Từ ngày 28 đến 30-10, Văn phòng Thường trực Ban chỉ đạo Quốc gia chống buôn lậu, gian lận thương mại và hàng giả (BCĐ 389) đã phối hợp với Hiệp hội Thuốc lá Việt Nam khảo sát nắm tình hình kinh doanh, buôn lậu thuốc lá tại các khu vực trọng điểm ở Cần Thơ, An Giang và Kiên Giang (cũ).
Ông Đặng Văn Dũng, Phó Chánh Văn phòng Thường trực BCĐ 389, dẫn đầu đoàn công tác làm việc với Ban Chỉ đạo 389 TP Cần Thơ và BCĐ 389 tỉnh An Giang về công tác đấu tranh chống buôn lậu thuốc lá.
Theo ông Dũng, qua hơn 10 năm thực hiện Chỉ thị 30/CT-TTg (ngày 30-9-2014) của Thủ tướng Chính phủ, công tác chống buôn lậu thuốc lá đã thu nhiều kết quả tích cực. Kết quả này giúp tăng thu ngân sách, bảo vệ môi trường đầu tư, đảm bảo sức khỏe người tiêu dùng và an toàn trật tự xã hội.
Trên cơ sở đề xuất của các bộ, ngành, BCĐ 389 quốc gia đã giao Văn phòng thường trực phối hợp với các cơ quan, địa phương liên quan khảo sát, đánh giá kết quả Chỉ thị 30. Việc này nhằm tiến tới xây dựng Chỉ thị mới thay thế.
Thuốc lá lậu không còn bày bán công khai nhưng vẫn dễ mua
Thành viên Đoàn công tác đã đến một số điểm kinh doanh và đều mua được thuốc lá lậu dù trên quầy kệ không trưng bày.
Ông Nguyễn Ngọc Hiền, Chi cục trưởng Chi cục QLTT, Chánh Văn phòng thường trực BCĐ 389 Cần Thơ, cho biết: TP Cần Thơ có các tuyến trung chuyển qua các tỉnh miền Tây. Khu vực biên giới Tây Nam cũng được xác định là vùng trọng điểm chống buôn lậu nói chung, trong đó có thuốc lá.
Trước đây, thuốc lá lậu chủ yếu là JET, SCOTT và HERO. Hiện nay, trên thị trường xuất hiện nhiều loại thuốc lá điếu nhập lậu mới như: Nelson, 555, Luxury, Cambo, Ram, Rainson, Mine...
Theo ông Hiền, thực hiện Chỉ thị 30, Tỉnh ủy, UBND TP Cần Thơ và BCĐ 389 thành phố đã có nhiều văn bản đôn đốc kiểm tra, xử lý. Đồng thời, các đơn vị đẩy mạnh tuyên truyền để nâng cao hiệu quả công tác này.
Ông Hiền nói: “Hiện nay trên địa bàn không có đầu nậu lớn. Các vụ việc phát hiện, xử lý thuốc lá lậu chủ yếu là trên xe khách và một số cơ sở kinh doanh. Số lượng hàng hóa vi phạm không nhiều”.
Đại diện Đồn Biên phòng cửa khẩu quốc tế Tịnh Biên (thành viên BCĐ 389 tỉnh An Giang) cho biết, cửa khẩu này nối liền với quốc lộ 2 của Campuchia. Vào mùa nước nổi, trên địa bàn có khoảng 2 km ngập sâu. Đây là điều kiện thuận lợi cho các loại tội phạm qua lại biên giới, trong đó tiềm ẩn tội phạm buôn lậu thuốc lá.
Thời gian qua, các lực lượng đồng loạt ra quân nên thuốc lá lậu có xu hướng từ các địa bàn khác được xé nhỏ lẻ đưa vào xã Tịnh Biên hoặc đưa vào các sạp tiểu thương trong chợ bán nhỏ lẻ.
Bên cạnh những kết quả đạt được, BCĐ 389 các địa phương cũng nêu một số vướng mắc. Cụ thể, do lợi nhuận cao, các đối tượng luôn tìm cách vận chuyển thuốc lá nhập lậu qua biên giới để tiêu thụ. Thủ đoạn ngày càng tinh vi, nhất là trong khâu trao đổi, cất giấu, mua bán. Hơn nữa, khi thuốc lá vào được nội địa, đối tượng thường vận chuyển bằng ô tô, xe máy chạy tốc độ cao.
Các lực lượng chức năng như Bộ đội biên phòng nếu tham gia truy đuổi thì không đảm bảo an toàn nên công tác ngăn chặn, bắt giữ gặp nhiều khó khăn. Một số quy định hiện hành về xử phạt hành chính còn nhẹ, chưa đủ sức răn đe. Việc xử lý hình sự còn phụ thuộc vào định lượng tang vật.
Trong khi đó, các đối tượng thường chia nhỏ hàng hóa, vận chuyển lẻ để né tránh truy tố, gây khó khăn cho công tác điều tra, xử lý triệt để.
