Ngày 10-12, Hội Khoa học Kinh tế và Quản lý TP.HCM, Hiệp hội Quyền Sao chép Việt Nam phối hợp với Cục Sở hữu trí tuệ (Văn phòng miền Nam) và VCCI tổ chức Hội thảo Quốc gia về “Định danh và bảo vệ tài sản vô hình - nền tảng phát triển kinh tế sáng tạo Việt Nam”.
Tại đây, các chuyên gia đã tập trung phân tích tầm quan trọng của việc định danh tài sản vô hình, khung pháp lý hiện hành và các chuẩn mực quốc tế.
Tài sản vô hình đang bị "bỏ quên"
Bà Lê Thị Minh Hằng, Giám đốc Trung tâm Pháp luật và Tác quyền, nhận định năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp trong kỷ nguyên số không còn chỉ đo bằng tài sản hữu hình. Thay vào đó, nó phụ thuộc ngày càng lớn vào tài sản vô hình như nội dung số, dữ liệu, thương hiệu và tri thức.
"Trên toàn thế giới, nghiên cứu cho thấy 70-90% giá trị doanh nghiệp hiện đại là vô hình. Ở Việt Nam, với sự gia tăng nhanh chóng của nền kinh tế số, tỉ lệ này càng có xu hướng tăng nhanh", bà Hằng dẫn chứng.
Tuy nhiên, bà Hằng cũng chỉ ra thực tế tại Việt Nam, nhiều giá trị vô hình đang bị để "chìm" do thiếu chuẩn hóa trong định danh, lưu ký và quản trị.
Đồng quan điểm, ông Nguyễn Tiến Thao, Chuyên gia An ninh mạng VGG, cho biết dòng vốn khổng lồ đang chảy vào tài sản vô hình như dữ liệu người dùng, bản quyền sở hữu trí tuệ và hợp đồng thông minh.
Theo ông Thao, vấn đề cốt lõi là doanh nghiệp phải xây dựng được kiến trúc bảo mật để đảm bảo tính toàn vẹn, độc bản và pháp lý của tài sản số. "Nếu không trả lời được, tài sản số chỉ là con số ảo", ông Thao nhấn mạnh.
Gỡ nút thắt pháp lý cho tài sản số
Dưới góc độ pháp lý, Luật sư Phan Vũ Tuấn, Phó Chủ Tịch Hội Sở Hữu Trí Tuệ TP. HCM, cho biết sự chuyển dịch từ tài sản hữu hình sang vô hình bước đầu đã được ghi nhận trong Luật Công nghiệp công nghệ số 2025.
Tuy nhiên, ông Tuấn chỉ ra một "nút thắt" lớn là sự mâu thuẫn giữa việc định danh theo luật này và khâu thực thi theo Nghị quyết 05/2025/NQ-CP. Cụ thể, yêu cầu vốn điều lệ cao, thí điểm trong Sandbox hẹp đang tạo rào cản hạn chế các nhà đầu tư cá nhân tham gia thị trường.
Để tháo gỡ, luật sư Tuấn đề xuất cần có cơ chế "Sandbox mở rộng" (cơ chế thử nghiệm) cho nhóm tài sản số là sở hữu trí tuệ, đồng thời tách biệt không gian tài chính với không gian kỹ thuật.
Về vấn đề khai thác dữ liệu để huấn luyện AI, ông Tuấn kiến nghị pháp luật cần quy định rõ việc sử dụng dữ liệu thương mại phải trả phí hoặc có sự đồng ý của chủ sở hữu, ưu tiên bảo vệ tác giả trong giai đoạn đầu.
Bàn về giải pháp bảo vệ doanh nghiệp, bà Nguyễn Thị Mộng Hương, Phó Giám đốc Trung tâm Giám sát Chất lượng và Phòng chống hàng giả cho rằng khi giá trị vô hình lên ngôi, các thủ đoạn xâm phạm cũng tinh vi hơn, chuyển từ làm giả mẫu mã sang đánh cắp dữ liệu và nội dung.
Theo bà Hương, doanh nghiệp cần thiết lập hệ thống phòng thủ dựa trên ba trụ cột: Chất lượng sản phẩm, công nghệ định danh và hành lang pháp lý.
Ngoài ra, bà kiến nghị quy định bắt buộc áp dụng công nghệ truy xuất nguồn gốc với sản phẩm ảnh hưởng sức khỏe, đồng thời tăng chế tài xử phạt vi phạm sở hữu trí tuệ trên thương mại điện tử. Việc giáo dục ý thức tôn trọng quyền sở hữu trí tuệ cũng cần được đưa vào chương trình giáo dục công dân.
Thông điệp xuyên suốt hội thảo khẳng định: Chỉ khi tài sản vô hình được định danh và bảo vệ đúng mức, Việt Nam mới thực sự chuyển mình thành công sang nền kinh tế sáng tạo.
