Trước việc Ukraine kêu gọi cung cấp thêm hệ thống phòng không, các nước châu Âu đang cố gắng chế tạo một khẩu đội Patriot từ các phụ tùng thay thế nằm rải rác khắp lục địa.
Tổng hợp các mảnh ghép rải rác khắp châu Âu để giải 'câu đố' Patriot
Theo báo The New York Times, châu Âu đang từng bước thực hiện kế hoạch cung cấp cho Ukraine thêm hệ thống phòng không Patriot để bảo vệ các TP của nước này trước các cuộc không kích của Nga.
Hà Lan cung cấp radar và 3 bệ phóng tên lửa. Một liên minh gồm 4 nước do Đức dẫn đầu cung cấp một số tên lửa đánh chặn. Còn một trung tâm điều khiển hỏa lực di động đã được hứa hẹn, dù các quan chức chưa cho biết nó sẽ đến từ đâu. Việc cung cấp tên lửa và bệ phóng bổ sung cũng như đào tạo binh sĩ Ukraine sử dụng hệ thống phức tạp này sẽ do 8 quốc gia thực hiện.
“Chúng tôi có tất cả các mảnh ghép. Chúng tôi chỉ cần ráp chúng lại với nhau” – bà Kajsa Ollongren, khi đó là Bộ trưởng Quốc phòng Hà Lan, trả lời phỏng vấn trước khi rời nhiệm sở.
“Đó là câu đố Patriot” – các quan chức Tổ chức Hiệp ước Bắc Đại Tây Dương (NATO) gọi như vậy khi nói về hệ thống phòng không được lắp ráp.
Tổng thống Ukraine – ông Volodymyr Zelensky cho hay Kiev cần ít nhất 7 khẩu đội Patriot để đẩy lùi các cuộc tấn công của Nga trên toàn quốc. Tổng thống Mỹ Joe Biden cam kết rằng 5 hệ thống phòng không phương Tây sẽ sớm được chuyển tới Ukraine.
Romania cam kết cung cấp một trong các hệ thống phòng không mà nước này đang có, sau khi Đức và Ý cũng đưa ra cam kết tương tự. Mỹ dự kiến sẽ cung cấp một hệ thống phòng không cho Ukraine.
Hệ thống thứ 5 có thể được chuyển giao thông qua cách tiếp cận từng phần. Nhiều tháng qua, các đồng minh đã lùng tìm trong kho vũ khí của họ và tìm ra giải pháp để cung cấp một hệ thống Patriot khác cho Ukraine, đó là chế tạo một hệ thống hoàn chỉnh từ các phụ tùng thay thế được quyên góp từ khắp châu Âu.
“Tất cả chúng tôi đều có những khả năng hạn chế. Nhưng nếu hợp sức, chúng tôi có thể biến điều đó thành hiện thực” – bà Ollongren nói.
Bà Ollongren là người nghĩ ra giải pháp này sau khi Tổng thống Zelensky lần đầu tiên yêu cầu phương Tây cung cấp 7 hệ thống Patriot hồi tháng 4.
Một phát ngôn viên của chính phủ Hà Lan cho biết nước này sẽ tiếp tục nỗ lực dưới sự chỉ đạo của tân Bộ trưởng Quốc phòng – ông Ruben Brekelmans – người mới nhậm chức gần đây.
“Họ biết chúng tôi cần gấp 7 hệ thống Patriot để bảo vệ các TP của chúng tôi. Và chúng tôi đã thảo luận về khả năng có 5 hệ thống trong số đó” – ông Zelensky cho biết trong cuộc họp báo với ông Biden tại cuộc họp G7 vào tháng trước ở Ý.
“Điều đó không có nghĩa là ngày mai chúng tôi sẽ có 5 hệ thống này, nhưng chúng tôi thấy trong tương lai gần nhất sẽ có kết quả tốt cho Ukraine” – nhà lãnh đạo Ukraine nói.
Theo New York Times, tất cả các nước thành viên NATO đều khó có thể cho đi thêm bất kỳ khẩu đội Patriot nào trong số 90 khẩu đội nằm rải rác trong khối quân sự này, trong đó 2/3 thuộc sở hữu của Mỹ. Đối với các quốc gia châu Âu nhỏ hơn không đủ khả năng chi trả cho hệ thống trị giá hơn 1 tỉ USD này, dù quyên góp một hệ thống từ kho dự trữ cũng gây ra rủi ro quốc phòng cho chính họ.
Tính khả thi tới đâu?
