Yêu cầu xác thực của Zalo không đơn thuần là cập nhật kỹ thuật

Trao đổi với Pháp Luật TP.HCM, ông Ân Đặng – Giám đốc Hoạch định Chiến lược Truyền thông (Director of Strategic Media Planning), Công ty Omega Media – phân tích những tác động pháp lý, xã hội và chiến lược đằng sau việc Zalo yêu cầu người dùng xác thực tài khoản và xóa tài khoản không hoạt động sau 45 ngày.

Một bước đi rất tính toán

. Phóng viên: Thưa ông, ông nhìn nhận như thế nào về việc Zalo yêu cầu người dùng xác thực tài khoản trong thời gian gần đây?

+ Chuyên gia Ân Đặng: Nếu nhìn ở góc độ kỹ thuật thì đây có thể bị hiểu là một bản cập nhật hệ thống. Nhưng xét ở góc độ chiến lược, đây là một bước đi rất tính toán.

Zalo đang chủ động chuyển đổi từ mô hình người dùng ẩn danh hoặc bán định danh sang mô hình định danh thực, gắn chặt với hệ sinh thái tài chính, đặc biệt là ZaloPay.

Động thái này diễn ra trong bối cảnh Luật Bảo vệ dữ liệu cá nhân sẽ có hiệu lực từ ngày 1-1-2026, nên có thể xem đây là một “nước cờ chốt chặn” trước khi khung pháp lý mới siết chặt hơn.

. Nhiều người lo ngại về rủi ro lộ lọt dữ liệu cá nhân. Theo ông, mối nguy lớn nhất nằm ở đâu?

+ Rủi ro không chỉ nằm ở việc lộ số căn cước công dân. Nguy hiểm hơn là nguy cơ đánh cắp danh tính. Khi một nền tảng thu thập cả hình ảnh khuôn mặt, giọng nói và dữ liệu hành vi, kẻ xấu có thể lợi dụng công nghệ trí tuệ nhân tạo để tạo deepfake, vượt qua các lớp xác thực của ngân hàng hay tổ chức tài chính.

Nếu kịch bản này xảy ra, hậu quả không chỉ dừng ở một nền tảng mà có thể ảnh hưởng đến toàn bộ hệ sinh thái số. Khi đó, niềm tin của người dùng sẽ bị tổn hại nghiêm trọng.

. Về mặt pháp lý, trách nhiệm của doanh nghiệp sẽ được xác định ra sao nếu xảy ra rủi ro?

+ Theo Nghị định 13/2023 và các quy định sắp có hiệu lực, doanh nghiệp giữ vai trò kiểm soát và xử lý dữ liệu phải chịu trách nhiệm chính. Các điều khoản miễn trừ trách nhiệm thường chỉ mang tính hình thức, không có giá trị khi xảy ra sự cố nghiêm trọng.

Trong trường hợp vi phạm, doanh nghiệp có thể đối mặt với mức xử phạt rất lớn, thậm chí lên đến 5% doanh thu. Vì vậy, không thể xem nhẹ yếu tố bảo mật và an toàn dữ liệu.

Tạo ra một dạng rào cản số

. Zalo cho rằng người dùng có quyền lựa chọn xác thực hoặc không. Ông đánh giá quyền lựa chọn này ra sao?

+ Trên lý thuyết, người dùng có quyền từ chối. Nhưng trên thực tế, đây là một lựa chọn rất hạn chế. Khi việc từ chối đồng nghĩa với nguy cơ bị xóa tài khoản sau 45 ngày, thì đó là một dạng “chấp nhận hoặc rời đi”.

Với hơn 75 triệu người đang phụ thuộc vào Zalo cho công việc, liên lạc và các dịch vụ thiết yếu, quyền lựa chọn gần như không tồn tại.

Nhóm chịu ảnh hưởng rõ nhất là người cao tuổi, người lao động đi làm xa hoặc những người không thường xuyên sử dụng công nghệ.

. Ông đánh giá thế nào về tác động xã hội của chính sách này?

+ Tôi cho rằng nó tạo ra một dạng rào cản số. Những người không muốn hoặc không thể cung cấp dữ liệu cá nhân sẽ dần bị loại khỏi nền tảng liên lạc phổ biến nhất hiện nay. Điều đó vô hình trung làm gia tăng khoảng cách số trong xã hội.

. Theo ông, Zalo cần làm gì để giảm bớt lo ngại của người dùng?

+ Thứ nhất, cần tách bạch rõ ràng giữa dữ liệu phục vụ thanh toán và dữ liệu phục vụ nhắn tin thông thường. Thứ hai, người dùng cần có quyền từ chối việc sử dụng dữ liệu cho quảng cáo mà không bị xóa tài khoản. Thứ ba, thay vì xóa vĩnh viễn sau 45 ngày, nên có cơ chế “đóng băng” tài khoản để người dùng có thể quay lại khi cần.

. Nhìn tổng thể, ông đánh giá đây là bước đi như thế nào của Zalo?

+ Đây là một canh bạc chiến lược. Trong ngắn hạn, Zalo có thể thu được lợi thế dữ liệu rất lớn phục vụ cho quảng cáo và các hoạt động phân tích hành vi người dùng. Nhưng về dài hạn, nếu niềm tin của người dùng bị bào mòn, họ có thể tự tìm đến những nền tảng khác đáp ứng tốt hơn yêu cầu về quyền riêng tư.

Cuối cùng, sự bền vững của nền tảng không nằm ở số lượng dữ liệu thu thập được, mà ở mức độ tin tưởng mà người dùng sẵn sàng trao cho họ.

. Cảm ơn ông về cuộc trò chuyện này.