Trong gần hai năm xung đột với Nga, Ukraine nhận được một lượng xe tăng tiên tiến từ các nước phương Tây gửi sang. Tuy nhiên, với Ukraine, các loại xe tăng như Leopard do Đức gửi, Challengers được Anh cung cấp hay Abrams được Mỹ viện trợ đến nay vẫn chưa thực sự là "viên đạn bạc".
Theo trang Business Insider, hiện giờ, vấn đề đặt ra là Ukraine sẽ sử dụng kho vũ khí hạn chế của mình như thế nào để đạt hiệu quả tốt nhất khi mùa đông đến, khi chiến dịch phản công của Ukraine diễn ra chậm chạp trong khi đà tấn công của Nga ngày càng gia tăng.
Bài toán khó với Ukraine
“Tôi nghĩ xe tăng sẽ hữu ích cho việc phòng thủ. Không sớm thì muộn người Nga sẽ tấn công trở lại, và xe tăng cùng một số hệ thống phòng thủ mà người Ukraine có sẽ hữu ích trong việc đẩy lùi bước tiến của Nga”” – ông Seth G. Jones, phó chủ tịch kiêm giám đốc Dự án các mối đe dọa xuyên quốc gia tại Trung tâm Chiến lược và Nghiên cứu Quốc tế (CSIS) ở Mỹ, nhận xét.
Các xe tăng Leopard và Challenger đã đến Ukraine đầu năm nay và là một phần trong cuộc phản công của Ukraine. Tuy nhiên, những xe tăng này cùng với các tiểu đoàn xe tăng thời Liên Xô và nhiều phương tiện bọc thép khác của Ukraine gặp rắc rối trước hệ thống phòng thủ rộng khắp của Nga. Những hệ thống phòng thủ của Nga gồm các bãi mìn dày đặc, hào chống tăng và răng rồng vốn đã buộc lực lượng Ukraine phải bỏ vũ khí để đi bộ về phía trước.
Bên cạnh đó, cũng không có nhiều trận chiến xe tăng trên chiến trường, do vậy Ukraine khó có thể sử dụng thiết giáp của nước này một cách hiệu quả.
Những thách thức trên đặt ra lo ngại cho Ukraine về việc sử dụng xe tăng như thế nào là tốt nhất. Và giờ đây, khi mùa đông đang đến, bài toán khó là liệu Ukraine nên dự trữ các xe tăng phương Tây đợi đến đợt phản công trong tương lai hay là đưa chúng ra chiến trường để tăng cường phòng thủ.
Ông Gian Gentile, nhà phân tích tại tổ chức phi lợi nhuận RAND (Mỹ), cho rằng nhiều khả năng Ukraine sẽ giữ lại hầu hết xe tăng và nhiều phương tiện khác trong kho dự trữ để chuẩn bị cho một cuộc phản công mới vào năm 2024.
Ukraine bước vào cuộc xung đột với Nga với số lượng lớn xe tăng cũ kỹ có từ thời Liên Xô, trong đó có xe tăng T-64 và T-72. Nga cũng đã sử dụng những xe tăng này, đôi khi còn có cả biến thể nâng cấp của chúng và một số xe tăng mới hơn như T-80 hay T-90. Một năm sau cuộc xung đột, Ukraine đã lên kế hoạch tăng cường sức mạnh cho lực lượng tăng thiết giáp bằng xe tăng phương Tây, trong đó có xe tăng Leopard 1 và Leopard 2, Challenger 2 và M1 Abrams.
Dù chỉ chiếm số lượng nhỏ, khoảng 300 xe tăng trong số hơn 1.000 xe tăng mà Ukraine có, nhưng xe tăng phương Tây được kỳ vọng sẽ mang lại sức mạnh đáng kể cho nước này.
Ông Gentile nói xe tăng phương Tây mạnh hơn, di chuyển nhanh hơn, kích thước to hơn xe tăng của Ukraine và của Nga, và có khả năng tấn công mục tiêu chính xác hơn trên chiến trường.
Ông nói thêm xe tăng phương Tây có khả năng sống sót tốt hơn nhờ sử dụng lớp giáp bảo vệ chủ động, được tích hợp hệ thống kiểm soát hỏa lực tiên tiến, thiết bị quang học tinh vi và nhiều loại đạn dược.
