Bị cô lập và chịu các lệnh trừng phạt quốc tế, Iran đã xây dựng một liên minh gọi là “Trục kháng chiến” có chung tư tưởng với đường hướng chống phương Tây nhằm bảo vệ vị thế và nâng tầm ảnh hưởng trong khu vực.
“Trục kháng chiến” Iran có dấu hiệu rạn nứt
“Trục kháng chiến” Iran thành hình từ những năm 1980. Kể từ đó, Iran đã tài trợ và trang bị vũ khí cho các lực lượng dân quân Hezbollah ở Lebanon, Houthis ở Yemen, Hamas ở Gaza, các lực lượng ở Iraq và Syria.
Các nhóm vũ trang thân Iran này sẽ trực tiếp chiến đấu chống lại Israel, Mỹ, giúp Iran tránh được trách nhiệm trực tiếp vốn có thể khiến đối phương trả đũa nhắm vào lãnh thổ của mình. Tuy nhiên, hiện tại, những rạn nứt đang bắt đầu lộ rõ trong “Trục kháng chiến” này, theo tờ The Wall Street Journal.
Iran cáo buộc Israel ám sát lãnh đạo Hamas Ismail Haniyeh ở Tehran hồi cuối tháng 7 và tuyên bố sẽ trả đũa. Điều này đã khiến cả khu vực Trung Đông đứng trước nỗi lo chiến tranh sẽ lan rộng.
Đến thời điểm hiện tại, Iran vẫn đang cân nhắc cách phản ứng với vụ ám sát ông Haniyeh, sao cho vừa đủ răn đe mà không kích động Israel và đồng minh trả đũa trên đất Iran. Tuy nhiên, lợi ích đa dạng và phức tạp của các lực lượng vũ trang thân Iran, bao gồm Houthis ở Yemen, Hezbollah ở Lebanon và các nhóm Hồi giáo ở Iraq, Syria, có thể khiến tính toán trả đũa của Iran trở nên phức tạp.
Cỗ xe Iran và những con ngựa bất kham
Ông Andrew Tabler, cựu giám đốc về Trung Đông tại Hội đồng An ninh quốc gia của Nhà Trắng, cho rằng Iran giống như một cỗ xe do một nhóm những con ngựa ngang bướng kéo đi.
“Iran đang nắm quyền kiểm soát nhưng các đồng minh của mình thường bất đồng về tốc độ và hướng di chuyển và điều đó có thể dẫn đến các vụ tai nạn” - ông Tabler nhận định.
Hezbollah không ngần ngại leo thang căng thẳng với Israel khi liên tục nã đạn pháo, rocket, UAV vào đối phương, gây nhiều thương vong, thiệt hại. Israel đã ám sát một số thành viên cấp cao của Hezbollah mà gần đây nhất là chỉ huy Hezbollah Fuad Shukr và Hezbollah đã phản ứng gắt khi tấn công vào các cứ điểm, cơ sở hạ tầng Israel để trả đũa.
Theo The Wall Street Journal, sự leo thang giữa lực lượng Hezbollah với Israel khiến nguy cơ chiến tranh lan rộng lên rất cao.
Trong khi đó, Syria, dưới sự lãnh đạo của Tổng thống Bashar al-Assad, vốn chủ yếu phụ thuộc vào Iran, đã trình bày quan điểm với Iran rằng Syria không muốn bị lôi kéo vào một cuộc chiến, theo một cố vấn chính phủ Syria và một quan chức an ninh châu Âu.
Lý do là Syria đang phải vật lộn với một cuộc khủng hoảng kinh tế do lệnh trừng phạt trong nhiều năm gây ra, dẫn đến các cuộc biểu tình lớn, khiến giới lãnh đạo nước này mất quyền kiểm soát các khu vực rộng lớn ở phía bắc và phía đông Syria.
Lực lượng thân Iran ở Iraq và nhóm Houthis ở Yemen dường như đang mong muốn có một cách tiếp cận quyết liệt hơn, không chỉ đối với Israel mà còn đối với quân đội Mỹ đóng quân trong khu vực. Điều này có vẻ đang khiến Tehran lo lắng.
Theo các thành viên cấp cao Houthis và quan chức châu Âu, lực lượng Houthis đang muốn mở cuộc tấn công lớn vào các tàu chiến Mỹ và các cảng của Israel không chỉ để trả thù vụ ông Haniyeh bị ám sát mà còn để trả đũa cuộc tấn công của Israel vào một cảng quan trọng ở Yemen vào tháng trước. Việc Israel tấn công vào cảng của Yemen là đòn đáp trả sau khi Houthis phóng 1 UAV vào một tòa nhà ở Tel Aviv khiến 1 người chết.
Trước đó, Houthis đã phát động chiến dịch tấn công các tàu mà nhóm cho là có liên hệ với Israel di chuyển trên Biển Đỏ để thể hiện tình đoàn kết với người Palestine ở Gaza.
Ông Osamah Al Rawhani, giám đốc Trung tâm Nghiên cứu Chiến lược Sana'a chuyên nghiên cứu các vấn đề ở Yemen, đánh giá rằng Houthis rất liều lĩnh và đầy tham vọng. Việc kiểm soát phần lớn lãnh thổ Yemen và ở một vị trí chiến lược trên các tuyến đường vận tải biển đã thôi thúc nhóm này có những hành động táo bạo.
Như vậy, việc tìm ra phản ứng phù hợp sau vụ ông Haniyeh bị ám sát rất quan trọng với Iran khi vừa tránh được sự trả đũa từ Israel và đồng minh, vốn được trang bị bài bản và chất lượng hơn, vừa giữ được sự tôn trọng của các lực lượng ủy nhiệm của mình.
