Trong phiên thảo luận tại hội trường về dự thảo Luật BHXH (sửa đổi) vào ngày 27-5 vừa qua, một số đại biểu Quốc hội đề nghị lương hưu phải đảm bảo nguyên tắc đóng - hưởng, nếu quy định như dự luật dẫn đến chênh lệch lương hưu giữa nam và nữ là rất lớn.
Sau khi tiếp thu nghiên cứu, cơ quan soạn thảo vừa đề xuất thêm 2 phương án để giảm tỉ lệ chênh lệch lương hưu giữa nam và nữ trong dự luật...
Dự luật chỉ điều chỉnh tỉ lệ lương hưu giai đoạn đầu
Theo dự luật, mức hưởng của lao động nghỉ hưu trong điều kiện bình thường bằng 45% bình quân tiền lương tính đóng BHXH, tương ứng với 20 năm đóng bảo hiểm của lao động nam và 15 năm với lao động nữ. Sau đó, cứ thêm một năm đóng bảo hiểm được hưởng thêm 2%.
Lao động nam đóng 15 năm BHXH hưởng tỉ lệ tối thiểu 33,75% và cần đóng 35 năm để hưởng lương hưu tối đa 75%. Nam đóng đủ 15 năm đến dưới 20 năm thì mức hưởng được tính thêm 2,25% mỗi năm. Lao động nữ tham gia 15 năm hưởng lương hưu tối thiểu 45% và cần đóng 30 năm để đạt mức tối đa 75%.
Như vậy, cùng lấy mốc 15 năm đóng BHXH tối thiểu nhưng tỉ lệ tích lũy lương hưu của lao động nam thấp hơn nữ 11,25%.
Theo lý giải của Bộ LĐ-TB&XH, thực tế mức chênh lệch lương hưu giữa nam và nữ sẽ giảm dần theo từng năm, không phải cố định như thời gian đầu. Cụ thể, thời gian đóng BHXH từ 15 năm đến 19 năm, mức chênh lệch là 10,125% đến 11,25% theo số năm đã đóng; thời gian đóng BHXH từ 20 năm đến 30 năm, mức chênh lệch rút ngắn còn 10%; thời gian đóng BHXH từ 30 năm trở lên, mức chênh lệch từ 8% giảm xuống 0% theo số năm đã đóng.
Như vậy, mức chênh lệch về tỉ lệ hưởng lương hưu giữa nam và nữ theo số năm đã đóng BHXH lớn nhất nằm ở nhóm có thời gian tham gia BHXH từ 15 năm đến 19 năm, đây cũng nhóm bổ sung so với quy định hiện hành do giảm năm đóng BHXH từ 20 năm xuống 15 năm. Còn tỉ lệ chênh lệch giữa nam và nữ từ 20 năm trở đi vẫn không có gì thay đổi.
Ông Ngọ Duy Hiểu Phó Chủ tịch Tổng Liên đoàn Lao động Việt Nam, cho rằng việc giảm thời gian đóng BHXH tối thiểu để hưởng lương hưu từ 20 năm xuống 15 năm là phù hợp với thực tế thị trường lao động của nước ta. Tạo cơ hội cho những người tham gia BHXH muộn hoặc quá trình tham gia không liên tục có thời gian đóng ngắn hơn so với quy định hiện nay được hưởng lương hưu thay vì rút BHXH 1 lần.
Tuy nhiên, ông lo ngại nhiều người nghỉ hưu với mức lương hưu rất thấp, trong đó lao động nam chỉ hưởng mức 33,75%. Bên cạnh đó, dự thảo Luật đã bỏ quy định về mức lương hưu hàng tháng thấp nhất. Đây là điều mà nhiều người lao động đang băn khoăn, vì có thể dẫn đến xu hướng “nghèo hóa” của một bộ phận người dân trong tương lai
“Quan điểm chung trong lần sửa đổi Luật BHXH lần này là kế thừa quy định về tuổi nghỉ hưu của Bộ luật Lao động năm 2019, vừa kế thừa quy định về tính tỉ lệ hưởng lương hưu theo quy định của Luật BHXH năm 2014. Chỉ bổ sung quy định về tính tỉ lệ hưởng lương hưu đối với các trường hợp luật hiện hành chưa có quy định…”- Bộ LĐ-TB&XH lý giải thêm.
