Mới đây, Bộ TN&MT có Văn bản 7442 do Thứ trưởng Võ Nhân Tuấn ký gửi các tỉnh, TP đề nghị tăng cường kiểm soát ô nhiễm không khí và xử lý triệt để các điểm nóng về ô nhiễm bụi, khí thải.
Đáng chú ý, tại văn bản trên, Bộ TN&MT đề nghị Hà Nội và TP.HCM thu hồi, loại bỏ phương tiện cơ giới cũ nát, lạc hậu, không đảm bảo tiêu chuẩn lưu hành gây ô nhiễm môi trường…
Vậy phương tiện cũ nát, lạc hậu là phương tiện nào? Hiện nay, các loại ô tô đã được quản lý chặt chẽ bằng niên hạn, giấy đăng ký, đăng kiểm theo chu kỳ, tiêu chuẩn khí thải từ Euro 4 trở lên. Còn các loại ô tô khác hay mô tô, xe máy chưa có quy định về niên hạn sử dụng.
Trên thực tế, từ năm 2009, Nghị định 95 quy định về niên hạn đối với ô tô thì tất cả các loại ô tô đã quá niên hạn đều không được phép tham gia giao thông. Nói đơn giản là xe quá đát, quá niên hạn đương nhiên bị loại bỏ khỏi đời sống giao thông. Xe đã hết đát, hết đời còn lưu thông thì tất yếu bị tịch thu, thu giữ, hoặc bị thu hồi như cách dùng từ của Bộ TN&MT.
Tuy nhiên, đối với mô tô, xe máy cũ thì đến nay vẫn chưa có các quy định chặt chẽ như đối với ô tô.
Còn nhớ hồi tháng 5-2019, Sở GTVT TP.HCM phát động chương trình thí điểm kiểm tra khí thải xe máy. Mục đích cuối cùng của chương trình này là loại bỏ mô tô, xe máy cũ nát, lạc hậu, thải khói gây ô nhiễm môi trường.
Nhưng cuối cùng chương trình trên của Sở GTVT TP.HCM cũng chưa đạt hiệu quả như mong muốn. Lý do là chưa có hành lang pháp lý rõ ràng về vấn đề này. Hơn nữa, chẳng ai dại đem xe đi kiểm khói để bị phát hiện không đạt rồi bị đưa vào diện phải loại bỏ cả.
Như vậy, câu hỏi đặt ra là: TP.HCM và Hà Nội có thể thu hồi, loại bỏ được các loại mô tô, xe máy… cũ nát như đề nghị của Bộ TN&MT hay không? Chắc chắn là không dễ! Vì đến nay vẫn chưa có quy định về niên hạn sử dụng, buộc phải đăng kiểm, kiểm định khói đối với mô tô, xe máy… Khi chưa có các quy định này thì không thể loại bỏ nó ra khỏi đời sống giao thông, sau đó là thu hồi nếu nó còn chạy ra đường.
Song trước tình hình ô nhiễm môi trường đô thị ngày càng nặng nề và đã xác định được một trong những “thủ phạm” là mô tô, xe máy cũ nát, lạc hậu thì cần hoàn thiện khung pháp lý về việc bắt buộc các loại xe phải đáp ứng tiêu chuẩn khí thải do Nhà nước ban hành. Quy trình sẽ phải đi từ loại bỏ trước đã rồi mới tiến đến thu hồi, tịch thu… Đồng thời đưa ra tiêu chí cụ thể xe như thế nào thì bị thu hồi.
Trước mắt, cần áp dụng các quy định hiện hành liên quan đến bảo đảm an toàn giao thông để xử phạt thật nặng những xe không đủ “tiêu chuẩn”. Đơn cử như mô tô, xe máy, xe ba gác máy… không kèn, không đèn, thậm chí không có thắng. Chỉ có như vậy thì mới giảm được tình trạng xe cũ nát vẫn nghênh ngang chạy bạt mạng gây tai nạn, xả khí thải mù mịt gây ô nhiễm môi trường.
