Án dân sự có yêu cầu hủy giấy đỏ, tòa nào xử?

Trong đơn khởi kiện nộp tại TAND quận 11 (TP.HCM), bà Th. trình bày rằng bà và ông H. đều là con nuôi của vợ chồng ông T. Sau khi ông T. chết, ông H. ra văn phòng công chứng lập văn bản khai nhận di sản của ông T. (một căn nhà ở quận 11, TP.HCM). Tại đây, ông H. khai ông là con duy nhất của ông T. mà không nhắc gì đến bà Th. Đồng thời, vợ ông T. cũng tặng cho phần thừa kế của mình trong di sản chồng để lại cho ông H. Sau đó, vợ chồng ông H. đến UBND quận 11 làm thủ tục sang tên nhà đất cho vợ chồng ông.

Chuyển lên chuyển xuống

Cho rằng mình cũng phải được hưởng một phần trong căn nhà ông T. để lại, bà Th. yêu cầu TAND quận 11 chia di sản thừa kế của ông T. Tháng 7-2015, TAND quận 11 thụ lý vụ án và xác định đây là quan hệ tranh chấp chia di sản thừa kế.

Đến tháng 6-2016, bà Th. bổ sung yêu cầu khởi kiện là hủy giấy đỏ UBND quận 11 đã cấp cho vợ chồng ông H. Lúc này, TAND quận 11 nhận định vì nguyên đơn bổ sung yêu cầu khởi kiện là hủy giấy đỏ nên vụ kiện thuộc thẩm quyền giải quyết của tòa cấp tỉnh theo Luật Tố tụng hành chính (TTHC) 2015. Từ đó, TAND quận 11 đã chuyển hồ sơ vụ án lên TAND TP.HCM.

Tuy nhiên, sau khi thụ lý, tháng 4-2017, TAND TP.HCM chuyển hồ sơ về lại TAND quận 11 vì cho rằng thẩm quyền giải quyết vẫn thuộc tòa này.

Vụ khác, trong tranh chấp di sản thừa kế giữa bà NTBL (nguyên đơn) với vợ chồng ông NTT (bị đơn), sau khi cấp giám đốc thẩm hủy hai bản án sơ, phúc thẩm thì tháng 5-2016, TAND TP Nha Trang (Khánh Hòa) thụ lý lại vụ án theo thủ tục sơ thẩm.

Phía nguyên đơn và người có quyền lợi, nghĩa vụ liên quan tiếp tục giữ yêu cầu hủy giấy đỏ mà UBND TP Nha Trang đã cấp cho bị đơn. Sau đó, TAND TP Nha Trang đã quyết định chuyển vụ án cho TAND tỉnh Khánh Hòa giải quyết sơ thẩm. Theo TAND TP Nha Trang, vụ kiện có liên quan đến việc xem xét quyết định hành chính cá biệt (giấy đỏ - NV). Theo khoản 4 Điều 34 BLTTDS 2015, thẩm quyền giải quyết của tòa được xác định theo quy định tương ứng của Luật TTHC. Mà theo khoản 4 Điều 32 Luật TTHC 2015, tòa cấp tỉnh xét xử sơ thẩm khiếu kiện quyết định hành chính của UBND cấp huyện, chủ tịch UBND cấp huyện.

Tuy nhiên, sau đó TAND tỉnh Khánh Hòa lại ban hành quyết định chuyển vụ án về cho TAND TP Nha Trang giải quyết sơ thẩm.

Tòa - Viện Tối cao chỏi nhau

Lý do TAND tỉnh Khánh Hòa chuyển lại vụ án trên về cho TAND TP Nha Trang là làm theo hướng dẫn trong Công văn số 01 ngày 7-4-2017 của TAND Tối cao. Theo đó, trường hợp vụ việc dân sự do tòa cấp huyện thụ lý trước ngày 1-7-2016 nhưng kể từ ngày này mới phát sinh yêu cầu hủy quyết định cá biệt của UBND cấp huyện mà quyết định đó rõ ràng trái pháp luật, xâm phạm quyền, lợi ích hợp pháp của đương sự và phải hủy quyết định đó mới bảo đảm giải quyết đúng đắn vụ việc dân sự thì căn cứ khoản 4 Điều 34 BLTTDS 2015, khoản 5 Điều 1 Nghị quyết số 104/2015 của Quốc hội (về việc thi hành Luật TTHC 2015), tòa cấp huyện đã thụ lý tiếp tục giải quyết theo thủ tục chung mà không chuyển cho tòa cấp tỉnh giải quyết. Nếu tòa cấp huyện đã chuyển hồ sơ vụ việc cho tòa cấp tỉnh và tòa cấp tỉnh đã thụ lý thì tòa cấp tỉnh tiếp tục giải quyết.