Ngoài ra, cơ quan soạn thảo cũng khẳng định đối tượng chịu sự tác động của chênh lệch lương hưu ở giai đoạn đầu không lớn, nhưng vẫn phát sinh sự so sánh. Điều này cũng được đại biểu Quốc hội cho ý kiến tại phiên họp.
2 phương án rút ngắn tỉ lệ lương hưu nam và nữ giai đoạn đầu
Để giải bài toán trên, cơ quan soạn thảo đề xuất 2 phương án để giảm bớt chênh lệch lương hưu giữa nam và nữ sau:
Phương án 1, lao động nam đóng 15 năm BHXH hưởng tỉ lệ tối thiểu 35% (dự thảo luật đang là 33,75%). Sau đó, cứ thêm một năm đóng bảo hiểm được hưởng thêm 2%. Lao động nam cần đóng 35 năm để hưởng lương hưu tối đa 75%.
Lao động nữ giữ nguyên như dự luật.
Phương án 2, lao động nam đóng 15 năm BHXH hưởng tỉ lệ tối thiểu 40% (cao hơn phương án 1 là 5%). Sau đó, cứ thêm một năm đóng bảo hiểm được hưởng thêm 1%. Lao động nam cần đóng 35 năm để hưởng lương hưu tối đa 75%.
Lao động nữ giữ nguyên như dự luật.
Như vậy, cả 2 phương án đề xuất chỉ rút ngắn mức chênh lệch thời điểm bắt đầu đủ điều kiện hưởng lương, nhưng vẫn đảm bảo giữ theo quy định hiện hành để đạt được mức tối đa 75% thì nam phải có 35 năm đóng BHXH, lao động nữ phải có 30 năm đóng BHXH.
Theo cơ quan soạn thảo, 2 phương án trên đã điều chỉnh theo hướng gia tăng quyền lợi cho lao động nam có thời gian đóng BHXH từ 15 năm đến dưới 20 năm so với phương án đang được thể hiện trong dự luật. Vì vậy, số tiền chi lương hưu cho lao động nam đối với cả 2 phương án cũng đều tăng.
Tuy nhiên, Bộ LĐ-TB&XH đánh giá, ước tính theo số liệu thống kê của cơ quan BHXH thì số đối tượng chịu tác động của quy định là không nhiều, dự kiến khoảng 7,9 nghìn lao động nam mỗi năm. Tỉ lệ lương hưu được điều chỉnh gia tăng không nhiều. Do đó, tác động đến khả năng cân đối quỹ BHXH không lớn.
2 phương án mới đề xuất cũng gia tăng quyền lợi cho lao động nam nên ít gây ra phản ứng từ lao động nam hơn so với quy định tại dự thảo. Tuy nhiên đối với phương án 2 có một điểm bất cập đó là tỉ lệ % tính theo mỗi năm đóng của “năm thứ 16 đến năm thứ 19” và “năm thứ 20 trở đi” chênh lệch 1%. Điều này chắc chắn sẽ tạo ra tâm lý so sánh của lao động nam.
"Trong khi đó, phương án 1 thì tỉ lệ % tính theo mỗi năm đóng được duy trì ở cùng 1 mức là 2%, sẽ không làm phát sinh chênh lệch, sự so sánh giữa những đối tượng chịu sự tác động…”- cơ quan soạn thảo phân tích và khuyến nghị đến cơ quan Quốc hội.
Lo lắng mức lương hưu thấp
Đại biểu Quốc hội Hoàng Đức Thắng (Quảng Trị), cho rằng hiện độ tuổi nghỉ hưu của nam là 62 tuổi, nữ là 60 tuổi, nghĩa là chênh nhau 2 tuổi, nhưng thời gian đóng BHXH hưởng lương hưu tối đa 75% lại chênh lệch nhau tới 5 năm.
“Tôi đề nghị thời gian đóng BHXH để được hưởng mức lương hưu tối đa của lao động nam là 32 năm thay vì 35 năm như hiện nay, nữ giữ nguyên là 30 năm. Thời gian đóng BHXH tối thiểu để được hưởng lương hưu đối với nam là 17 năm thay vì 20 năm, nữ vẫn là 15 năm”- đại biểu Hoàng Đức Thắng góp ý.
Đại biểu Hoàng Đức Thắng cũng khẳng định quy định như vậy là phù hợp và công bằng, đảm bảo thống nhất với quy định độ tuổi nghỉ hưu của lao động nam và nữ theo Bộ luật Lao động.