Đoàn công tác đánh giá cao BCĐ 389 Cần Thơ, An Giang đã triển khai tốt Chỉ thị 30. Tuy nhiên, lực lượng chức năng chủ yếu mới bắt ở phần ngọn, còn các đường dây buôn lậu lớn vẫn chưa triệt phá được nhiều.
Vì vậy, đề nghị BCĐ 389 các địa phương cần nâng cao trách nhiệm người đứng đầu, nhất là trong bối cảnh chính quyền hai cấp.
Tại sơ kết sáu tháng, BCĐ 389 cũng định hướng Chủ tịch tỉnh/thành phố sẽ làm Trưởng BCĐ 389 cấp tỉnh/thành phố; Chủ tịch xã, phường làm Trưởng BCĐ 389 cấp tương đương. Với cơ chế xác định trách nhiệm này, tình trạng buôn lậu, gian lận thương mại và hàng giả trên địa bàn sẽ chuyển biến tích cực, không chỉ với mặt hàng thuốc lá.
Lo ngại thuốc lá thế hệ mới nhập lậu
Ông Nguyễn Chí Nhân, Tổng Thư ký Hiệp hội Thuốc lá Việt Nam cho rằng, thời gian gần đây hoạt động vận chuyển, bày bán thuốc lá lậu không còn công khai. Đây là kết quả đấu tranh của Ban Chỉ đạo 389 quốc gia và lực lượng chức năng thành viên. Tuy nhiên, thuốc lá nhập lậu vẫn còn tồn tại, gây ảnh hưởng đến sức khỏe người dân, an ninh trật tự, thất thu ngân sách.
“Chỉ thị 30 đã ra đời hơn 10 năm. Trong khi đó, hoạt động buôn lậu và các loại thuốc lá nhập lậu đã thay đổi hình dạng, không chỉ Jet, Hero mà còn có thuốc lá thế hệ mới. Sắp tới, thuốc lá hợp pháp sẽ chịu mức thuế suất mới theo phương pháp hỗn hợp của Luật Thuế tiêu thụ đặc biệt sửa đổi. Theo đó, mỗi bao thuốc lá có thể cộng thêm 10.000 đồng, giá tăng lên 20.000 đồng/gói. Với giá cao như vậy, xu hướng buôn lậu thuốc lá vào Việt Nam sẽ tiếp tục tăng” - ông Nhân dự báo.
Cùng nhìn nhận, ông Hà Thanh Hải, Phó Chi cục trưởng Chi cục QLTT tỉnh An Giang, cho biết nhu cầu tiêu thụ thuốc lá nhập lậu, đặc biệt là thuốc lá điện tử giá rẻ, có xu hướng tăng trong giới trẻ. Hiện nay, việc rao bán trên mạng xã hội (Facebook, Zalo, TikTok...) kèm dịch vụ giao hàng tận nơi ngày càng phổ biến, gây khó khăn cho công tác phát hiện và xử lý.
“Ngoài ra, hệ thống pháp luật liên quan đến thuốc lá thế hệ mới chưa đầy đủ, đồng bộ và chưa thích ứng kịp thời với diễn biến thị trường. Điều này khiến lực lượng chức năng lúng túng khi kiểm tra, xử lý vi phạm” - ông Hải nói.
Theo ông Đặng Văn Dũng, thuốc lá thế hệ mới (thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng) ngày càng được giới trẻ ưa chuộng nhưng tiềm ẩn nguy hại sức khỏe. Vì vậy, Quốc hội đã ban hành Nghị quyết 173/2024/QH15 cấm sản xuất, kinh doanh, nhập khẩu, vận chuyển và sử dụng các sản phẩm này.
Theo ông Dũng, trong quá trình xây dựng dự thảo Chỉ thị mới, Văn phòng thường trực sẽ tổng hợp các nội dung còn vướng mắc. Đồng thời, tiếp tục xin ý kiến bộ, ngành, địa phương, sau đó báo cáo trình Thủ tướng ban hành Chỉ thị mới, bao gồm cả thuốc lá thế hệ mới.
Ông Huỳnh Văn Sự, Phó Giám đốc Sở Công Thương thành phố Cần Thơ, cũng bày tỏ mong muốn Chính phủ sớm ban hành Chỉ thị mới thay thế Chỉ thị 30.
Số liệu từ BCĐ 389 tỉnh An Giang, qua hơn 10 năm triển khai Chỉ thị 30, các lực lượng chức năng đã phát hiện, thu giữ hơn 13,3 triệu gói thuốc lá lậu; tiêu hủy 12,6 triệu bao.
Theo BCĐ 389 thành phố Cần Thơ, riêng lực lượng Quản lý thị trường kiểm tra, phát hiện thu giữ hơn 1,3 triệu bao thuốc lá điếu, số lượng thuốc lá đã tiêu hủy hơn 1,1 triệu bao.
