Sự xuất hiện của biến thể “siêu đột biến” Omicron của virus SARS-CoV-2 cùng đánh giá ban đầu rằng biến thể này không những có thể lây lan nhanh hơn 500% so với biến thể Delta mà còn có nguy cơ kháng các loại vaccine gây nhiều lo lắng. Thực tế đang có câu hỏi: Liệu người đã được tiêm hai liều vaccine có được bảo vệ đầy đủ khi tiếp xúc với biến thể Omicron hay không.
| Omicron đang đặt ra thách thức lớn cho cuộc chiến đẩy lùi COVID-19 toàn cầu. Tuy nhiên, biến thể này khó có thể kéo thế giới quay lại giai đoạn cao trào của dịch bệnh như hồi năm 2020, vì khả năng của con người trong việc chống lại các biến thể mới của virus đã gia tăng nhiều so với trước, đặc biệt là khi ngày càng nhiều người được tiêm chủng. GS DAVID MATTHEWS, ĐH Bristol (Anh) |
Các loại vaccine hiện tại vẫn có tác dụng
Theo tờ The Guardian, hầu hết các loại vaccine ngừa COVID-19 đang lưu hành trên thế giới hiện nay đều có chung cơ chế hoạt động là giúp hệ thống miễn dịch của cơ thể nhận biết và chống lại protein gai của virus - bộ phận chính mà virus sử dụng để xâm nhập tế bào người. Theo số đông chuyên gia thì Omicron có hơn 30 đột biến trong protein gai, trong đó 10 đột biến xuất hiện ở bộ phận gọi là vùng liên kết thụ thể (RBD) - đây là vùng giúp virus liên kết với thụ thể ACE2 của tế bào người và vùng tận cùng N (NTD); Delta chỉ có hai đột biến trên vùng RBD.
Nhìn chung, giới chuyên gia cho biết mặc cho tương lai virus SARS-CoV-2 có đột biến thêm nhiều biến thể khác, sẽ vẫn có những khu vực của virus mà kháng thể và tế bào T có thể tấn công để tiêu diệt mầm bệnh xâm nhập vào cơ thể. Tế bào T là một dạng tế bào miễn dịch có nhiệm vụ chủ yếu là phát hiện và tiêu diệt các tế bào mầm bệnh hoặc nhiễm bệnh - thường được sản sinh với số lượng lớn sau khi tiêm phòng hoặc sau khi bệnh nhân khỏi bệnh.
Theo lời giải thích của GS Danny Altmann thuộc ĐH Hoàng gia London (Anh), tế bào T dù đối diện với biến thể mới vẫn có thể nhận biết được sự khác nhau về độc tính giữa các biến thể virus và sẽ tạo ra các hàng rào khác nhau để ngăn cản virus. Tuy nhiên, liệu khả năng bảo vệ này có bị suy yếu khi tiếp xúc với biến thể Omicron hay không và suy yếu tới mức nào thì lại là vấn đề khác. Cần lưu ý rằng các biến thể trước đó, chẳng hạn như Beta, cũng có các đột biến khiến vaccine kém hiệu quả hơn nhưng cuối cùng thì vaccine vẫn giúp ngăn ngừa bệnh trở nặng và tử vong.
Người dân tiêm vaccine COVID-19 tại thủ đô Vienna, Áo ngày 28-11. Ảnh: EPA
Thực tế, theo GS Altmann, “một số thông tin ghi nhận được từ Nam Phi, biến thể Omicron không quá nghiêm trọng và hầu hết những người phải đến bệnh viện điều trị là những người chưa được tiêm phòng”. Vì vậy, ông cho rằng “vaccine ngừa COVID-19 trước mắt có thể vẫn hiệu quả”. Do vậy, “việc tăng cường miễn dịch bằng cách mở rộng khả năng tiếp cận với mũi vaccine thứ ba là điều nên làm”.
GS David Matthews thuộc ĐH Bristol (Anh) cũng cho rằng nếu việc tiêm đủ liều vaccine đã giúp người nhiễm tránh được nguy cơ nhập viện và tử vong đối với các biến thể trước thì không có lý do gì vaccine không đạt được hiệu quả như vậy với Omicron.