Dù những xe tăng phương Tây nói trên được đánh giá là vượt trội hơn xe tăng do Liên Xô sản xuất nhưng chúng vẫn không phải là yếu tố giúp thay đổi cuộc chơi đối với Ukraine. Việc chúng không thể phát huy vai trò chính trong hoạt động phản công của Ukraine tại TP Zaporizhzhia – một trục tấn công quan trọng - là điều đáng chú ý.
Kế hoạch ban đầu của Ukraine là xuyên thủng phòng thủ đầu tiên của Nga, tạo ra một khu vực rộng lớn để xe tăng và xe bọc thép có thể di chuyển an toàn. Mục tiêu tiếp theo của Ukraine là sử dụng những xe tăng này công phá tuyến phòng thủ thứ hai vốn ít kiên cố hơn và tạo ra những bước đột phá quan trọng. Cuối cùng, Ukraine muốn mở ra một tuyến đường biển tới Biển Azov, chia cắt vùng lãnh thổ do Nga kiểm soát và cắt đứt cây cầu nối giữa đất liền Nga và bán đảo Crimea.
Nhưng đến nay, thành tựu Ukraine đạt được rất hạn chế. Khi mùa đông đến, Ukraine phải chấp nhận thực tế rõ ràng là họ chỉ giành được một số vùng lãnh thổ nhỏ trong khi phải đối mặt những đợt tấn công tiềm tàng của Nga trong tương lai, như cuộc tấn công đang xảy ra ở TP Avdiivka.
Vậy Ukraine nên sử dụng xe tăng phương Tây như thế nào?
Chuyên gia G. Jones lưu ý khi giao tranh tạm lắng, Nga sẽ có nhiều thời gian hơn để tiếp tục xây dựng, củng cố và mở rộng khả năng phòng thủ. Ở thời điểm hiện tại, xe tăng phương Tây sẽ hữu ích hơn cho hoạt động phòng thủ của Ukraine. Nước này cũng có thể triển khai phương tiện này để tấn công nhưng sẽ rất khó khăn.
Ông G. Jones nói thêm để chiếm ưu thế thì Ukraine cần phải liên tục làm tiêu hao sinh lực của Nga trong mùa đông và thậm chí vào năm tới. Điều đó khiến các xe tăng Leopard, Challenger và Abram phải đảm nhận vai trò khác.
Trong trường hợp Nga chủ yếu sử dụng xe tăng và xe bọc thép để đạt bước tiến như ở Avdiivka thì những xe tăng này sẽ phát huy hiệu quả. Nhưng cũng không loại trừ khả năng Ukraine sẽ giữ lại xe tăng phương Tây trong mùa đông để triển khai cho các đợt tấn công vào mùa xuân.
Ở một khía cạnh khác, ông Gentile nhìn nhận trong năm tới, nếu Ukraine có thể tập trung lực lượng thiết giáp/cơ giới hóa đến một hoặc nhiều địa điểm mà họ có thể đạt được bước đột phá thì những dòng xe tăng phương Tây nói trên có khả năng trở thành lực lượng tấn công mạnh mẽ để phá vỡ các tuyến phòng thủ của Nga.
“Nhưng khó để nói chắc điều gì sẽ xảy ra” – nhà phân tích Gentile nói.
Ông Gentile lưu ý các xe tăng Leopard, Challenger và Abrams dễ bị tấn công bằng tên lửa chống tăng dẫn đường, đạn pháo hoặc UAV. Nhưng nếu chúng được sử dụng một cách tập trung, kết hợp pháo binh và bộ binh thì sẽ trở thành lực lượng tấn công mạnh mẽ trên mặt đất.
Một trở ngại khác với Ukraine là việc bảo dưỡng và duy trì xe tăng phương Tây vốn đòi hỏi chuỗi cung ứng và quy trình sửa chữa khác biệt so với xe tăng thời Liên Xô. Đặc biệt, xe tăng Abrams của Mỹ có thể là cơn ác mộng về phụ tùng và hậu cần, cần lượng lớn nhiên liệu cho động cơ. Ông Gentile cũng lưu ý vấn đề bảo dưỡng và sửa chữa là vấn đề cố hữu trong chiến tranh, và đây cũng là vấn đề cho cả Nga và Ukraine.
Cuộc xung đột đã khiến Ukraine phụ thuộc khá lớn vào tổ hợp công nghiệp quân sự phương Tây. Nhưng vẫn chưa rõ Ukraine có còn tiếp tục nhận thêm các loại xe tăng tiên tiến nào khác của phương Tây hay không để thay thế những chiếc bị hư hỏng hoặc bị phá hủy.
