Chiều 26-3, tại phiên họp của đại biểu Quốc hội hoạt động chuyên trách cho ý kiến về dự án Luật Tổ chức tòa án (sửa đổi), Chánh án TAND Tối cao Nguyễn Hòa Bình đã giải trình, làm rõ một số vấn đề đại biểu quan tâm, còn có ý kiến khác nhau.
“Bây giờ không làm thì tương lai, con cháu chúng ta cũng phải làm”
Liên quan đến tên gọi của tòa án, Chánh án Nguyễn Hòa Bình nhấn mạnh xuyên suốt từ trước tới nay, rất nhiều Nghị quyết của Đảng (từ Nghị quyết 49 đến hiện nay là Nghị quyết 27) đều nêu rõ tổ chức tòa án theo thẩm quyền xét xử.
“Luật không quy định tòa án cấp tỉnh làm cái này, cấp huyện làm cái kia, mà chỉ quy định thẩm quyền của tòa sơ thẩm, phúc thẩm… Bản án cũng không nói Tòa án Hà Nội làm cái này, Tòa án Ba Đình làm cái kia mà chỉ nói tòa sơ thẩm quyết định thế này, tòa phúc thẩm quyết định thế kia…”- ông Nguyễn Hòa Bình nói.
Ông Bình cũng nhắc tới truyền thống pháp lý, từ khi thành lập tòa án, Bác Hồ đã lập các tòa án sơ thẩm, phúc thẩm. Điều này đã được ghi nhận trong Hiến pháp 1946.
“Tham khảo kinh nghiệm quốc tế, không có nước nào tổ chức Tòa án cấp tỉnh, cấp huyện cả. Đây là thẩm quyền quốc gia, quyền lực quốc gia”- vẫn lời Chánh án Nguyễn Hòa Bình.
Ngoài ra, Chánh án cũng không đồng tình với ý kiến một số đại biểu cho rằng “chỉ đổi tên, không đổi thẩm quyền”. “Thực tế đã đổi tên, đổi thẩm quyền, nhưng việc đổi thẩm quyền sẽ còn nhiều hơn nữa khi sửa các luật tố tụng và các phân cấp của tòa án”- Chánh án khẳng định.
Theo ông Bình, chúng ta đã tiến một bước là phân công cho tòa cấp huyện xử đến 15 năm, nhưng thực tế trình độ hiện nay, tòa cấp huyện thậm chí có thể xử đến đến chung thân, tử hình, nhưng chúng ta cần có bước đi hợp lý.
“Không thể dừng lại mãi cấp huyện là 15 năm”- ông Bình nói thêm.
Cũng theo Chánh án, theo quy định, tòa cấp tỉnh xử các vụ án có yếu tố nước ngoài. Nhưng thực tế, năng lực tòa cấp huyện, đặc biệt là tòa cấp quận của Hà Nội và TP.HCM, cũng có thể xử được các vụ án có yếu tố nước ngoài.
Phân tích thêm, Chánh án cho rằng việc đổi mới tổ chức của tòa án như quy định tại dự thảo mang lại nhiều lợi ích. Trong đó, quan trọng nhất là nguyên tắc độc lập của tòa án được bảo đảm, không phụ thuộc vào đơn vị hành chính. Điều này đúng với tinh thần HIến pháp và đúng với yêu cầu Nghị quyết 27.
“Chúng tôi xin cho phép lập 2 phương án để giải trình trước Quốc hội. Hiện nay chúng ta không làm thì tương lai con cháu chúng ta cũng phải làm, vì đây là xu hướng thế giới. Đây là xu hướng tiến bộ, nhưng vì lý do này, lý do khác chúng ta chưa làm được. Nếu không sửa bây giờ là lỡ một cơ hội để đổi mới triệt để hoạt động tòa án”- theo Chánh án Nguyễn Hòa Bình.
“Lúc cần đưa ra quyết định sáng suốt nhất, người ta lại bị chĩa máy quay vào”
Nói về việc ghi âm, ghi hình tại phiên tòa, Chánh án Nguyễn Hòa Bình cho hay TAND Tối cao đã điều chỉnh dự thảo, chỉ có điều phần điều chỉnh của cơ quan chủ trì soạn thảo và Ủy ban Tư pháp chưa gặp nhau nội dung này. “Chúng tôi sẽ bàn thêm” - ông Bình cho hay.
“Chúng tôi không điều chỉnh việc truyền thông của các cơ quan truyền thông về vụ án, chúng tôi chỉ điều chỉnh trong phiên tòa xét xử. Ra ngoài hành lang phỏng vấn ai, đưa tin như thế nào, đó là việc của truyền thông, chúng tôi không ngăn cản, không điều chỉnh”- Chánh án nói.
Người đứng đầu ngành tòa án lưu ý việc tổ chức phiên tòa phải đảm bảo ba yêu cầu: đúng luật; bảo đảm chất lượng; bảo đảm trang nghiêm, nghiêm túc. Để thực hiện được ba yêu cầu này, Tòa phải quy định việc tham dự và hoạt động thông tin tại phiên tòa, phiên họp.
Theo ông, nếu tổ chức phiên tòa ra vi phạm quyền con người là tòa vi phạm. Còn ra khỏi phòng xét xử, ra ngoài phiên tòa, truyền thông “như thế nào cũng được”.
“Vụ án ly hôn, ra trước tòa, chồng nói thế này, vợ nói thế kia, toàn bộ việc đó ghi âm, ghi hình rồi đưa lên mạng, rất phức tạp, xâm phạm đến quyền con người. Họ cũng không muốn cho thế giới biết họ có bao nhiêu tài sản, lý do vì sao phải ly hôn, rất nhiều nội dung nhạy cảm, kể cả người phạm tội cũng vậy”- Chánh án nhấn mạnh.
Ông Bình cũng cho hay để bảo đảm chất lượng phiên tòa, thế giới không cho truyền thông ghi âm, ghi hình.
“Lúc xét xử, HĐXX, VKS, luật sư toàn tâm toàn ý cho vụ án, tập trung suy nghĩ cho vụ án. Truyền thông cứ chĩa máy quay vào mặt người ta, người ta bị phân tán. Bản thân HĐXX, kiểm sát viên, điều tra viên họ cũng không muốn hình ảnh đưa lên truyền thông bị xấu. Khi suy nghĩ, khuôn mặt phải đăm chiêu, nhíu mày chứ không phải lúc nào cũng nở nụ cười được. Thế nhưng vào lúc cần đưa ra quyết định sáng suốt nhất, người ta lại bị chĩa máy quay vào, phải nở nụ cười”- ông Bình chia sẻ và khẳng định quy định như dự thảo nhằm bảo đảm các cơ quan tiến hành tố tụng tập trung cao nhất cho việc xét xử, chứ không phải để làm hình ảnh trước truyền thông.
“Truyền hình muốn lấy góc máy đẹp nhất thì phải xách máy đi chỗ nọ chỗ kia, như vậy ảnh hưởng đến tính nghiêm túc của phiên tòa. Không phải chỉ có chúng ta mà cả thế giới người ta làm, thậm chí thế giới chỉ cho vẽ thôi”- Chánh án Tối cao nói thêm.
Ông Nguyễn Hòa Bình cũng cho hay tiếp thu ý kiến, dự thảo quy định Tòa án sẽ ghi âm, ghi hình phục vụ công tác nghiệp vụ, việc này được lưu trong hồ sơ vụ án. Việc sử dụng cái đó phải bảo đảm quyền con người. Sau này VKS giám sát thì kiểm tra trên kết quả ghi âm, ghi hình.
