Vì sao nhiều gói thầu Metro Bến Thành đội vốn hàng ngàn tỉ?

Như đã thông tin, Kiểm toán Nhà nước vừa có báo cáo kết quả về dự án Metro số 1 Bến Thành-Suối Tiên, chỉ ra nhiều sai phạm của dự án này.

Qua kiểm toán, giảm hàng ngàn tỉ đồng

Ngoài những sai phạm như Pháp Luật TP.HCM đã nêu, Kiểm toán Nhà nước còn chỉ ra những sai phạm trong công tác lập, thẩm định và phê duyệt dự toán.

Kiểm toán Nhà nước cũng yêu cầu xử lý các tập thể, cá nhân để xảy ra các sai phạm. Ảnh: Internet

Cụ thể, đối với dự toán gói thầu 1a, việc xác định đơn giá và tính toán sai khối lượng làm tăng giá trị dự toán hơn 1.680 tỉ đồng. Trong đó, sai khối lượng gần 45 tỉ đồng, sai đơn giá hơn 1.500 tỉ đồng, một số khối lượng công việc không đủ cơ sở tính toán để xác định giá trị gần 417 tỉ đồng…

Theo Kiểm toán Nhà nước, sau khi loại bỏ các sai sót, giá trị dự toán (không bao gồm giá trị không đủ cơ sở tính toán) thấp hơn giá trúng thầu 486 tỉ đồng.

“Hơn nữa, theo quy định Ban Quản lý đường sắt đô thị (QLĐSĐT) phải phối hợp với các cơ quan liên quan tổ chức thẩm định thiết kế kỹ thuật, dự toán xây dựng, trình UBND TP.HCM phê duyệt kết quả thẩm định. Nhưng Ban QLĐSĐT tự phê duyệt kết quả thẩm định dự toán là không đúng thẩm quyền” - báo cáo kiểm toán nêu rõ.

Đối với gói thầu 1b, qua kiểm toán phát hiện chênh lệch giảm hơn 982 triệu yên (hơn 680,4 tỉ đồng) và 454 tỉ đồng. Cụ thể, áp dụng định mức tỉ lệ chi phí chung bằng 13%, chi phí thiết kế bằng 3%  không phù hợp với quy định. Đồng thời, tính sai khối lượng tường Barrette đoạn hầm đào hở, sai khối lượng phân bổ máy đào….

Đặc biệt, một số khoản mục chi phí trong giá gọi thầu 1b còn chưa đủ cơ sở để xác định với giá trị khoảng 1.420 tỉ đồng (tương đương 32% giá trị gói thầu). Cụ thể, chi phí thiết kế và chế tạo máy khoan TBM, tính toán khấu hao toàn bộ thiết bị đào hầm TBM, một số khoản mục chi phí không có thiết kế, không có sơ sở xác định về khối lượng, đơn giá, định mức…

Tại gọi thầu số 2, việc tính toán sai sót về định mức, đơn giá và khối lượng dẫn đến làm tăng giá trị gói thầu với giá trị trên 3.277 tỉ đồng và 1.352 triệu yên. Cụ thể, áp dụng hệ số công tác khoan nhồi, xác định cự ly vận chuyển vật liệu từ mỏ đá đến hiện trường thi công trung bình 38 km chưa phù hợp quy định…. Bên cạnh đó, việc phê duyệt giá gói thầu trong kế hoạch đấu thầu chỉ ghi duy nhất bằng đồng tiền yên là chưa tuân thủ điều kiện hợp đồng.

“Trách nhiệm liên quan đến sai sót trên thuộc về UBND TP, chủ đầu tư là Ban QLĐSĐT và đơn vị tư vấn thiết kế” - Kiểm toán Nhà nước nêu rõ.

Sai phạm trong công tác đấu thầu

Liên quan đến công tác đấu thầu, lựa chọn nhà thầu. Kiểm toán cũng chỉ ra sai sót hàng loạt ở gói thầu 1a. Cụ thể, Ban QLĐSĐT không sơ tuyển (theo quy định hợp đồng hơn 1 tỉ đồng phải tiến hành sơ tuyển), không đăng báo khi thay đổi thời gian đóng thầu, đánh giá hồ sơ dự thầu dài hơn quy định quá 22 ngày.

Bên cạnh đó, trong quá trình làm rõ hồ sơ mời thầu, Ban QLĐSĐT thay đổi nội dung thiết kế kỹ thuật đã được UBND TP phê duyệt là trái thẩm quyền. Cụ thể, theo hồ sơ thiết kế kỹ thuật đoạn tường chắn giao cắt với tuyến 4 là công trình tạm sẽ phải phá dỡ trong phạm vi của gói thầu 1a. Tuy nhiên, Ban QLĐSĐT đã điều chỉnh quyết định để lại đoạn tường chắn này.

