Ngày 30-12, Báo Pháp Luật TP.HCM phối hợp Văn phòng Thừa phát lại TP Vũng Tàu (phường Phước Thắng, TP.HCM) tổ chức Talkshow “Bảo vệ người mua sắm online”.
Talkshow có sự tham gia của ông Hoàng Hưng Thi, Thừa Phát lại, Văn phòng Thừa Phát lại TP Vũng Tàu; TS.BS Trần Nguyên Ánh Tú, Trưởng khoa Da liễu – Miễn dịch dị ứng, Bệnh viện Thống Nhất; ông Nguyễn Viết Hồng, Phó chủ tịch Hội bảo vệ người tiêu dùng TP.HCM.
Hoang mang trước “cơn bão” hàng giả
Ông Nguyễn Viết Hồng, Phó chủ tịch Hội bảo vệ người tiêu dùng TP.HCM, nhận định vấn đề hàng giả, hàng kém chất lượng, trong đó có một số mặt hàng như thực phẩm chức năng, mỹ phẩm...là thực trạng khiến người tiêu dùng hoang mang trong nhiều năm qua, đặc biệt là khó khăn trong việc lựa chọn sản phẩm bảo đảm chất lượng để sử dụng.
Thực tế khiến nhiều người tiêu dùng giật mình khi nhìn lại, không ít trường hợp đã vô tình sử dụng hàng giả, kém chất lượng, không rõ nguồn gốc trong suốt thời gian dài mà không hề hay biết.
Riêng trong năm 2025, nhiều vụ việc lớn đã bị phát hiện, xử lý nghiêm minh, thể hiện tính răn đe của pháp luật, góp phần bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng cũng như những doanh nghiệp làm ăn chân chính.
Theo ông Hồng, hàng giả, hàng kém chất lượng bán nhiều trên mạng không chỉ làm xói mòn niềm tin của người tiêu dùng mà còn làm ảnh hưởng đến các thương hiệu uy tín, đến giá trị sản phẩm thật trên thị trường.
Các doanh nghiệp xây dựng thương hiệu phải đối mặt với rất nhiều khó khăn, tốn kém nguồn lực để chống chọi với các hành vi làm giả, làm nhái. Không chỉ vậy, tình trạng này còn gây thất thu thuế, tác động tiêu cực đến kinh tế và trật tự thị trường...
Chia sẻ thêm, ông Hồng cho rằng người tiêu dùng hiện nay gặp nhiều khó khăn trong việc thu thập, lưu giữ chứng cứ khi mua phải hàng giả, kém chất lượng trên mạng xã hội. Nếu không kịp thời lưu lại các bài quảng cáo, video livestream, tin nhắn giao dịch hay thông tin trao đổi với người bán, người tiêu dùng sẽ đối mặt với nhiều rủi ro pháp lý, thua thiệt khi xảy ra tranh chấp.
Theo ông, nguyên nhân đầu tiên xuất phát từ thói quen mua bán trực tuyến. Phần lớn giao dịch được thực hiện qua điện thoại, tin nhắn hoặc các ứng dụng mạng xã hội. Các đối tượng vi phạm thường lợi dụng việc người tiêu dùng còn hạn chế về kỹ năng công nghệ, tâm lý chủ quan, không ghi âm, quay video hay chụp lại màn hình. Trong khi đó, các đối tượng này lại chủ động xóa tin nhắn, gỡ nội dung, khóa tài khoản ngay sau khi giao dịch, khiến người tiêu dùng không còn căn cứ để bảo vệ quyền lợi.
Một khó khăn khác là việc người tiêu dùng thường không lấy hoặc không lưu giữ hóa đơn, chứng từ, gây trở ngại cho cơ quan chức năng trong quá trình xác minh, xử lý...
Nhiều tác hại, biến chứng lâu dài
TS.BS Trần Nguyên Ánh Tú, Trưởng khoa Da liễu – Miễn dịch dị ứng, Bệnh viện Thống Nhất, cho biết trong quá trình thăm khám hằng ngày, BS tiếp nhận rất nhiều trường hợp người bệnh gặp các vấn đề về da và sức khỏe do sử dụng mỹ phẩm làm đẹp, thực phẩm chức năng giả, không rõ nguồn gốc, kém chất lượng. Số ca gặp biến chứng từ các sản phẩm này là rất nhiều, với biểu hiện và mức độ khác nhau.
Phân tích từ góc độ người tiêu dùng, BS Tú cho rằng có ba nhóm nhu cầu lớn dễ dẫn đến việc sử dụng sản phẩm kém chất lượng. Nhóm thứ nhất là nhu cầu làm trắng da nhanh; Nhóm thứ hai là những người tự điều trị mụn tại nhà với mong muốn hết mụn nhanh. Nhóm thứ ba là sử dụng thực phẩm chức năng làm đẹp, giảm cân được quảng cáo là “thần dược”, “thảo dược tự nhiên”.
