Ngày 21-4, Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế (UBKT) của Quốc hội Vũ Hồng Thanh thay mặt thường trực ủy ban đã báo cáo Ủy ban Thường vụ Quốc hội về việc xuất khẩu gạo và đảm bảo an ninh lương thực trong giai đoạn hiện nay.
Tại báo cáo này, UBKT nêu rõ về tình hình sản xuất lúa gạo và bảo đảm an ninh lương thực quốc gia trong giai đoạn hiện nay, việc điều hành xuất khẩu gạo trong thời gian qua và cả những phản ứng của các địa phương, doanh nghiệp xuất khẩu gạo, những ảnh hưởng đến lợi ích của người dân trồng lúa.
Thông quan ngay lô hàng gạo nằm tại cảng trước 24-3
UBKT nêu rõ trong bối cảnh dịch bệnh COVID-19, nhu cầu lương thực, thực phẩm trên thế giới tăng mạnh và nhu cầu tăng dự trữ tại nhiều quốc gia nên thời gian qua thị trường gạo rất sôi động, giá gạo thế giới tăng. Trong khi đó, vụ đông xuân 2020 của nước ta được mùa, giá gạo xuất khẩu khá cao, hàng vạn nông dân trồng lúa đang có cơ hội bán lúa với giá cao, cải thiện thu nhập...
Do đó, để đảm bảo lợi ích của người nông dân trồng lúa, doanh nghiệp xuất khẩu gạo và bảo đảm yêu cầu an ninh lương thực quốc gia trong thời gian dịch bệnh COVID-19, Thường trực UBKT cho rằng cần phân tích, đánh giá, dự báo kỹ sản lượng gạo của Việt Nam trong năm 2020.
Trên cơ sở đó tính toán lượng gạo dự trữ quốc gia cho phù hợp với tình hình dịch COVID-19 và đặc điểm thế mạnh về nông nghiệp của Việt Nam. Theo dõi sát diễn biến dịch COVID-19, tình hình cung cầu gạo của các nước trên thế giới, nhất là các nước có lượng gạo xuất khẩu lớn như Thái Lan, Ấn Độ, Pakistan… để có giải pháp điều hành công khai, minh bạch, có lộ trình cụ thể về xuất khẩu gạo năm 2020.
Nhiều doanh nghiệp đang bị ảnh hưởng do không xuất khẩu được gạo cho các đối tác đã ký hợp đồng. Ảnh minh họa: GIA TUỆ
Về những bất cập xuất khẩu gạo hiện nay, Thường trực UBKT kiến nghị cho phép xuất khẩu trở lại ngay mặt hàng gạo nếp và các mặt hàng gạo hữu cơ là các mặt hàng chủ yếu phục vụ cho xuất khẩu, ít tiêu thụ trong nước và không thuộc danh mục hàng lương thực dự trữ quốc gia. Đồng thời, Thường trực UBKT đề nghị Chính phủ cần rà soát những mặt hàng, lĩnh vực khác bị tác động của dịch COVID-19 làm ảnh hưởng đến an ninh quốc gia để chủ động trong chỉ đạo điều hành trong thời gian tới.
Đối với việc xuất khẩu gạo giai đoạn vừa qua, Thường trực UBKT cũng kiến nghị cần xem xét, xử lý trách nhiệm của các tổ chức, cá nhân có liên quan trong thực thi công vụ, tham mưu các quyết định có ảnh hưởng lớn đến doanh nghiệp và người dân nhưng đã không đánh giá kỹ tác động. Nghiên cứu giải pháp hỗ trợ cho các doanh nghiệp bị thiệt hại trong giai đoạn vừa qua như phải bồi thường hợp đồng hoặc tăng chi phí lãi vay, chi phí cho việc lưu kho, bãi do bị ảnh hưởng bởi việc tạm dừng xuất khẩu gạo.
Đặc biệt, với các lô hàng gạo xuất khẩu của các doanh nghiệp đã được kê khai và đang nằm tại cảng trước ngày 24-3-2020, UBKT đề xuất cần khẩn trương có biện pháp cho thông quan ngay để khắc phục thiệt hại cho doanh nghiệp. Sau khi giải quyết hết số lượng gạo tồn đọng này mà vẫn còn chỉ tiêu xuất khẩu thì mới mở tờ khai tiếp để không gây thiệt hại cho doanh nghiệp.
Làm rõ việc mở tờ khai tự động có hay không tiêu cực
Về việc Tổng cục Hải quan mở hệ thống thông quan hàng hóa tự động để doanh nghiệp kinh doanh xuất khẩu gạo đăng ký tờ khai vào lúc 0 giờ ngày Chủ nhật 12-4-2020 có nhiều bất cập làm cho các doanh nghiệp rất bức xúc, UBKT kiến nghị làm rõ việc có hay không dấu hiệu tiêu cực, lợi ích nhóm, đã tuân theo đúng quy định tại Điều 18 Luật Quản lý ngoại thương hay chưa?
Thường trực UBKT cũng cho rằng cần sử dụng các biện pháp trong điều hành xuất khẩu gạo theo quy luật thị trường, có lộ trình hợp lý, công khai, minh bạch để không gây khó khăn, bức xúc cho người dân và doanh nghiệp như trong thời gian vừa qua. Trường hợp tạm dừng xuất khẩu gạo để đảm bảo an ninh lương thực quốc gia thì cần phải có giải pháp tổng thể, hữu hiệu nhằm tránh gây thiệt hại đến lợi ích của người dân và doanh nghiệp.
Trước diễn biến phức tạp của tình hình xuất khẩu gạo và kiến nghị của các doanh nghiệp xuất khẩu gạo, Chính phủ đã chỉ đạo Thanh tra Chính phủ thanh tra đột xuất và báo cáo Chính phủ trong tháng 6-2020. Bộ trưởng Bộ Tài chính cũng có văn bản đề nghị bộ trưởng Bộ Công an chỉ đạo các cơ quan chức năng xem xét, điều tra, xác minh, làm rõ các nội dung vụ việc.
Thường trực UBKT cho biết sẽ tiếp tục theo dõi diễn biến vụ việc để báo cáo Ủy ban Thường vụ Quốc hội, đề xuất chính sách liên quan theo thẩm quyền (nếu cần thiết).
