Thật vậy, khi bạn đang chụp những pô ảnh bên đầu này con tàu thì máy IPhone hiện địa danh xã Hoà Tiến, lên thân tàu đi xuôi về cuối thì ta lại bắt gặp những pô ảnh mang địa danh nơi đang đứng là xã Hoà Khương.
Nông thôn ngày nay đã thật nhộn nhịp với mạch sống đan xen thị thành phố xá, vậy chớ chạy xe qua ngang khu vực para An Trạch vẫn nguyên xi vùng đất như từ lâu lắm vẫn vậy.
Đập An Trạch chỉ cách chúng ta có mười, mười lăm phút chạy xe máy từ trung tâm thành phố.
Đập An Trạch như một đoàn tàu
Từ dịp tháng ba trở đi đến tháng năm, đập đón nước về cũng là đón mùa cá đẻ. Cá mòi ngược dòng về thác, loại cá đến mùa sinh sản da trắng lấp lánh vảy bạc, loại cá phát tiết từ bộ da vảy ra mùi cá thật đặc trưng mà có thể đặt tên là “mùi cá mòi”.
Mùi cá mòi, đúng vậy, mùi cá mòi bay trong hơi nước của con đập khi vào mùa săn cá. Không phải đánh lưới cá mà là “săn” cá mòi.
Mùa săn dịp này, đứng trên đập bạn sẽ nhìn thấy những chiếc thuyền nhỏ bé với những tay lái tay lưới “xịn” vừa điêu luyện lái thuyền ngược dòng nước, vừa thả lưới săn trong dòng nước chảy xiết, dữ dội và xanh nghít một màu lục.
Bác ngư phủ và con thuyền nhìn từ đập bé như chiếc lá, vật vả xoay ngang xoay ngửa trong khi bạn chỉ mỗi một việc giữ đứng thăng bằng trên mặt đập nghe nước ầm ào réo dưới chân, phun hơi nước trắng xoá như chực kéo con thuyền đang lao qua khỏi dòng nước hung dữ.
Chịu khó chờ đợi như thế trong chiều bạn sẽ được đền bù. Những lão ngư sẽ cho thuyền cập bờ và bạn men xuống bờ sông từ phía đầu con đập, hướng Hoà Tiến. Thành quả của một buổi chiều lao động là bầy cá mòi nặng trứng, ánh bạc, nhảy loi choi văng vảy lấp lánh, cá đều một lứa, vây và đuôi ánh vàng, lưng ánh bạc.
Bầy cá mòi nặng trứng, ánh bạc, nhảy loi choi văng vảy lấp lánh, cá đều một lứa, vây và đuôi ánh vàng, lưng ánh bạc
Cá mòi biển theo con nước ngược dòng vào sông để đẻ, trên dặm đường trường nhảy nước ủ trứng cá đã ngậm đủ ngọn nguồn nước ngọt. Miếng cá mòi sông Yên sẽ khác cá mòi từ biển, thịt ngọt hơn, mùi cá mòi đậm đặc hơn.
Để thay đổi món chiên dòn vốn không thích hợp ngày nắng nóng, cá mòi xay mịn làm món chả cũng thi vị lắm. Máy xay xay ngang con cá đã mổ ruột cắt bỏ đầu và làm sạch vảy, vi. Muốn ngon cho thêm ít mỡ phần thịt heo hoặc không cũng được, ướp gia vị hành, tỏi, tiêu, chút nước mắm, nén từng muỗng rồi chiên sẽ có món chả cá mòi ngọt tươi vị. Món chả cá xay có thể pha chế làm đủ món hay để dành cấp đông dùng dần.
Tôi lại nhớ món chả cá dềnh mà tôi đã được thưởng thức nơi Hòn Kẽm Đá Dừng, cũng là món lộc trời cho người dân thôn Bình Yên hai bên dòng sông Thu Bồn. Cá dềnh chỉ cập sông để đẻ vào tháng chạp đến tháng hai. Trải dài xứ sở quê ta, mỗi con sông mang một bản sắc, một dấu ấn mà mỗi lần được đến đều để lại dấu ấn khó phai.
Thời tiết đang có những ngày thật nắng nóng, chị tôi nhắc, đang mùa cá mòi sông Yên đây, nghe là náo nức, là hình dung bóng những lão ngư tung lưới trên dòng sông chiều, tung lưới và chờ đợi bóng cá loang loáng bạc, ngọn nước đầu đập luôn tung bọt trắng xóa vẫn không thể ánh bạc đẹp như những chú cá sa lưới.
