định điều kiện hưởng là NLĐ có thời gian đóng BHXH dưới 20 năm.
Theo Bộ Tư pháp, quy định này chưa phù hợp với tinh thần của Nghị quyết 28 của Ban chấp hành Trung ương về cải cách chính sách BHXH, chưa đảm bảo tính thống nhất với các nội dung khác của dự thảo luật. Thêm vào đó, dự thảo luật, cơ quan chủ trì soạn thảo mới chỉ đề xuất hai phương án, chưa phân tích, đánh giá ưu điểm, nhược điểm; tác động kinh tế - xã hội của mỗi phương án đối với NLĐ, Quỹ BHXH.
Từ đó, Bộ Tư pháp cho rằng BHXH một lần là chính sách lớn, là một trong những thay đổi cơ bản của lần sửa đổi Luật BHXH này. Hơn nữa, đây là vấn đề hết sức nhạy cảm, phức tạp, việc thực hiện có thể dẫn đến mức hưởng BHXH một lần thấp hơn so với hiện nay. Do đó, để tránh những phản ứng xã hội không tốt, đề nghị cơ quan chủ trì soạn thảo nghiên cứu, phân tích, đánh giá kỹ tác động của mỗi phương án, quan điểm lựa chọn của mình và rà soát, bổ sung quy định cụ thể, chi tiết hơn.
Trong khi đó, BHXH Việt Nam lựa chọn phương án 2 nhưng đề nghị chỉnh sửa theo hướng bỏ quy định sau 12 tháng mới được nhận BHXH một lần. Giảm điều kiện không được hưởng BHXH một lần dưới 15 năm thay vì 20 năm như quy định hiện hành theo hướng “có thời gian đóng BHXH chưa đủ 15 năm mà NLĐ có yêu cầu thì được giải quyết một phần nhưng tối đa không quá 50% tổng thời gian đã đóng vào Quỹ hưu trí và tử tuất…” - BHXH Việt Nam góp ý.
Đề nghị thêm quyền lợi cho người lao động nữ
Về việc chế độ BHXH tự nguyện bổ sung chế độ trợ cấp 2 triệu đồng từ ngân sách nhà nước, Hội Liên hiệp Phụ nữ Việt Nam đánh giá là một chính sách nhân văn, đảm bảo quyền lao động chính đáng của NLĐ nữ. Thu hẹp dần khoảng cách giữa BHXH bắt buộc và tự nguyện trong thụ hưởng BHXH của NLĐ nữ.
Tuy nhiên, Hội Liên hiệp Phụ nữ Việt Nam đề nghị Bộ LĐ-TB&XH tiếp tục làm rõ căn cứ xác định mức trợ cấp thai sản để đảm bảo đáp ứng được những nhu cầu thiết yếu khi sinh con. Thêm vào đó, đây là khoản trợ cấp do ngân sách nhà nước chi trả nên đề nghị quy định trong luật: “Chính phủ quy định việc điều chỉnh mức trợ cấp thai sản trên cơ sở mức tăng của chỉ số giá tiêu dùng và tăng trưởng kinh tế phù hợp với ngân sách nhà nước”. Đồng thời cần nghiên cứu một số quyền lợi với phụ nữ khi mang thai như khám thai định kỳ, đình chỉ thai nghén... trong chế độ thai sản.
