“Chiến tranh Việt Nam làm tan nát nhiều trái tim người Mỹ”

Nhưng với nhà sản xuất bộ phim này - Eric Neudel thì sau bộ phim, một nỗi buồn lớn xâm chiếm ông bởi sự phi lý của cuộc chiến.

Hai vợ chồng nhà làm phim, sản xuất phim Mỹ Eric Neudel và Alison Gilkey đã đến Việt Nam để trình chiếu bộ phim tài liệu Lives Worth Living (Những cuộc đời đáng sống) và giao lưu với khán giả, những nhà làm phim tại TP.HCM, Cần Thơ, Hà Nội và Thái Nguyên.

Eric Neudel cũng là người biên tập, sản xuất bộ phim Vietnam: A Television History (Việt Nam: Thiên lịch sử truyền hình) dài 13 tập do hãng thông tấn PBS (Public Broadcasting Service - Mỹ) sản xuất. Bộ phim này đã giành sáu giải Emmy và các giải thưởng quan trọng như Peabody, George Polk, DuPont-Columbia… Phim bắt đầu từ tập 1 với sự xuất hiện của vua Bảo Đại - vị vua cuối cùng của Việt Nam; sự dính líu của Mỹ đến chiến tranh Việt Nam, những phỏng vấn những người thật, việc thật từ hai bên chiến tuyến…

Nỗi buồn về sự phi lý của cuộc chiến

. Phóng viên: Điều gì thôi thúc ông dành tận ba năm để thực hiện bộ phim tài liệu Vietnam: A Television History?

+ Nhà sản xuất phim Eric Neudel: Năm 1981, khi tôi còn làm ở đài WGBH (thành viên của hãng thông tấn PBS), tôi có gặp một người đàn ông rất hứng thú với việc sản xuất một bộ phim về chiến tranh Việt Nam. Đó là thời điểm chỉ mới sáu năm sau khi cuộc chiến kết thúc và nước Mỹ vẫn bị chia rẽ sau cuộc chiến. Các câu hỏi về vấn đề lương tâm của nước Mỹ luôn được truyền thông, người dân đặt ra. Tôi nhận thấy đó là vấn đề hay cho một bộ phim tài liệu.

 
Hai vợ chồng nhà làm phim, sản xuất phim Mỹ Eric Neudel (trái) và Alison Gilkey trong buổi phỏng vấn vào chiều 13-3 tại Trung tâm Hoa Kỳ (TP.HCM). Ảnh: QUỲNH TRANG

. Vậy trước khi thực hiện bộ phim, ông suy nghĩ về chiến tranh Việt Nam như thế nào? Và sau khi hoàn thành bộ phim với những tư liệu ông được tiếp cận, suy nghĩ đó có thay đổi hay không?

+ Đây là một câu hỏi tuyệt vời. Tôi và bạn bè xung quanh thời điểm đó rất giận dữ vì cuộc chiến gây ra bao khó khăn cho cả hai bên; nó phá hoại mối quan hệ giữa hai quốc gia. Tôi nghĩ rằng tôi có thể làm điều gì đó để cải thiện tình hình đó. Chúng tôi nghĩ rằng nếu câu chuyện chúng tôi xác thực, khách quan thì có thể giúp mọi người nhìn cuộc chiến dưới một góc nhìn mới và góp phần hòa hợp dân tộc sau chiến tranh.

Nhưng cá nhân tôi thay đổi rất nhiều sau khi hoàn thành bộ phim… Đó là một nỗi buồn ngày càng lớn về sự phi lý của cuộc chiến tranh. Nhiều người Việt Nam cũng nên biết cuộc chiến đó không chỉ làm người Việt Nam mất mát, mà thật sự đã làm tan nát trái tim nhiều người Mỹ.

Phim đạt giải nhờ sự chân thực

. Trong phim ông có xuất hiện từ Đại tướng Võ Nguyên Giáp, ông Phạm Văn Đồng, ông Lê Đức Thọ đến vua Bảo Đại, Tổng thống Dương Văn Minh, ông Hoàng Đức Nhã… Tuy nhiên, thời điểm ông làm phim Việt, Mỹ vẫn chưa bình thường hóa quan hệ, vậy có khó khăn nào khi tiếp cận tư liệu cho phim?

+ Đó là điều khó khăn. Chúng tôi phải làm sao để tìm tư liệu chính xác. Và phim cũng là một phép thử để thử các quan điểm khác nhau về chiến tranh Việt Nam. Với một sự kiện lịch sử mọi người có thể quan niệm khác nhau nhưng những người làm phim tài liệu như chúng tôi phải đảm bảo tính chính xác của báo chí. Chúng tôi chọn theo cách kể câu chuyện chiến tranh từ nhiều phía khác nhau như tiếp cận những người lính miền Nam lẫn miền Bắc Việt Nam, những người Mỹ, thường dân… Sau khi phỏng vấn họ, chúng tôi luôn kiểm tra lại sự chính xác những câu chuyện của họ dựa trên sách vở, tư liệu khác.

Với những nhân vật như tướng Giáp, ông Đồng…, ngay thời điểm đó chúng tôi không được phép tiếp xúc trực tiếp chỉ có một nhóm người Anh được tiếp xúc với tướng Giáp. May mắn trong nhóm làm phim của tôi có một người được tiếp xúc với tướng Giáp là Stanley Karnow (nhà báo, sử gia người Mỹ chuyên về chiến tranh Việt Nam. Ông là người viết quyển sách Vietnam: A History; một phần sách được dựng thành phim Vietnam: A Television History. Ông cũng chịu trách nhiệm về nội dung cho bộ phim Vietnam: A Television History - PV), là bạn thân của tướng Giáp.

. Vietnam: A Television History được rất nhiều giải thưởng quan trọng, ông nghĩ lý do vì sao người ta trao giải cho bộ phim này?

+ Thời điểm đó về mặt lịch sử, Mỹ đang bị chia rẽ và đau thương sau cuộc chiến Việt Nam nhưng tôi nghĩ điều làm cho bộ phim trở nên quan trọng đó là phim đã giữ được quan điểm trung lập và chân thực. Để giữ được bộ phim khách quan, chúng tôi phải lùi lại giữ khoảng cách nhất định, đó không phải bộ phim kể về người Mỹ hay người Việt Nam.

Tôi nghĩ chính sự trung lập và chân thực làm cho bộ phim trở nên hấp dẫn với khán giả. Nó làm cho khán giả thấy sự chân thực và họ tự đưa ra kết luận của riêng mình với cuộc chiến.

. Xin cảm ơn ông.

QUỲNH TRANG