Ngày 10-12, báo Pháp Luật TP.HCM tổ chức tọa đàm với chủ đề "Đào tạo luật ở Việt Nam hiện nay: Thách thức và cơ hội".
Chương trình được đồng hành tổ chức bởi Mạng lưới các cơ sở đào tạo luật tại Việt Nam và Trường ĐH Văn Lang, với sự phối hợp tham gia của Trường ĐH Công nghiệp TP.HCM, Trường ĐH Luật (ĐH Huế), cùng nhiều cơ sở đào tạo, đơn vị hành nghề luật trên cả nước và các cơ quan báo chí trung ương, địa phương.
Tạo điều kiện cho sinh viên luật va chạm với nghề
TS Nguyễn Vinh Huy, Phó Chủ tịch Hiệp hội Doanh nghiệp TP.HCM, Chủ tịch Hội Doanh nghiệp Trung tâm TP.HCM, nói: "Có thời điểm doanh nghiệp của tôi sử dụng tới 150 nhân sự chuyên về luật, hoạt động nhiều ở mảng bổ trợ tư pháp như luật sư, công chứng, trọng tài thương mại, hòa giải, đấu giá, định giá... chỉ trừ giám định tư pháp".
TS Huy nhận định có sự khác biệt về chất lượng đào tạo giữa các trường lâu đời và các trường mới, đa ngành. Tuy nhiên, thực tế tuyển dụng cũng phản ánh nhiều vấn đề. Cụ thể, có lĩnh vực như kiểm sát, tòa án... khi tuyển dụng vẫn hạn chế ứng viên từ một số trường nhất định. Lý do xuất phát từ chất lượng đầu ra không đồng đều. Một người học luật nhưng không phải ai cũng có thể hành nghề. Đơn cử, Đoàn Luật sư TP.HCM có khoảng 10.000 luật sư, nhưng số người hành nghề thực sự không đến con số ấy. Nghề luật sư rất khó, đòi hỏi tố chất, kinh nghiệm và khả năng thực hành, chứ không chỉ bằng cấp.
Ông Huy nhấn mạnh: “Đào tạo luật hiện nay không chỉ phục vụ mỗi nghề luật mà phục vụ nhiều lĩnh vực xã hội. Sinh viên ra trường làm các công việc đa dạng, không chỉ hành nghề luật sư. Do đó, khi đánh giá đào tạo, cần nhìn vào nhu cầu thực tế và năng lực đáp ứng của người học”.
Một thực tế khác được TS Nguyễn Vinh Huy đưa ra là nhiều trường được mở quá nhiều ngành luật trong thời gian ngắn, dẫn đến sự lệch pha giữa đào tạo và thị trường lao động. Chất lượng sinh viên ra trường còn thấp, "nhiều em không soạn nổi một văn bản pháp lý cơ bản".
Ông Huy đánh giá cao hướng đi thực tiễn của Trường Đại học Nguyễn Tất Thành trong việc đẩy mạnh đào tạo thực hành. Trong khi đó, Trường Đại học Kinh tế – Luật có lợi thế về ngoại ngữ, đáp ứng tốt nhu cầu của các tổ chức luật nước ngoài. Mỗi trường có một thế mạnh riêng cần được phát huy.
Về vấn đề trên, ThS-LS Vũ Duy Nam, Giám đốc Công ty Luật Kim Ngọc, cho biết công ty luôn phối hợp chặt chẽ với các trường đào tạo luật. Cụ thể, công ty cùng giảng viên trường đại học hướng dẫn sinh viên nghiên cứu khoa học và tham gia giảng dạy các học phần thực hành.
LS Vũ Duy Nam cho rằng những môn lý thuyết chuyên sâu thầy cô phụ trách, còn các học phần thực tế nên có sự tham gia của luật sư.
Ông Nam dẫn chứng, tại một số trường, môn “Thực hành nghề luật” rất cần sự phối hợp này. Luật sư chia sẻ tình huống thực tế, còn giảng viên phụ trách định hướng học thuật. Điều này giúp sinh viên có góc nhìn thực tế hơn.
