Luật Bảo hiểm xã hội (BHXH) 2024 có hiệu lực từ 1-7-2025 đã đưa ra lộ trình điều chỉnh cách tính lương hưu khu vực nhà nước và tư nhân như nhau. Đây được xem là quy định phù hợp với nguyên tắc đóng - hưởng.
Tính lương hưu khu vực công và tư sẽ giống nhau
Theo Luật BHXH 2024, khu vực tư nhân vẫn giữ nguyên quy định mức bình quân tiền lương làm căn cứ đóng BHXH để hưởng lương hưu, trợ cấp 1 lần là bình quân toàn bộ quá trình đóng.
Với khu vực nhà nước, mức bình quân tiền lương tháng đóng BHXH để tính lương hưu, trợ cấp 1 lần được tính trong khoảng 5 đến 20 năm cuối trước nghỉ hưu, tuỳ thời điểm tham gia.
Tuy nhiên, lao động khu vực nhà nước tham gia BHXH từ ngày 1-1-2025 trở đi sẽ được tính bình quân toàn bộ quá trình đóng BHXH, tương tự tư nhân.
Người tham gia BHXH cả 2 khu vực công và tư thì tính bình quân tiền lương làm căn cứ đóng chung của 2 giai đoạn. Chính phủ sẽ quy định chi tiết nội dung này và mức bình quân tiền lương làm căn cứ đóng trong một số trường hợp đặc biệt.
Để triển khai quy định trên, Bộ LĐ-TB&XH đang dự thảo thông tư hướng dẫn thi hành một số điều của Luật BHXH về BHXH bắt buộc. Trong đó, đề xuất mức bình quân tiền lương làm căn cứ đóng BHXH với đối tượng thực hiện chế độ tiền lương do nhà nước quy định có toàn bộ thời gian đóng BHXH theo chế độ tiền lương này quy định tại Luật BHXH được hướng dẫn như sau:
Người tham gia BHXH trước ngày 1-1-1995, thời gian tính đóng BHXH để hưởng lương hưu là 5 năm cuối trước khi nghỉ hưu.
Người tham gia BHXH trong khoảng từ 1-1-1995 đến 31-12-2000, chỉ tính thời gian đóng BHXH 6 năm cuối trước khi nghỉ hưu.
Người tham gia BHXH trong khoảng từ 1-1-2001 đến 31-12-2006, thời gian tính đóng BHXH để hưởng lương hưu là 8 năm cuối trước khi nghỉ hưu.
Người tham gia BHXH trong khoảng từ 1-1-2007 đến 31-12-2015, thời gian tính đóng BHXH để hưởng lương hưu là 10 năm cuối trước khi nghỉ hưu.
Tương tự, người tham gia BHXH trong khoảng thời gian từ 1-1-2016 đến 31-12-2019, tính 15 năm đóng BHXH cuối; từ 1-1-2020 đến 31-12-2024 thì tính 20 năm cuối trước khi nghỉ hưu.
Từ ngày 1-1-2025, người bắt đầu tham gia BHXH sẽ tính toàn bộ quá trình đóng BHXH để hưởng lương hưu như khu vực tư nhân.
Cách tính thời gian đóng BHXH khu vực công và tư
Với người có từ 2 giai đoạn trở lên thuộc đối tượng thực hiện chế độ tiền lương nhà nước, Bộ LĐ-TB&XH đề xuất tính bằng tổng số tháng đóng BHXH theo chế độ tiền lương do nhà nước quy định nhân với mức bình quân tiền lương làm căn cứ đóng BHXH để ra được mức lương hưu.
Ví dụ: Ông Q nghỉ việc hưởng lương hưu khi đủ 61 tuổi 9 tháng, có 37 năm 6 tháng đóng BHXH. Diễn biến thời gian đóng BHXH của ông Q như sau:
Từ tháng 1-1990 đến tháng 12-1999 (10 năm) đóng BHXH theo chế độ tiền lương do nhà nước quy định.
Từ tháng 1-2000 đến tháng 12-2004 (5 năm) đóng BHXH theo chế độ tiền lương do người sử dụng lao động quyết định.
Từ tháng 1-2005 đến tháng 6-2027 (22 năm 6 tháng) đóng BHXH theo chế độ tiền lương do nhà nước quy định.
