Chế độ ăn hợp lý cho trẻ nhỏ

Không cho em bé ăn dặm cháo, bột trước 6 tháng tuổi vì lúc này bé chưa đủ men tiêu hóa để tiêu các thức ăn này. Bé chỉ có khả năng tiêu hóa được sữa và sữa cũng đã đủ cho nhu cầu phát triển. Nếu cho ăn sớm trẻ sẽ bị nôn ói, đau bụng, tiêu chảy, đi phân sống, bỏ bú... và suy dinh dưỡng.

Khi bé đủ 6 tháng tuổi mới cho ăn bột và tới 8 tháng tuổi mới tập ăn cháo vì lúc này nhu cầu năng lượng và chất dinh dưỡng cần nhiều hơn, hoàn toàn dùng sữa sẽ không đáp ứng đủ cho nhu cầu tăng trưởng của bé.

Thức ăn đặc cho năng lượng cao hơn trong một thể tích nhỏ hơn. Lúc này đa số bé đã có khả năng tiêu hóa thức ăn dạng bột. Bột là gạo, đậu... đã rang hoặc xay nhuyễn rồi nấu nên dễ tiêu. Càng lớn khả năng tiêu hóa của bé càng tốt hơn.

Từ 24 - 30 tháng tuổi thì bé mọc đủ 20 răng sữa, tức là đã có đầy đủ răng hàm nên có thể nhai cơm nát. Vì vậy đừng chỉ nhìn "hàng tiền đạo" đủ răng cửa mà đã vội cho bé ăn cơm. Đây là một trong những nguyên nhân gây ra suy dinh dưỡng ở trẻ em của Việt Nam ta.

Trẻ nhỏ rất dễ bị dị ứng với một số loại thức ăn do khả năng tiêu hóa (cắt nhỏ thức ăn thành phân tử để hấp thu vào máu) chưa hoàn chỉnh. Vì vậy có nhiều bé lúc nhỏ bị dị ứng sữa hoặc hải sản, thịt bò... nhưng khi lớn lên thì tự động hết do khả năng tiêu hóa đã tốt hơn.

Một số ngành công nghiệp thực phẩm ứng dụng điều này để làm ra những sản phẩm dinh dưỡng phân tử nhỏ (MCT, đạm thủy phân...) vừa giảm khả năng gây dị ứng thức ăn, vừa giúp dễ hấp thu chất dinh dưỡng hơn.

Các thực phẩm thường gây dị ứng ở trẻ dưới 12 tháng tuổi:

Sữa bò tươi. Tỷ lệ dị ứng đạm trong sữa tươi khá cao, vì vậy không nên cho trẻ uống sữa tươi trước 1 tuổi. Nếu gia đình có nuôi bò sữa hoặc có sẵn sữa tươi trong nhà và không dùng sữa bột thì ngoài việc phải nấu sôi tiệt trùng, cần chú ý các dấu hiệu dị ứng từ sữa như phát ban ở da, đi tiêu phân màu hồng hoặc đỏ (tiêu ra máu), khò khè...

Lòng trắng trứng. Đây là loại thực phẩm cung cấp đạm albumin rất tốt. Tuy nhiên, tối kỵ là lòng trắng trứng còn sống hoặc chưa chín hoàn toàn vì rất dễ gây dị ứng không chỉ ở trẻ em mà cả người lớn.

Một số trẻ dễ bị dị ứng với sôcôla, nước trái cây chua như cam, quýt, các loại nghêu, sò, ốc, hến hoặc bơ đậu phộng, đậu phộng... Vì vậy, trong giai đoạn tập ăn dặm, mỗi khi muốn cho trẻ ăn một món mới cần phải cho trẻ ăn lần đầu tiên với số lượng ít, sau đó tăng dần, theo dõi trong vòng 3 - 5 ngày để xác định trẻ có bị dị ứng hoặc không dung nạp loại thức ăn đó.

Nếu thấy trẻ có dấu hiệu rối loạn tiêu hóa (nôn ói, tiêu chảy, chướng hơi, đau bụng), bỏ ăn, biếng bú, dị ứng thì cần xác định nguyên nhân do thức ăn hay do nhiễm trùng.

Trẻ em cho đến tuổi dậy thì vẫn không nên dùng thường xuyên các thực phẩm năng lượng rỗng (là thực phẩm chỉ chứa năng lượng từ chất đường hay đạm mà không kèm thêm các vitamin hay khoáng chất) có giá trị dinh dưỡng rất thấp như kẹo, nước sô đa, nước ngọt có gas hoặc không gas, nước uống vị trái cây, snack ngũ cốc.

Cho trẻ ăn nhiều muối hoặc thức ăn có vị mặn là không tốt, do vị giác ở lưỡi của trẻ còn "trinh nguyên" nên cảm giác rất nhạy, vừa miệng người lớn cũng có thể là quá mặn hoặc quá ngọt đối với trẻ.

Cho trẻ ăn mặn sớm sẽ tạo thói quen không có lợi sau này. Một số người rất nhạy cảm với muối và bị cao huyết áp. Vì vậy cần tránh cho trẻ ăn nhiều khoai tây chiên, phô mai mặn, snack ngũ cốc mặn.

Trong khi nấu thức ăn cho trẻ, nhớ nêm nếm nhẹ tay với các gia vị mặn như muối i-ốt, nước mắm, nước tương, bột nêm, hạt nêm thịt... Lưu ý trong bột nêm, bột ngọt cũng có nhiều muối Natri, nên không sử dụng nhiều cho trẻ, nhất là trẻ dưới 2 tuổi.

Các thức ăn có thể gây sặc cho trẻ dưới 4 tuổi: - Bắp nổ - Hạt đậu phộng, hạt điều, hạt dưa, hạt hướng dương... - Bơ đậu phộng hay các loại bơ đặc khác - Viên kẹo nhỏ và cứng - Trái nho - Cẩn thận với hạt sabuche, mãng cầu, măng cụt, chôm chôm, dưa hấu vì rất dễ lạc vào đường thở.

 BS. ĐÀO THỊ YẾN THỦY (DNSG)