Nhiều trường ĐH y khoa ở châu Âu ắt hẳn có lý do chính đáng khi thành lập khoa bệnh lý do béo phì. Thừa cân, béo bụng, tăng mỡ máu rõ ràng là đòn bẩy của nhiều bệnh chứng nghiêm trọng như nhồi máu cơ tim, thấp khớp, tiểu đường hay thậm chí ung thư.
Vì sao toi công mất của?
Nhiều người vì sợ mập hay tệ hơn nữa vì cần làm ốm cho giống siêu mẫu nên sợ mỡ như sợ ma, né món ăn béo bở hơn né chủ nợ. Nhưng chỉ toi công vì càng nhịn càng phí. Đáng tiếc vì người muốn giảm cân cho khỏe chưa được thông tin về một số điểm gút mắc khi muốn điều chỉnh rối loạn biến dưỡng chất béo để mỡ thừa đừng tấp vào thành bụng, thành mạch máu… Đó là:
Sai lầm nghiêm trọng nếu chỉ dựa vào chế độ ăn uống kiêng khem để mong giảm cân, nhất là nếu chỉ đuổi theo các kiểu kiêng cữ qua quảng cáo đường mật vì mục tiêu hầu như chắc chắn càng lúc càng xa tầm tay.
Tai hại hơn nữa nếu chỉ thụ động trông mong vào các loại thuốc gia tốc tiến trình thoái biến chất béo vì thuốc nào dùng sai cũng đều có phản ứng phụ! Người chỉ dựa vào thuốc chắc chắn sẽ đi lần đến chỗ lạm dụng vì biện pháp dùng thuốc, dù thuốc khéo cách mấy, cũng chẳng khác nào chữa cháy cầm canh, nghĩa là không thể dùng ngắn hạn, cũng không thể chỉ dùng vài lần.
Khẩu phần càng thiếu mỡ lá gan càng nhanh tay tự tổng hợp chất béo. Hậu quả là không ăn nhưng vẫn chịu béo phì.
Thói quen thức khuya, ngồi quá lâu trước máy truyền hình, nếp sinh hoạt tẩm toàn stress, bệnh nội tiết không được điều trị đúng bài bản làm tăng cân hơn xa so với mỗi ngày đều có món ăn béo bở.
Chỉ có thể giảm cân với hiệu quả lâu dài và an toàn khi người dư cân đừng thạo có hai phép tính nhân, chia để nhân số miligam hoạt chất trong thực phẩm và chia calo từ khẩu phần. Trái lại, đối tượng của tình trạng dư cân phải thông thạo đến độ nhuần nhuyễn hai phép tính cộng, trừ để tính sao cho năng lượng tiêu thụ đừng thấp hơn năng lượng thu nhập. Muốn vậy người béo phì phải sắp xếp lại nếp sinh hoạt sao cho vẫn sống thoải mái nhưng không thừa năng lượng.
Cứ no cơm nhiều ngày ắt khó tránh có lúc mạch máu, thành bụng bỗng… rửng mỡ.
Chuyện không của riêng bệnh nào
Nếu thống kê các cụm từ y học phổ biến trong thập niên gần nay thì bốn tiếng “xơ vữa động mạch” chắc chắn có mặt trong mấy hạng đầu. Tình trạng bệnh lý, qua đó mạch máu trở thành chai cứng và dẫn đến hậu quả thiếu máu, thiếu dưỡng khí, gây hoại tử… trong cơ quan tương ứng, sở dĩ được chú trọng thường xuyên trên truyền thông y học vì bệnh tim mạch sau bao nhiêu năm vẫn “vô địch” về tỉ lệ tử vong! Hơn thế nữa, hàng trăm công trình nghiên cứu cho thấy xơ vữa mạch máu có mặt trong tất cả bệnh thoái hóa và ung bướu ác tính! Bên cạnh các thành phần khác, phần cốt lõi của mảng xơ vữa đóng trên thành mạch là chất mỡ. Biện pháp phòng ngừa tình trạng xơ vữa mạch máu vì thế phải tập trung vào mục tiêu cải thiện biến dưỡng chất béo để giảm lượng cholesterol có hại, cụ thể là triglyceride và LDL, sao cho hai chất này đừng có cơ hội tấp vào thành mạch máu.
Dễ nói nhưng khó làm
Hiện nay không thiếu thuốc đặc hiệu có thể đáp ứng yêu cầu nêu trên. Nhưng vẫn thiếu thuốc hạ mỡ máu hoàn toàn không có phản ứng phụ! Hơn nữa, cho dù có dùng thuốc hiệu quả thì hạ mỡ máu theo kiểu kiêng cữ để xiết đầu vào, để ngăn hấp thu qua màng ruột, phân hủy chất mỡ trong mô dự trữ hay ức chế hoạt động của lá gan, tính lại cho cùng vẫn chỉ là biện pháp thụ động vì chạy sau căn bệnh, nghĩa là cách mấy cũng chậm hơn vài bước trong khi xơ vữa mạch máu lại rất nhanh chân! Không lẽ kiêng cữ năm này qua tháng khác, không lẽ uống thuốc hạ mỡ để chờ phản ứng phụ, không lẽ ngăn hấp thu để thất thoát dưỡng chất khác?
Sự lợi hại của mỡ tốt HDL
May cho người bệnh là đáp án không còn quá xa tầm tay từ khi thầy thuốc phát hiện công năng của loại mỡ tốt được lá gan tổng hợp mang tên HDL. Chất này tuy cũng là HDL chất béo nhưng hoàn toàn hữu ích vì có tác dụng truy tìm, kết dính và kéo các loại mỡ máu có hại về gan để tái xử lý. Mỡ máu nhờ đó không thể vượt quá định mức bình thường. Gia chủ khi đó không thiếu mỡ, nghĩa là không sợ thiếu chất được tổng hợp từ chất béo như kháng thể, nội tiết tố, sợi collagen… nhưng đồng thời cũng phòng, chống xơ vữa mạch máu vì không thừa mỡ lấy đâu hình thành mảng xơ vữa. Đi xa hơn nữa, nhiều công trình nghiên cứu cho thấy người có đủ HDL, có thừa càng hay cho dù có vướng bệnh tim mạch, bệnh gan, bệnh thận, ngay cả ung thư vẫn có tiên lượng khả quan nếu so sánh với người cũng bệnh như thế nhưng lại thiếu HDL. Kẹt chỉ ở điểm là HDL ít được tổng hợp nếu gia chủ chọn stress làm bạn. Tệ hơn nữa, HDL hầu như cạn kiệt ở người hít khói thuốc lá, mạnh miệng với rượu bia, lạm dụng dược phẩm hóa chất tổng hợp, chơi ma túy!
Đó là lý do tại sao càng lúc càng có nhiều thầy thuốc chú trọng theo dõi hàm lượng HDL khi khám bệnh, càng lúc càng có nhiều nhà điều trị đặt tiêu chí cải thiện HDL vào vị trí hàng đầu trong phác đồ điều trị bệnh có liên quan đến biến dưỡng chất béo. Chủ động bao giờ cũng hơn xa thụ động.
BS LƯƠNG LỄ HOÀNG