“Người thực sự nên lo ngại lúc này là người chưa được tiêm vaccine hoặc chưa được tiêm đủ liều. Nếu biến thể Omicron có khả năng lây lan mạnh hơn biến thể Delta thì nó sẽ dễ dàng tìm đến những người này và họ có nguy cơ cao phải nhập viện. Càng đông các trường hợp như vậy thì hệ thống y tế lại quá tải và các nước nhiều khả năng phải tái phong tỏa” - ông Matthews nhận định.
Vẫn còn nhiều hàng rào khác trước Omicron
Bên cạnh vaccine, một yếu tố khác cũng có thể giúp giảm thiểu đà lây lan của Omicron là thuốc đặc trị COVID-19, chẳng hạn như Molnupiravir của hãng dược Mỹ Merck & Co. Dù chưa được cấp phép chính thức, nhiều quốc gia và vùng lãnh thổ hiện đã đặt trước loại thuốc này. Đơn cử, Cơ quan Dịch vụ y tế quốc gia Anh (NHS) cho biết nước này sẽ được bàn giao gần 500.000 liệu trình thuốc này trong tháng 11 và sẽ ưu tiên dùng cho những bệnh nhân COVID-19 cao tuổi và nhóm đặc biệt dễ tổn thương.
Các liệu pháp điều trị đang được sử dụng ở nhiều nước như thuốc chống viêm dexamethasone cũng có khả năng chống lại biến thể Omicron, tuy chỉ nhắm vào giảm thiểu phản ứng của cơ thể đối với virus nói chung chứ không cụ thể bản thân virus SARS-CoV-2.
Cuối cùng, các hãng sản xuất vaccine có thể điều chỉnh loại vaccine hiện có để đối phó với biến thể Omicron, nếu biến thể này thực sự kháng được phần lớn các phản ứng miễn dịch do các loại vaccine hiện hành tạo ra.
“Các loại vaccine sử dụng công nghệ mRNA và công nghệ vector cho phép các nhà nghiên cứu nhanh chóng thực hiện những điều chỉnh đối với các kháng nguyên được sử dụng. Điều đó có nghĩa là chúng ta có thể nhanh chóng bào chế ra loại vaccine có kháng nguyên phù hợp với biến thể mới mà không mất quá nhiều công sức” - theo TS Peter English thuộc ĐH Nottingham (Anh).
Vài ngày qua hàng loạt hãng sản xuất vaccine đều cho biết đã bắt đầu nghiên cứu vaccine riêng cho biến thể Omicron.•
| Omicron là dấu hiệu COVID-19 đang dần chuyển sang bệnh Hiện Tổ chức Y tế Thế giới vẫn khuyến cáo cần thận trọng với những dữ liệu còn hạn chế hiện tại. Tới thời điểm này, vẫn chưa rõ liệu biến thể Omicron có khả năng né tránh vaccine lớn hơn các biến thể khác như Delta hay không. Trong bài viết mới đây trên tờ The Conversation, GS Hamish McCallum thuộc ĐH Griffith (Úc) nhận định những dấu hiệu sớm từ châu Phi cho thấy biến thể Omicron không gây ra bệnh đặc biệt nghiêm trọng. Theo ông, việc độc lực của virus kém dần theo thời gian là rất phổ biến khi chúng đã hiện diện rộng rãi trong một quần thể. Một ví dụ điển hình là bệnh myxomatosis (nấm da ở thỏ) đã giết chết 99% cá thể nhiễm bệnh khi lần đầu tiên lây nhiễm ở Úc nhưng hiện tại bệnh này gây tỉ lệ tử vong thấp hơn nhiều. “Một số chuyên gia dự đoán COVID-19 cũng sẽ trở nên ít nghiêm trọng hơn khi nó chuyển sang cấp độ bệnh đặc hữu - tức là mô hình bệnh xuất hiện phổ biến, liên tục và có thể dự đoán được ở một khu vực địa lý nhất định. Tôi cho rằng biến thể Omicron có thể là bước đầu tiên trong quá trình này” - ông McCallum nhận định. |