LS Vũ Duy Nam đặt vấn đề: “Việc doanh nghiệp than phiền sinh viên không biết soạn thảo văn bản, liệu doanh nghiệp đã tạo cơ hội cho sinh viên thực hành chưa?”. Tại công ty ông, sinh viên thực tập được hướng dẫn từng bước: tra cứu nhãn hiệu, soạn thảo đơn từ, chuẩn bị hồ sơ đăng ký... Quyết định cuối cùng thuộc luật sư, nhưng quá trình ấy giúp sinh viên cứng cáp hơn. Nhiều sinh viên được hướng dẫn từ năm 2–3, đến khi ra trường đã làm việc rất tốt, dù không học trường chuyên luật.
Siết tiêu chuẩn đào tạo luật cần khoa học, có lộ trình
Phát biểu đúc kết tọa đàm, ông Nguyễn Đức Hiển, Phó Tổng Biên tập thường trực Báo Pháp Luật TP.HCM khẳng định các ý kiến tại tọa đàm đã khắc họa rõ ràng bức tranh sống động của đào tạo ngành luật ở nước ta.
Ông Hiển cho rằng quy mô đào tạo luật ngày càng lớn, nhu cầu xã hội ngày càng cao nên đòi hỏi nỗ lực đổi mới từ phía các trường đại học, các cơ sở đào tạo. Cần có sự liên hệ ngày càng chặt chẽ giữa nhà trường, cơ quan tư pháp, luật sư và doanh nghiệp.
Bên cạnh đó, cũng có những thách thức không thể bỏ qua như áp lực về chất lượng, sự chênh lệch giữa các mô hình đào tạo, yêu cầu cập nhật chuẩn mực nghề nghiệp và vấn đề bảo đảm đầu ra thực chất cho ngành luật.
Ông Hiển nhấn mạnh: “Một điểm nhấn quan trọng xuyên suốt tọa đàm và tôi cho rằng là thông điệp trọng tâm của chương trình – đó là việc “siết” các tiêu chuẩn đào tạo ngành luật là cần thiết để bảo đảm chất lượng và uy tín.
Tuy nhiên, việc siết này phải được thực hiện một cách khoa học, có lộ trình, có tiêu chí rõ ràng, cụ thể và khả thi; đặc biệt cần có sự tham vấn thực chất từ chính các cơ sở đào tạo luật”.
Báo Pháp Luật TP.HCM cam kết sẽ tiếp tục đồng hành cùng các trường đại học, cơ quan tư pháp và giới nghề nghiệp để lan tỏa những ý kiến, giải pháp và kiến nghị đến cơ quan quản lý và cộng đồng xã hội.
“Chúng tôi tin rằng báo chí có thể và phải đóng vai trò cầu nối, góp phần thúc đẩy sự minh bạch, đối thoại và cải thiện chính sách trong lĩnh vực đào tạo pháp luật” - ông Hiển nói.
Thực tiễn từ đào tạo luật tại Nga
Nền giáo dục Nga được đánh giá cao về uy tín và chất lượng. Ngành luật tại Nga được đào tạo cả ở những trường chuyên ngành và các trường đa ngành. Chính phủ và Bộ Giáo dục Nga không có quy định hay chính sách nào hạn chế mô hình đào tạo luật tại các trường đa ngành.
Trở lại với Việt Nam, hiện nay có ý kiến chỉ cho phép đào tạo luật ở các trường chuyên về luật. Việc này đã gây hoang mang cho các trường đa ngành đào tạo luật và sinh viên của họ.
Trước thực tiễn trên, thay vì hạn chế mô hình đào tạo, chúng ta nên tập trung nâng cao chất lượng đào tạo bằng các biện pháp như: nâng cao chuẩn đầu vào và chuẩn đầu ra; Tăng cường chất lượng đội ngũ giảng viên; Cải thiện cơ sở vật chất, trang thiết bị phục vụ giảng dạy. Như vậy, nâng cao chất lượng đào tạo là hướng đi bền vững hơn so với việc hạn chế cơ sở đào tạo.
TS Nguyễn Quang Huy, Trường Đại học Công nghệ Sài Gòn