“Tác hại của các sản phẩm làm đẹp kém chất lượng có thể xảy ra ngay tức thì hoặc kéo dài. Người dùng có thể bị viêm da tiếp xúc, dị ứng, bỏng rát, chảy dịch, nhiễm trùng nặng hơn sau khi đắp mặt nạ kém chất lượng. Về lâu dài, da trở nên nhạy cảm, nám, mụn nhiều hơn, giãn mạch, lão hóa sớm, thậm chí tăng nguy cơ ung thư da nếu sử dụng sản phẩm chống nắng không đạt chất lượng” - BS Tú cảnh báo.
Làm gì để bảo vệ sức khỏe và quyền lợi ?
Theo BS Tú, người tiêu dùng hoàn toàn có thể lựa chọn được các sản phẩm an toàn khi mua sắm trực tuyến nếu trang bị cho mình những kiến thức cơ bản. Dấu hiệu đầu tiên cần cảnh giác là mức giá quá rẻ. Một sản phẩm được quảng cáo là chất lượng nhưng có giá “quá hời” thường tiềm ẩn nguy cơ là hàng giả, hàng kém chất lượng, chứ không hẳn người tiêu dùng mua được giá tốt.
Cạnh đó, người tiêu dùng cần xem kỹ bảng thành phần sản phẩm. Các sản phẩm bảo đảm chất lượng thường ghi rõ ràng, cụ thể từng thành phần, hàm lượng. Ngược lại, những sản phẩm kém chất lượng thường ghi thông tin rất sơ sài, chung chung, thiếu chi tiết. Mẫu mã bao bì cũng là yếu tố quan trọng cần lưu ý, bởi các sản phẩm làm giả thường có thiết kế thô, chữ in mờ, sai chính tả hoặc thiếu thông tin cần thiết.
“Người tiêu dùng nên ưu tiên mua sản phẩm có nguồn gốc, xuất xứ rõ ràng, hóa đơn đầy đủ. Đồng thời, trước khi sử dụng, nhất là với mỹ phẩm hay thực phẩm chức năng, nên trao đổi và tham khảo ý kiến của các chuyên gia y tế để biết sản phẩm đó có phù hợp với cơ địa, có an toàn và có thể sử dụng lâu dài hay không. Điều này giúp giảm thiểu rủi ro cho sức khỏe và tránh những hậu quả đáng tiếc do sử dụng sản phẩm kém chất lượng” - BS Tú nhấn mạnh.
Trước thực trạng hàng giả, kém chất lượng, hàng nhái được rao bán tràn lan trên mạng, ông Nguyễn Viết Hồng, Phó Chủ tịch Hội Bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng TP.HCM thông tin, Hội cũng có nhiều giải pháp cụ thể nhằm hỗ trợ người tiêu dùng bảo vệ quyền lợi hợp pháp của mình.
Khi tiếp nhận khiếu nại, nếu vụ việc cần làm rõ, hội sẽ phối hợp cung cấp thông tin cho các cơ quan quản lý nhà nước, lực lượng quản lý thị trường, công an để điều tra, xác minh và xử lý theo quy định pháp luật. Qua đó bảo vệ người tiêu dùng và các doanh nghiệp làm ăn chân chính, bị xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ.
Trước tình trạng một số shop vi phạm bị “bóc phốt” rồi xóa kênh, lập kênh mới để tiếp tục bán hàng, ông cho rằng cần tăng cường phối hợp truyền thông chính thống, kịp thời cảnh báo rộng rãi để người tiêu dùng nhận diện, tẩy chay và lựa chọn các sàn thương mại điện tử, sản phẩm uy tín, an toàn.
“Hành lang pháp lý hiện nay ngày càng hoàn thiện, với nhiều luật quan trọng đã được sửa đổi, bổ sung góp phần siết chặt quản lý, minh bạch thông tin, bảo vệ quyền lợi chính đáng của người tiêu dùng và doanh nghiệp” - ông Hồng nói.
Ông Hồng chia sẻ thêm, để tự bảo vệ quyền lợi, người tiêu dùng cần yêu cầu và lưu giữ đầy đủ chứng từ, sao kê chuyển khoản thông tin khi đặt mua hàng, hoặc thông tin giao nhận hàng hóa. Đồng thời cần sớm liên hệ các cơ quan chức năng hoặc một đơn vị có chức năng như Văn phòng Thừa phát lại để giúp lập vi bằng, làm cơ sở pháp lý trong quá trình yêu cầu xử lý...
