Ngày 21-6, Cơ sở Bảo trợ xã hội Thảo Đàn tổ chức workshop bàn về giải pháp hỗ trợ người lao động nhập cư, sống và làm việc tại các thành phố lớn, cụ thể là TP.HCM và Hà Nội.
Chia sẻ tại workshop, bà Lê Thị Ngân, Giám đốc Cơ sở bảo trợ xã hội Thảo Đàn, đã giới thiệu về dự án WODIMO. Đây là dự án Thảo Đàn tham gia thực hiện, nhằm hỗ trợ phụ nữ nhập cư gia tăng thu nhập và tiếp cận an sinh xã hội, được triển khai tại Hà Nội từ tháng 6-2024 đến nay.
Dự án đặt mục tiêu hỗ trợ khoảng 1.000 phụ nữ lao động nhập cư học nghề để cải thiện thu nhập và tiếp cận an sinh xã hội. Đồng thời, thành lập bốn nhóm đồng nghiên cứu do chính các chị em thực hiện để phát hiện vấn đề và lên tiếng vì chính mình.
Theo kết quả khảo sát, thu nhập trung bình của người lao động nhập cư hiện chỉ ở mức 4,5-6 triệu đồng/tháng. Thế nhưng, phần lớn họ đang phải bỏ ra từ 1-1,5 triệu đồng/tháng để thuê trọ, cộng với tiền nước, điện sinh hoạt. Trong đó, có nơi lên tới 4.200 đồng/kWh, cao hơn mức trần quy định là 3.460 đồng/kWh.
“Tính tổng lại, tiền nhà và chi phí sinh hoạt đã hơn 1/3 thu nhập mỗi tháng. Còn lại rất ít để dành cho học hành, chăm sóc sức khỏe hay tiết kiệm” - một phụ nữ nhập cư tham gia khảo sát cho biết.
Không chỉ đắt đỏ, điều kiện sống tại một số khu trọ còn xuống cấp nghiêm trọng. Diện tích chỉ 4–9 m²/người, thấp hơn nhiều so với bình quân TP (21,3 m²) hay cả nước (26,6 m²). Một nhà trọ còn có phòng vệ sinh phải dùng chung cho 2–7 phòng, tạo ra sự bất tiện nghiêm trọng.
Nước sinh hoạt chủ yếu lấy từ giếng khoan, thường có mùi và màu lạ, nhất là sau khi mưa lớn, ngập úng. Nước máy chỉ dùng để nấu ăn, còn tắm giặt vẫn phải dùng nước giếng – tiềm ẩn nguy cơ ảnh hưởng sức khỏe.
Điều đáng nói, đa phần người thuê không có hợp đồng thuê nhà, khiến họ dễ rơi vào thế bị động, không có cơ sở pháp lý để thương lượng hoặc bảo vệ quyền lợi khi bị đuổi, tăng giá đột ngột.
Để cải thiện điều kiện sống cho lao động nhập cư, nhóm đồng nghiên cứu cho rằng chính quyền địa phương cần có thêm các khu nhà ở xã hội với diện tích hợp lý, giá thuê phù hợp thu nhập lao động nhập cư. Đảm bảo cung cấp nước sạch, điện giá sinh hoạt hợp lý, nâng cấp hệ thống vệ sinh và lối đi trong khu trọ để đảm bảo an toàn.
Song song đó, cần ban hành quy định bắt buộc ký hợp đồng thuê nhà, bảo vệ quyền lợi người thuê, tránh tình trạng lạm dụng giá thuê hoặc chấm dứt thuê bất hợp lý. Đồng thời, thành lập các đoàn kiểm tra định kỳ để đảm bảo phòng trọ đạt tiêu chuẩn về diện tích, vệ sinh và an toàn cháy nổ.
Dự án không chỉ khảo sát đời sống mà còn trao quyền để chính người lao động kể câu chuyện của mình và đề xuất thay đổi.
Đừng để “sợ thủ tục” cản trở việc tiếp cận chính sách an sinh xã hội
Bên cạnh những bất cập về nhà ở, khảo sát cũng ghi nhận một rào cản lớn khác trong việc tiếp cận an sinh, đó là tâm lý e ngại thủ tục hành chính và thiếu kỹ năng số.
Chia sẻ tại buổi workshop, PGS.TS Nguyễn Đức Lộc, Viện trưởng Viện Nghiên cứu Đời sống Xã hội, nhấn mạnh không một mô hình nào, không một tổ chức nào có thể đảm bảo an sinh xã hội trọn vẹn nếu thiếu sự hợp tác, đồng hành của các bên liên quan, đặc biệt là sự tin tưởng và chủ động từ chính người dân.
Thực tế cho thấy, khi người dân tham gia một chương trình tặng 100 thẻ bảo hiểm y tế cho người lao động, nhóm nghiên cứu gặp nhiều khó khăn về tiếp cận người dân.
“Nhiều người khi được gọi điện thông báo còn nghi ngờ, tắt máy vì sợ lừa đảo. Có người cho rằng tham gia không biết khi nào mới được nhận. Nhưng tích cực mà nói, điều đó cho thấy họ có ý thức bảo vệ bản thân” - ông Lộc kể.
Qua đó, ông Lộc đề xuất thiết lập mạng lưới liên kết giữa Nhà nước – doanh nghiệp – tổ chức xã hội – cộng đồng, nhằm lấp đầy những khoảng trống trong quá trình chuyển đổi số và triển khai chính sách.
Theo ông, cách tiếp cận từ dưới lên chính là từ nhu cầu thật sự của cộng đồng mới là hướng đi bền vững. Khi người dân tin và chủ động tham gia, chính sách mới thực sự đi vào cuộc sống.