Chính yêu cầu của Tổng thống Zelensky về 7 hệ thống Patriot đã khiến bà Ollongren bắt đầu tìm cách cung cấp cho Ukraine một hệ thống khác, dù Hà Lan không có một hệ thống nào dự phòng. Tuy nhiên, Hà Lan có sẵn một số phụ tùng thay thế và các quốc gia NATO khác cũng vậy.
Theo Viện Nghiên cứu Chiến lược Quốc tế (IISS), có 7 quốc gia NATO tại châu Âu trang bị hệ thống Patriot, gồm Đức, Hy Lạp, Ba Lan, Romania, Tây Ban Nha, Thụy Điển và Hà Lan.
“Một trong những điều chúng tôi đang khám phá hiện nay là khả năng tương tác của các hệ thống" – Bộ trưởng Quốc phòng Thụy Điển – ông Pal Jonson nói tại một cuộc họp NATO ở Brussels (Bỉ) tháng trước.
Ông Jonson cho biết thêm Thụy Điển cũng đang xem xét một loạt thứ mà nước này có thể đóng góp để giải câu đố này, nhưng không nói rõ ràng là gì.
Ba trong số 4 hệ thống Patriot hiện có ở Ukraine là do Đức cung cấp. Đức gần đây cũng đã viện trợ thêm 2 hệ thống phòng không tầm trung IRIS-T và đang dẫn đầu một nỗ lực chung cùng với Hà Lan, Đan Mạch và Na Uy để cung cấp 100 tên lửa đánh chặn Patriot trong những tháng tới.
Dữ liệu của IISS tiết lộ Mỹ sở hữu phần lớn kho vũ khí Patriot của NATO với 62 khẩu đội có thể triển khai được. Trong số đó, có một số khẩu đội đang đặt tại Trung Đông, chủ yếu để bảo vệ các căn cứ và lợi ích của Mỹ trước các cuộc không kích của Iran, cũng như tại Nhật Bản và Hàn Quốc.
Chính quyền Tổng thống Joe Biden cũng đã tạm dừng giao tên lửa Patriot cho các quốc gia đồng minh để tập trung chuyển giao tên lửa cho Ukraine.
Ông Henry Boyd – chuyên gia phòng không tại IISS, người theo dõi các hệ thống Patriot trên toàn thế giới – cho hay kế hoạch của Hà Lan lắp ráp các phụ tùng thay thế lại với nhau có thể là một giải pháp hạn chế đối với Ukraine, vì Mỹ đang bị quá tải và châu Âu về cơ bản đã ở mức tối thiểu.
Ngoài ra, ông Boyd còn đặt ra một câu hỏi nữa là liệu các bộ phận của Patriot đến từ các quốc gia khác nhau, với một loạt mẫu cũ và các biến thể được nâng cấp, thì có thể hoạt động cùng nhau hay không.
Chuyên gia Boyd nói: “Có khá nhiều dấu hỏi về khả năng tương tác. Cũng không rõ liệu có cần thực hiện thêm bất kỳ công việc quan trọng nào để các bộ phận lắp ráp có thể tương thích với nhau hay không”.
Bà Ollongren cũng thừa nhận rằng một số bộ phận có nguồn gốc từ các nước châu Âu khác nhau có thể chưa hoạt động cùng nhau ngay lập tức. Nhưng bà cho biết vấn đề này có thể giải quyết được. Cũng theo bà Ollongren, Hà Lan đã thành lập một nhóm chuyên gia kỹ thuật để đến từng quốc gia tài trợ và giúp đảo bảo tất cả các bộ phận lắp ráp đều khớp với nhau.
Bà Ollongren không cho biết khi nào khẩu đội Patriot lắp ráp có thể chuyển tới Ukraine. Cựu Bộ trưởng Quốc phòng Hà Lan cũng nêu ra khả năng có thể từng bộ phận sẽ được gửi riêng để thay thế những bộ phận hệ thống đã bị hỏng ở đó.
Có thể mất tới 3 năm để chế tạo và cung cấp một hệ thống Patriot hoàn chỉnh. Các quan chức Mỹ và châu Âu đang cố gắng tăng tốc độ sản xuất bằng các hợp đồng chung và xây dựng nhà máy mới cho tập đoàn Raytheon – đơn vị sản xuất Patriot.
Theo các quan chức, đến lúc đó, Ukraine có thể sẽ phải hài lòng với các loại hệ thống phòng không khác của phương Tây, dù chúng không chính xác hay mạnh bằng Patriot.
