Sáng 10-10, Cục Đăng ký giao dịch bảo đảm và Bồi thường nhà nước (Bộ Tư pháp) phối hợp với Viện Friedrich Naumann Foundation (FNF Việt Nam) tổ chức Hội nghị đối thoại nâng cao hiệu quả áp dụng pháp luật về đăng ký biện pháp bảo đảm.
Sự kiện nhằm nắm bắt thực tiễn công tác đăng ký biện pháp bảo đảm tại Việt Nam, làm rõ xu thế phát triển hoạt động đăng ký biện pháp bảo đảm bằng động sản, việc ứng dụng công nghệ mới trong đăng ký và cung cấp thông tin, cũng như kinh nghiệm của các quốc gia khác.
Hội nghị cũng góp phần nhận diện yêu cầu hoàn thiện pháp luật trong bối cảnh thúc đẩy chuyển đổi số, phát triển kinh tế số và hội nhập quốc tế.
Còn thiếu quy định pháp luật
Báo cáo đề dẫn, bà Nguyễn Thị Thu Hằng, Phó Cục trưởng Cục Đăng ký giao dịch bảo đảm và Bồi thường nhà nước, chỉ ra một số hạn chế trong Nghị định 99/2022/NĐ-CP về đăng ký biện pháp bảo đảm.
Theo bà Hằng, quy định hiện nay phù hợp với đăng ký biện pháp bảo đảm bằng các loại hình động sản “truyền thống” nhưng chưa bao quát được tài sản số, tài sản ảo, những dạng thức tài sản mới trong nền kinh tế số.
Nghị định chưa quy định cụ thể thông tin phải có trong mô tả tài sản bảo đảm là tài sản số, tài sản ảo và cũng chưa điều chỉnh đầy đủ một số tình huống phát sinh trong thực tiễn, như trường hợp người yêu cầu đăng ký nộp hồ sơ trùng lặp hoặc xóa đăng ký theo yêu cầu của bên nhận bảo đảm.
Bà Hằng cho biết thêm, theo Luật Đất đai 2024, việc đăng ký biến động đất đai, tài sản gắn liền với đất, trong đó có đăng ký thế chấp phải được ghi trực tiếp trên Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất, quyền sở hữu tài sản gắn liền với đất.
Vì vậy, thủ tục đăng ký vẫn phải thực hiện trên hồ sơ giấy; dịch vụ công trực tuyến mới chỉ đạt tiêu chí một phần, chưa đáp ứng yêu cầu chuyển đổi số và cải cách thủ tục hành chính.
Từ thực tiễn đó, Cục Đăng ký giao dịch bảo đảm và Bồi thường nhà nước kiến nghị nhiều giải pháp nâng cao hiệu quả thi hành pháp luật, gồm: Hoàn thiện hệ thống pháp luật và cơ chế đăng ký biện pháp bảo đảm; hoàn thiện hạ tầng kỹ thuật và hệ thống dữ liệu; đồng thời triển khai đồng bộ các giải pháp khắc phục vướng mắc, nâng cao tính minh bạch và khả năng kết nối thông tin.
Tại hội nghị, bà Cao Thị Phương Linh, Phó Giám đốc Chi nhánh Văn phòng Đăng ký đất đai số 2 (TP.HCM), nêu thực tiễn đăng ký biện pháp bảo đảm bằng quyền sử dụng đất, tài sản gắn liền với đất và những vấn đề cần nghiên cứu hoàn thiện.
Theo bà Linh, thông tin tranh chấp, ngăn chặn giao dịch của các cơ quan có thẩm quyền chưa được cập nhật kịp thời, ảnh hưởng đến quá trình đăng ký biện pháp bảo đảm.
Ngoài ra, với các dự án nhà ở hình thành trong tương lai chưa được cấp giấy chứng nhận, việc xác nhận thế chấp gần như không có dữ liệu trong hệ thống, gây khó khăn trong quản lý giao dịch.