Ông Q hưởng lương hưu từ tháng 7-2027. Theo đó, tổng số tháng đóng BHXH theo chế độ tiền lương do nhà nước quy định của ông là 10 năm + 22 năm 6 tháng = 32 năm 6 tháng (390 tháng).
Như vậy, tổng số tiền lương làm căn cứ đóng BHXH theo chế độ tiền lương do Nhà nước quy định của ông Q được tính là: 390 tháng x mức bình quân tiền lương làm căn cứ đóng BHXH.
Luật BHXH 2024 quy định, người lao động tham gia BHXH bắt buộc phải đóng 25% tổng tiền lương vào quỹ. Trong đó, 3% làm căn cứ đóng BHXH vào Quỹ ốm đau và thai sản; 22% làm căn cứ đóng BHXH vào Quỹ hưu trí và tử tuất.
Đối với người đóng BHXH tự nguyện chỉ đóng 22% thu nhập làm căn cứ đóng BHXH vào Quỹ hưu trí và tử. Chế độ thai sản được nhà nước hỗ trợ 2 triệu đồng.
Tương tự, ông T nghỉ việc hưởng lương hưu khi đủ 61 tuổi 6 tháng, có 32 năm đóng BHXH. Diễn biến thời gian đóng BHXH của ông T như sau:
Từ tháng 1-1996 đến tháng 12-2015 (20 năm) đóng BHXH theo chế độ tiền lương do nhà nước quy định.
Từ tháng 1-2016 đến tháng 4-2021 (5 năm 4 tháng) đóng BHXH theo chế độ tiền lương do người sử dụng lao động quyết định.
Từ tháng 5-2021 đến tháng 4-2026 (5 năm) đóng BHXH theo chế độ tiền lương do nhà nước quy định.
Ông T hưởng lương hưu từ tháng 5-2026. Tổng số tháng đóng BHXH theo chế độ tiền lương do nhà nước quy định của ông T là 20 năm + 5 năm = 25 năm (300 tháng).
Như vậy, tổng số tiền lương làm căn cứ đóng BHXH theo chế độ tiền lương do nhà nước quy định của ông T được tính là 300 tháng x mức bình quân tiền lương làm căn cứ đóng BHXH.
Với những người có mức đóng khu vực nhà nước những năm cuối thấp dẫn đến lương hưu thấp, Bộ LĐ-TB&XH đề xuất cho họ được lựa chọn.
Ví dụ: bà P nghỉ việc hưởng lương hưu từ tháng 10-2025, tổng thời gian đóng BHXH là 32 năm. Trong đó bà có 27 năm là chủ tịch Hội liên hiệp phụ nữ Việt Nam cấp xã và 5 năm cuối trước khi nghỉ hưu là người hoạt động không chuyên trách ở cấp xã.
Trường hợp bà P có tiền lương làm căn cứ đóng BHXH của 5 năm cuối trước khi nghỉ hưu thấp hơn tiền lương làm căn cứ đóng BHXH của 5 năm làm chủ tịch Hội liên hiệp phụ nữ Việt Nam cấp xã. Do vậy, bà P được lấy tiền lương làm căn cứ đóng BHXH của 5 năm làm chủ tịch Hội liên hiệp phụ nữ Việt Nam cấp xã để tính mức bình quân của tiền lương làm căn cứ đóng BHXH để tính lương hưu.
Tại sao cách tính lương hưu khối công và tư khác nhau?
Trước đây từng có ý kiến thắc mắc vì sao khu vực nhà nước không tính lương hưu trên toàn bộ quá trình đóng như khối tư nhân? Lý do không phải người lao động nào tiền lương đóng BHXH của những năm cuối cũng cao hơn những năm trước đó, đặc biệt là người làm việc trong khu vực tư nhân. Bởi vậy, không phải cứ tính theo những năm cuối là được lợi hơn.
Hiện người lao động thuộc khu vực nhà nước khi tính mức lương hưu cũng tính trên cơ sở mức bình quân tiền lương làm căn cứ đóng BHXH của một số năm cuối trước khi nghỉ hưu. Tuy nhiên, Luật BHXH đã có quy định lộ trình tiến tới tính toàn bộ quá trình đóng BHXH như khối tư nhân.
Ông NGUYỄN DUY CƯỜNG, Phó Vụ trưởng Vụ BHXH (Bộ LĐ-TB&XH)