Sau khi TAND Tối cao có hướng dẫn trên thì tòa các cấp đều thực hiện theo. Tuy nhiên, ngày 5-1-2018, VKSND Tối cao lại có Công văn số 70 (giải đáp vướng mắc của BLTTDS 2015 và nghiệp vụ kiểm sát việc giải quyết các vụ việc dân sự trong ngành). Công văn này hướng dẫn như sau: Trong vụ việc dân sự có yêu cầu hủy quyết định cá biệt của UBND cấp huyện, chủ tịch UBND cấp huyện, việc xác định thẩm quyền của tòa án phải căn cứ vào khoản 2 Điều 32 Luật TTHC, theo đó tòa án cấp tỉnh có thẩm quyền giải quyết vụ án.

Cũng theo VKSND Tối cao, việc áp dụng các quy định của BLTTDS 2015 và Luật TTHC 2015 để xác định thẩm quyền của tòa trong trường hợp trên cần phải căn cứ vào từng trường hợp cụ thể như sau:

- Kể từ ngày 1-7-2016, trường hợp trong đơn khởi kiện, người khởi kiện nêu rõ yêu cầu hủy quyết định cá biệt của UBND huyện, chủ tịch UBND huyện và gửi đơn khởi kiện đến tòa cấp huyện thì thẩm phán được phân công xem xét đơn khởi kiện quyết định chuyển đơn khởi kiện cho tòa cấp tỉnh và thông báo cho người khởi kiện.

- Trường hợp trong đơn khởi kiện, người khởi kiện chưa có yêu cầu hủy quyết định cá biệt của UBND, chủ tịch UBND huyện nhưng sau khi tòa cấp huyện thụ lý giải quyết, họ mới có yêu cầu hủy quyết định cá biệt của UBND cấp huyện, chủ tịch UBND cấp huyện thì cần lưu ý:

+ Nếu tòa án cấp huyện thụ lý sau ngày 1-7-2016 thì căn cứ khoản 1 Điều 41 và khoản 4 Điều 34 BLTTDS 2015, tòa cấp huyện ra quyết định chuyển vụ án cho tòa cấp tỉnh giải quyết.

+ Nếu tòa cấp huyện thụ lý vụ án dân sự trước ngày 1-7-2016 nhưng kể từ ngày 1-7-2016 mới phát sinh yêu cầu hủy quyết định cá biệt của UBND cấp huyện, chủ tịch UBND cấp huyện thì căn cứ khoản 4 Điều 34 BLTTDS 2015, tòa cấp huyện chuyển hồ sơ vụ án cho tòa cấp tỉnh giải quyết. Trường hợp này không áp dụng khoản 5 Điều 1 Nghị quyết số 104/2015 của Quốc hội (về thi hành Luật TTHC 2015) để tòa cấp huyện tiếp tục giải quyết như nội dung giải đáp tại mục IV Công văn số 01/2017 của TAND Tối cao vì khoản 5 Điều 1 Nghị quyết số 104 quy định về trường hợp tòa án đã thụ lý vụ án hành chính (không phải vụ án dân sự). Trường hợp phát hiện có vi phạm về thẩm quyền giải quyết đối với loại án này, kiểm sát viên cần báo cáo để viện trưởng VKS quyết định việc kháng nghị.

Cần có sự thống nhất

Về mặt pháp lý, Công văn số 01/2017 của TAND Tối cao và Công văn số 70/2018 của VKSND Tối cao đều là văn bản giải đáp một số vướng mắc trong thực hiện BLTTDS 2015 và Luật TTHC 2015. Hai công văn đều không phải là văn bản quy phạm pháp luật, chỉ có giá trị hướng dẫn trong nội bộ hai ngành.

Điều đáng nói ở đây là nội dung hướng dẫn áp dụng luật về cùng một vấn đề giữa TAND Tối cao và VKSND Tối cao lại trái ngược nhau và nếu thẩm phán làm theo hướng dẫn của TAND Tối cao thì có nguy cơ bị phía VKS kháng nghị theo hướng dẫn của VKSND Tối cao.

Thiết nghĩ liên ngành VKS - tòa án cần có văn bản hướng dẫn thống nhất để xác định đúng thẩm quyền giải quyết vụ án theo quy định tại khoản 4 Điều 34 BLTTDS 2015.