Khi thăm VN hồi đầu tháng 5, Bộ trưởng Giao thông NB đã cho rằng nếu VN muốn xây tuyến shinkansen HN - Vinh và TPHCM - Nha Trang đã rất tốn kém, đến hơn 20 tỉ USD. Vì vậy, nếu vẫn muốn hoàn tất hai tuyến đường này vào năm 2020, VN cần cân nhắc kỹ lưỡng lợi ích mà nó mang lại" - Đại sứ NB Mitsuo Sakaba.
* Dự án đường sắt cao tốc shinkansen tại VN đang nhận được nhiều dư luận trái chiều, mà phần lớn là nghi ngại, phản đối. Đại sứ nhận định như thế nào?
- Tổ chức Hợp tác quốc tế Nhật Bản (JICA) đã thực hiện khảo sát về hệ thống giao thông vận tải của VN (2007 - 2009), cho rằng có mối liên hệ chặt chẽ giữa lợi ích kinh tế từ hệ thống đường sắt cao tốc với sự phát triển của các đô thị dọc tuyến trải từ HN đến TPHCM.
Báo cáo nhấn mạnh, sẽ có rất ít hành khách chọn tuyến đường sắt cao tốc này nếu đi từ HN - TPHCM hoặc ngược lại, do thời gian mất đến 6 giờ trong lúc máy bay chỉ chưa đầy 2 giờ. Hành khách tiềm năng cho tuyến đường cao tốc này chỉ là những người đi chặng ngắn như HN - Vinh, Vinh -Huế, Vinh - Đà Nẵng...
Nghiên cứu cho thấy tuyến đường sắt cao tốc sẽ chỉ mang lại ích lợi vào khoảng năm 2030 - 2035, khi các đô thị dọc tuyến đã phát triển kinh tế ở một tầm cao nhất định: Dân số đông hơn, mức sống cao hơn để đủ cung cấp hành khách cho tàu shinkansen. Một khi đã xây tuyến shinkansen rồi, làm sao để VN có thể thu lợi lại cũng là cả một vấn đề. Nếu bán vé đắt, đúng theo chi phí bỏ ra, thì sẽ không có mấy ai sử dụng. Nếu vé rẻ để hút khách, VN khó có thể thu hồi vốn.
Tôi biết Quốc hội VN đang thảo luận về vấn đề này. Chúng tôi muốn lắng nghe dư luận và chờ quyết định của VN. Ngoài ra, NB muốn xem xét kết quả của báo cáo khả thi đang được VN nghiên cứu và hoàn tất trong vài năm tới. Khi đó, NB mới quyết định hợp tác như thế nào trong dự án này với VN.
* Hồi đầu tháng 5, Bộ trưởng Giao thông NB đã sang thăm VN, được biết ông bộ trưởng đã khuyến cáo VN không nên vội vàng trong kế hoạch đường sắt cao tốc?
- Bộ trưởng Seiji Maehara có cho rằng kế hoạch của VN đưa tàu shinkansen vào sử dụng năm 2020 có thể là sớm, vì khi đó mức sống của VN chưa đủ để khai thác hệ thống này một cách tối đa. Ông cũng gợi ý VN nên làm từng đoạn ngắn một và kéo dài thời gian xây dựng hơn là triển khai xây luôn từ HN đến TP.
Theo Bộ trưởng Maehara, VN nên nghĩ đến 2 phương án: Lùi thời hạn vận hành tuyến đường sau năm 2020, hoặc làm các tuyến ngắn hơn vì nếu xây tuyến HN - Vinh và TPHCM - Nha Trang thôi cũng đã là quá dài và quá đắt.
Xây dựng hệ thống đường sắt cao tốc vô cùng tốn kém, NB cũng phải xây đoạn ngắn từ Tokyo - Osaka trước và phải mất 50 năm mới có tuyến shinkansen toàn quốc.
Ngoài ra, để vận hành hệ thống này cần có đội ngũ nhân lực vận hành chính xác và hoàn hảo công nghệ tàu shinkansen.
* Hội nghị CG giữa kỳ sẽ diễn ra vào tháng 6 tại Kiên Giang. Nhiều nhà kinh tế đang cảnh báo về tỉ lệ nợ quốc gia tăng cao tại VN. Là nhà tài trợ lớn nhất cho VN, NB có lo ngại về khả năng trả nợ của VN?
- Thành thật mà nói, tỉ lệ nợ quốc gia tại NB là gần 80% GDP, nên có lẽ tôi không nên bình luận (cười).
Cá nhân tôi cho rằng tỉ lệ nợ của VN vẫn ở mức an toàn. Nó nguy hiểm hay không còn phụ thuộc vào mức độ phát triển kinh tế của VN tương lai. Nếu VN vẫn duy trì mức độ phát triển 7% - 8% thì gánh nợ nước ngoài không có gì đáng lo ngại.
Ngoài ra, nguồn thu của chính phủ cũng là yếu tố quan trọng. Trong kế hoạch phát triển 10 năm sắp tới, VN cần đảm bảo có hệ thống thuế và cơ cấu tài chính tốt hơn để tăng nguồn thu cho ngân sách.
* Đâu là vấn đề chính mà NB muốn thảo luận tại CG lần này, thưa ông?
- VN đang dự thảo kế hoạch phát triển kinh tế 5 năm và 10 năm tới. NB và các nhà tài trợ sẽ cùng bàn thảo và khuyến nghị VN cách thức cải cách kinh tế hữu hiệu, nhất là cải cách doanh nghiệp nhà nước (DNNN).
Chúng tôi cho rằng, DNNN cần mang lại nhiều nguồn thu hơn cho ngân sách. Một ví dụ là các DN viễn thông hiện thu rất nhiều lợi nhuận, nhưng lại không đóng góp cho ngân sách được như kỳ vọng. Chúng tôi mong VN thúc đẩy tiến trình cổ phần hoá các DN này.
- Cảm ơn Đại sứ!