"Trong trường hợp nhờ người khác nhận hàng hoặc giao nhận không có xác nhận rõ ràng, người tiêu dùng nên chụp lại hình ảnh gói hàng, người giao hàng, đơn vị vận chuyển để làm chứng cứ. Những bằng chứng này sẽ giúp người tiêu dùng có cơ sở khiếu nại, tự bảo vệ quyền lợi và nhờ cơ quan chức năng can thiệp khi cần thiết"- Ông Hồng cũng lưu ý.
Khung pháp lý mới giúp tự tin mua sắm online
Ông Hoàng Hưng Thi, Thừa Phát lại, Văn phòng Thừa Phát lại TP Vũng Tàu, cho biết thời gian qua Văn phòng đã tư vấn và lập nhiều loại vi bằng. Với các trường hợp khách hàng nghi ngờ hàng giả, hàng kém chất lượng, liên hệ Văn phòng thì Thừa phát lại sẽ trực tiếp xuống hiện trường để chứng kiến, lập vi bằng theo đúng trình tự.
Để việc thu thập chứng cứ đạt hiệu quả cao nhất, người tiêu dùng nên lưu ý, nếu bị ảnh hưởng đến quyền lợi chính đáng cần sớm liên hệ với cơ quan chức năng trong đó có Hội Bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng để được tư vấn, hướng dẫn.
Để có cơ sở pháp lý khi khởi kiện yêu cầu đòi bồi thường thì cần thu thập chứng cứ đầy đủ, chính xác và nhanh chóng, lập vi bằng càng sớm càng tốt. Các vi bằng được lập đảm bảo quy trình tuân thủ Nghị định 08/2020/NĐ-CP của Chính phủ về tổ chức và hoạt động của Thừa phát lại, giúp chứng cứ có giá trị pháp lý cao nhất.
Ngoài ra, ông Thi chia sẻ: "Từ ngày 01/07/2026 Luật Thương mại điện tử sửa đổi, bổ sung có hiệu lực thi hành. Luật quy định chặt chẽ, nhiều điểm mới nhằm tăng cường trách nhiệm của sàn thương mại điện tử, nền tảng mạng xã hội, siết chặt quản lý hoạt động livestream quảng cáo, nghiêm cấm kinh doanh hàng giả, hàng nhái...".
Luật cũng sẽ có các quy định tăng cường bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng; xử lý tổ chức, cá nhân tham gia hoạt động thương mại điện tử có hành vi vi phạm, tùy tính chất, mức độ và hậu quả. Trường hợp có dấu hiệu tội phạm, hành vi vi phạm có thể bị xử lý hình sự.
E ngại khiếu nại vì sợ phiền phức
Khó khăn lớn của người tiêu dùng hiện nay là đến khi sử dụng các sản phẩm đang được quảng bá rầm rộ trên mạng xã hội mới phát hiện không đúng như nội dung quảng cáo hay thông tin công bố ban đầu.
Thực tế, nhiều người tiêu dùng rơi vào tâm lý e ngại khiếu nại, không dám tìm đến Hội Bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng vì sợ phiền phức, sợ thông tin cá nhân bị đưa lên mạng, ảnh hưởng hình ảnh cá nhân. Trong khi đó, pháp luật về bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng đã quy định rất rõ, với 8 quyền cơ bản, trong đó có quyền khiếu nại, yêu cầu bồi thường.
Không ít trường hợp người tiêu dùng chọn cách thỏa hiệp với bên bán, chấp nhận được hoàn tiền hoặc bồi thường riêng lẻ nên không tiếp tục theo đuổi vụ việc, vô tình tạo điều kiện để vi phạm tiếp diễn.
Với các đơn tố cáo, Hội đã hỗ trợ kết nối giữa người tiêu dùng và bên bán, sàn thương mại điện tử để bảo đảm quyền lợi hợp pháp cho người tiêu dùng, đồng thời hạn chế việc phải đưa vụ việc ra cơ quan tố tụng khi hai bên có thể hòa giải.
Mới đây Hội đã ký quy chế phối hợp với Viện Kiểm sát TP.HCM nhằm hỗ trợ khởi kiện bảo vệ người tiêu dùng, đặc biệt với những trường hợp yếu thế, không đủ điều kiện tự khởi kiện. Pháp luật ngày càng siết chặt quản lý, nhất là sau khi Quốc hội thông qua Luật Thương mại điện tử 2025 sửa đổi (có hiệu lực từ 01/07/2026), việc kiểm soát hàng giả, hàng kém chất lượng trên mạng xã hội sẽ chặt chẽ hơn.
Ông NGUYỄN VIẾT HỒNG, Phó chủ tịch Hội bảo vệ người tiêu dùng TP.HCM
