Kể từ khi BLHS 2015 và Nghị quyết 109/2015 của Quốc hội (về việc thi hành BLHS 2015) được ban hành, nhiều địa phương lúng túng trong việc xử lý hình sự những bị can, bị cáo đánh bạc từ 2 triệu đồng đến dưới 5 triệu đồng. Có nơi họp liên ngành tố tụng thống nhất miễn truy cứu trách nhiệm hình sự (TNHS). Có nơi tòa vẫn kết án, tòa xử xong VKS kháng nghị yêu cầu tòa cấp trên miễn TNHS cho bị cáo... Trước tình hình này, mới đây TAND Tối cao đã ban hành Công văn số 80 gửi TAND và tòa án quân sự các cấp, các đơn vị thuộc TAND Tối cao hướng dẫn rất cụ thể.
Không phải là oan sai
Theo TAND Tối cao, kể từ ngày 9-12-2015 (ngày công bố BLHS 2015) đến hết ngày 30-6-2016, đối với người thực hiện hành vi đánh bạc trái phép dưới bất kỳ hình thức nào được thua bằng tiền hay hiện vật giá trị dưới 5 triệu đồng, chưa bị xử phạt vi phạm hành chính về hành vi này hoặc hành vi tổ chức đánh bạc; hoặc chưa bị kết án về tội đánh bạc hoặc tổ chức đánh bạc; hoặc đã bị kết án về tội đánh bạc hoặc tội tổ chức đánh bạc nhưng đã được xóa án tích, nếu vụ án đang trong giai đoạn xét xử thì tòa phải mở phiên tòa và căn cứ vào Điều 25 BLHS năm 1999 miễn TNHS đối với người phạm tội.
Kể từ 1-7-2016, nếu hành vi đánh bạc trái phép dưới 5 triệu đồng, chưa bị xử phạt vi phạm hành chính về hành vi này hoặc hành vi tổ chức đánh bạc; hoặc chưa bị kết án về tội đánh bạc hoặc tội tổ chức đánh bạc; hoặc đã bị kết án về tội đánh bạc hoặc tổ chức đánh bạc nhưng đã được xóa án tích mới bị phát hiện, điều tra, truy tố, xét xử thì áp dụng quy định của BLHS 2015 để tuyên bị cáo không phạm tội và đình chỉ vụ án.
Đồng thời với việc miễn TNHS, đình chỉ vụ án, tòa phải ghi rõ trong quyết định hoặc trong bản án lý do của việc miễn TNHS, đình chỉ vụ án là do chính sách hình sự mới nhân đạo của Nhà nước chứ không phải oan sai do cơ quan tố tụng gây ra. Do đó người được miễn TNHS, đình chỉ vụ án không có quyền yêu cầu bồi thường thiệt hại theo quy định của Luật Trách nhiệm bồi thường của Nhà nước.
Đối với các vấn đề khác như trách nhiệm bồi thường thiệt hại, xử lý vật chứng… (kể cả việc xử lý hành chính, xử lý kỷ luật) hoặc xét xử về các tội phạm khác, các bị cáo khác trong vụ án (nếu có) thì vẫn được giải quyết theo thủ tục chung. Trường hợp xét thấy hành vi có dấu hiệu vi phạm hành chính thì cùng với việc đình chỉ vụ án, tòa phải chuyển quyết định đình chỉ vụ án kèm theo hồ sơ vụ án, tang vật, phương tiện của vụ vi phạm và đề nghị xử lý vi phạm hành chính đến người có thẩm quyền.
Từ nay tới hết ngày 30-6-2016, người đánh bạc dưới 5 triệu đồng mà đang bị khởi tố, truy tố, xét xử sẽ được miễn TNHS. Trong ảnh: Phiên xử một vụ đánh bạc lớn. Ảnh minh họa: H.YẾN
Đảm bảo công bằng, hạn chế tiêu cực
Trao đổi với Pháp Luật TP.HCM, hai luật sư Phùng Thị Hòa và Trần Thành (đều là thành viên Đoàn Luật sư TP.HCM) có chung nhận xét là việc TAND Tối cao kịp thời có công văn hướng dẫn đường lối xử lý cụ thể theo hướng có lợi cho người phạm tội là rất cần thiết.
Theo hai vị luật sư này, hiện nay đang trong bối cảnh giao thời giữa luật mới và luật cũ mà Nghị quyết 109/2015 của Quốc hội lại hướng dẫn chưa rõ, mỗi địa phương còn hiểu một cách khác nhau nên áp dụng cũng khác nhau, dẫn đến sự không công bằng. Cùng hành vi như nhau nhưng người này bị truy tố, xét xử, kết án còn người kia lại được miễn TNHS. Mặt khác, khi đã có hướng dẫn thì sẽ hạn chế được tình trạng dựa vào việc pháp luật chưa rõ ràng để tiêu cực.
NGÂN NGA
Trước đây, nơi miễn TNHS, nơi không
Lãnh đạo nhiều VKS ở Đắk Lắk cho biết kể từ khi BLHS 2015 và Nghị quyết 109/2015 được ban hành, các cơ quan tố tụng địa phương này đã áp dụng khoản 3 Điều 7 BLHS 2015 để miễn TNHS cho người có hành vi đánh bạc dưới 5 triệu đồng nếu không có các cấu thành khác. Cụ thể, điều khoản này quy định rõ: Điều luật xóa bỏ một tội phạm, một hình phạt, một tình tiết tăng nặng, quy định một hình phạt nhẹ hơn, một tình tiết giảm nhẹ mới hoặc mở rộng phạm vi áp dụng án treo, miễn TNHS, loại trừ TNHS, miễn hình phạt, giảm hình phạt, tha tù trước thời hạn có điều kiện, xóa án tích và quy định khác có lợi cho người phạm tội thì được áp dụng đối với hành vi phạm tội đã thực hiện trước khi điều luật đó có hiệu lực thi hành. Tương tự, tỉnh Nghệ An cũng không truy cứu TNHS đối với các hành vi đánh bạc dưới 5 triệu đồng nếu không có các cấu thành khác.
Trong khi đó, một số nơi khác lại chưa có sự thống nhất. Chẳng hạn như vụ LTTH và năm đồng phạm đánh bạc 3,2 triệu đồng ở huyện Nhà Bè (TP.HCM). Tại phiên xử sơ thẩm đầu năm nay của TAND huyện Nhà Bè, luật sư bào chữa cho hai đồng phạm của H. đã đề nghị tòa áp dụng Nghị quyết 109/2015 để miễn TNHS cho các bị cáo nhưng tòa không chấp nhận, vẫn phạt các bị cáo mỗi người sáu tháng tù (trong đó có một bị cáo được hưởng án treo). Sau đó, VKS huyện đã kháng nghị bản án sơ thẩm, đề nghị tòa phúc thẩm miễn TNHS cho các bị cáo. Hiện vụ án đang chờ xét xử phúc thẩm.