Một vướng mắc khác là Luật Đất đai 2024 chưa làm rõ khái niệm “tranh chấp đất đai”. “Ví dụ, tranh chấp đặt cọc hay tranh chấp hợp đồng tín dụng có được xem là tranh chấp đất đai hay không hiện vẫn chưa có hướng dẫn cụ thể”, bà Linh nêu.
Bên cạnh đó, khối lượng hồ sơ lớn trong khi hệ thống công nghệ thông tin còn yếu khiến việc truy cập và xử lý hồ sơ bị gián đoạn. Hồ sơ lưu trữ cũ chưa được số hóa, kho lưu nhỏ, thiếu giá kệ, nên việc tìm kiếm hồ sơ cung cấp thông tin mất nhiều thời gian.
Bà Linh kiến nghị cần hướng dẫn thống nhất thời hạn, phương thức giải quyết hồ sơ, đồng thời nâng cấp hạ tầng công nghệ thông tin để phần mềm kết nối ổn định, không bị gián đoạn, giúp cải thiện hiệu quả phục vụ người dân và doanh nghiệp.
Cần cải thiện chất lượng dữ liệu và độ tin cậy
Tại hội nghị, ông Trần Văn Nhiên, Phó Giám đốc phụ trách điều hành Khối Pháp chế và Kiểm soát tuân thủ, Ngân hàng TMCP Xuất Nhập Khẩu Việt Nam (Eximbank), nêu thực tiễn triển khai công tác đăng ký biện pháp bảo đảm và kiến nghị hoàn thiện pháp luật từ góc nhìn của tổ chức tín dụng.
Ông Nhiên đề xuất hoàn thiện quy định về ghi nhận nội dung thế chấp trên giấy chứng nhận quyền sử dụng đất, quyền sở hữu tài sản gắn liền với đất sau khi được cấp đổi.
Theo ông Nhiên, cần có văn bản hướng dẫn thống nhất trên toàn quốc về trách nhiệm của Văn phòng đăng ký đất đai trong việc bắt buộc ghi nhận đầy đủ, chính xác nội dung đăng ký biện pháp bảo đảm.
Đồng thời, phải có cơ chế kiểm tra, giám sát và xử lý trách nhiệm đối với các trường hợp ghi nhận không đầy đủ hoặc từ chối ghi nhận, nhằm bảo vệ quyền lợi hợp pháp của bên nhận thế chấp và nâng cao tính minh bạch của hệ thống đăng ký.
Tại hội nghị, ông Tobias Oelsner, Chánh án Tòa án khu vực Berlin (CHLB Đức), chia sẻ kinh nghiệm của nước này trong việc nâng cao hiệu quả thi hành pháp luật về đăng ký biện pháp bảo đảm.
Theo ông Tobias Oelsner, Đức có các loại sổ đăng ký chính: Sổ đăng ký đất đai (Grundbuch) áp dụng cho bất động sản; sổ đăng ký thương mại (Handelsregister) áp dụng cho doanh nghiệp; và các sổ đăng ký chuyên biệt cho tàu biển, máy bay.
Đối với động sản, ở Đức không có sổ đăng ký tập trung, việc bảo đảm được thực hiện qua nắm giữ hoặc chuyển nhượng bảo đảm (Sicherungsübereignung) và không công khai đăng ký.
Ông Tobias Oelsner chỉ ra rằng ở Đức, quyền đối với động sản xác lập qua chiếm hữu hoặc hợp đồng, còn ở Việt Nam, quyền này được đăng ký trong cơ sở dữ liệu tập trung.
Về tính minh bạch, ở Đức quy định về đăng ký giao dịch bảo đảm đạt mức cao với bất động sản nhưng thấp với động sản. Việt Nam có phạm vi bao quát rộng hơn nhưng cần cải thiện chất lượng dữ liệu và độ tin cậy.
Theo ông Tobias Oelsner, bài học then chốt là Việt Nam cần tiếp tục nâng cao tính minh bạch, độ tin cậy và niềm tin vào hệ thống đăng ký, đồng thời cân bằng giữa chi phí và tốc độ thực hiện, để hệ thống đăng ký biện pháp bảo đảm thực sự hiệu quả, hiện đại và hội nhập.