“Việc điều chỉnh này dẫn đến nhà thầu thi công tuyến số 1 sẽ không phải phá bỏ công trình tạm của mình và để lại 198, tường bê tông dày 1,5 m trong phạm vi giao cắt với tuyến số 4. Theo nghiên cứu của Sapror, chi phí tháo dỡ đoạn tường này khoảng 200 tỉ đồng…” - kiểm toán chỉ rõ sai phạm.

Bên cạnh đó, trong thiết kế kỹ thuật một số công việc tạm tính chưa xác định được chi phí (chi phí trả lại hình trạng công trình, cung cấp và duy trì dịch vụ hiện trường), nhưng Ban QLĐSĐT không quy định đo đạc thanh toán trong hồ sơ mời thầu những công việc tạm tính này mà phân bổ trong đơn giá thanh toán công việc chính gây khó khăn trong công tác quản lý khối lượng và chi phí.

Đặc biệt là Ban QLĐSĐT phê duyệt kết quả lựa chọn nhà thầu chưa phù hợp quy trình lựa chọn nhà thầu theo Luật Đấu thầu, do chưa kết thúc đàm phán và chưa báo cáo người quyết định đầu tư.

Đối với gói thầu 1b, Kiểm toán Nhà nước chỉ rõ, bản vẽ thiết kế cơ sở hồ sơ mời thầu được lập và phê duyệt (cổng lên xuống số 4 và hầm) có những nội dung không phù hợp với thiết kế cơ sở của dự án được duyệt là không tuân thủ các căn cứ lập hồ sơ mời thầu. Đặc biệt, quá trình xác định gói thầu 1b sai sót dẫn đến giá gói thầu được xác định lại thấp hơn giá trúng thầu với giá trị hơn 676 tỉ đồng.

Đối với gói thầu số 2, UBND TP.HCM phê duyệt hơn 63 tỉ yên chưa phù hợp với khai toán của gói thầu CP 2 trong hồ sơ tổng mức đầu tư của dự án về cơ cấu đồng tiền (khai toán gói thầu CP 2 là hơn 8,7 tỉ yên và hơn 8.000 tỉ đồng)…

Theo Kiểm toán Nhà nước, kết quả thương thảo hợp đồng đã giảm từ hơn 3 tỉ yên so với giá trúng thầu. Nội dung giảm chủ yếu do giảm hạng mục xây dựng tòa nhà công ty, giảm nội dung giám sát công tác bảo dưỡng. Giá trúng thầu là hơn 26 tỉ yên và  hơn 8.000 tỉ đồng. Tuy nhiên, do giá gói thầu được duyệt sai về đồng tiền dẫn đến kết quả đánh giá không chính xác.

Nên giá gói thầu duyệt theo đúng nội dung hiệp định thì giá trúng thầu sau khi thương thảo vẫn cao hơn giá gói thầu là trên 1.495 tỉ đồng, không đủ điều kiện ký kết hợp đồng theo quy định của hồ sơ mời thầu và Luật Đấu thầu.

Gói thầu số 3, cũng có sai sót về thời gian sơ tuyển các nhà thầu (quy định thời gian sơ tuyển là 45 ngày nhưng thực tế là 115 ngày). Bên cạnh đó, quá trình đấu thầu kéo dài ba năm làm ảnh hưởng đến tiến độ chung của dự án…

Về các gói thầu chung, tại thời điểm đóng thầu Liên danh NJPT chưa đáp ứng được yêu cầu sơ tuyển theo quy định. Cụ thể, thành viên liên danh PBJ tại thời điểm nộp hồ sơ mời thầu chưa cung cấp được đăng ký kinh doanh chứng minh đủ điều kiện tham gia liên danh…

Với nhiều sai sót trên, Kiểm toán Nhà nước kiến nghị xử lý tài chính theo kết quả kiểm toán là hơn 2.898 tỉ đồng. Trong đó, thu hồi ngân sách Nhà nước hơn 18,2 tỉ đồng, nộp thuế giá trị gia tăng là gần 54 tỉ đồng, giảm trừ thanh toán cho các nhà thầu là hơn 96,5 tỉ đồng, hoàn trả nguồn tạm ứng quá hạn hơn 17,9 tỉ đồng, xử lý khác 2.648 tỉ đồng…