Đề xuất tăng tuổi nghỉ hưu cả nam và nữ

“Về tuổi nghỉ hưu, tiếp thu kinh nghiệm quốc tế, đề án trình Trung ương đặt ra lộ trình nâng tuổi nghỉ hưu nhằm không gây sốc đối với người lao động (NLĐ)”. Đó là khẳng định của ông Đào Ngọc Dung, Bộ trưởng Bộ LĐ-TB&XH, tại buổi trình bày sơ bộ đề án cải cách bảo hiểm xã hội (BHXH) chuẩn bị trình Hội nghị Trung ương 7 tại phiên họp Ủy ban Về các vấn đề xã hội của Quốc hội, diễn ra ngày 23-4.

“NLĐ đang đóng ít hưởng nhiều”

Theo ông Đào Ngọc Dung, tính đến cuối năm 2017 có 13,6 triệu người tham gia BHXH bắt buộc và khoảng 230.000 doanh nghiệp (DN) đóng BHXH cho NLĐ, trong khi số liệu cơ quan thuế cung cấp thì cả nước có tới 600.000 DN đang hoạt động. Như vậy, còn trên 300.000 DN chưa tham gia BHXH bắt buộc và theo ước đoán của Bộ thì có khoảng 3 triệu người chưa tham gia BHXH bắt buộc…

Hiện nay số người tham gia BHXH mới tương đương với số lượng người nhận BHXH một lần, tức số vào tương đương với số ra. Bên cạnh đó, hiện nay chính sách BHXH Việt Nam được Nhà nước hỗ trợ. Theo đó, NLĐ đang đóng ít hưởng nhiều, đóng thời gian ngắn nhưng lại hưởng dài... Tuy nhiên, về lâu dài phải điều chỉnh theo hướng đóng nhiều hưởng nhiều và ngược lại.

Ông Đào Ngọc Dung cho biết trong đề án trình Trung ương, cơ quan tham mưu của Ban cán sự đảng Chính phủ đề xuất thiết kế chính sách BHXH phù hợp với thông lệ quốc tế, đảm bảo công bằng, nếu người đóng BHXH rút ra sớm chỉ được nhận phần do mình đóng. Như vậy, NLĐ có thể nhận lương hưu khi thời gian đóng thấp hơn mức quy định hiện tại, có thể dưới 20 năm, tất nhiên là chỉ được nhận BHXH tương ứng với số tiền họ đóng (đóng ít hưởng ít, đóng ngắn hưởng ngắn).

Người lao động đi nhận lương hưu hằng tháng. Ảnh: N.LONG

“Chúng tôi thiết kế ba tầng. Tầng thứ nhất là Nhà nước đóng cho các đối tượng chính sách để họ hưởng lương hưu (trước đây những người độ tuổi 80 đang hưởng 270.000 đồng thuộc khối bảo trợ nay chuyển hưởng sang bảo hiểm, độ tuổi hạ thấp dần so với hiện hành do Nhà nước hỗ trợ; bản chất ở đây là tiền bảo hiểm do Nhà nước đóng). Tầng thứ hai là BHXH bắt buộc, giống như quy định hiện hành. Tầng thứ ba là bảo hiểm tự nguyện, NLĐ đóng cao hưởng cao” - Bộ trưởng Dung cho hay.

Theo ông Dung, với các phương án trình Trung ương, nếu được đồng ý, phải sửa đổi hệ thống pháp luật hiện hành. Hy vọng với tư duy đổi mới trong thực hiện chính sách BHXH thì độ bao phủ của chính sách này sẽ rộng hơn. “Một trong những bất cập lớn hiện nay là có 66% số lao động vẫn nằm trong khu vực phi chính thức, nếu không giải được bài toán này thì rất khó đạt mục tiêu trên 50% NLĐ tham gia BHXH...” - ông Đào Ngọc Dung nói.

Vì sao phải tăng tuổi hưu?

Trước đó, Bộ LĐ-TB&XH cho biết tuổi nghỉ hưu của NLĐ ở Việt Nam thấp so với các nước trên thế giới.

Cụ thể, theo thống kê của BHXH Việt Nam, số người nghỉ hưu bình quân ở nước ta năm 2014 là 54,17 tuổi; có những ngành nghề nặng nhọc, độc hại, nguy hiểm thì tuổi nghỉ hưu bình quân chỉ khoảng 43 tuổi. Một số nước có chính sách BHXH phát triển như Nhật Bản 70 tuổi, Anh là 67 tuổi, Canada là 65 tuổi. Trong khi tuổi thọ của người Việt Nam ngày càng tăng, tuổi thọ bình quân năm 2009 là 72,8 tuổi, đến nay là 73 tuổi đối với nam, 75 tuổi đối với nữ. “Có nghĩa là thời gian hưởng lương hưu còn rất dài, ảnh hưởng đến khả năng cân đối của quỹ BHXH…” - Bộ LĐ-TB&XH thông tin.

2 phương án tăng tuổi nghỉ hưu Theo Bộ trưởng Đào Ngọc Dung, phương án một là nâng tuổi nghỉ hưu của lao động nữ lên 60 và nam lên 62, lộ trình mỗi năm chỉ nâng thêm ba tháng; phương án hai là nữ nghỉ hưu ở tuổi 60, nam 65, lộ trình mỗi năm chỉ điều chỉnh nâng thêm bốn tháng.

Theo thống kê của BHXH Việt Nam, bình quân người tham gia BHXH đóng góp trong 28 năm với tỉ lệ 22% vào quỹ hưu trí và tử tuất, trong khi hưởng lương hưu bình quân 25 năm với tỉ lệ hưởng bình quân 70,1%.

Bên cạnh đó, tỉ lệ hưởng lương hưu trên số năm đóng góp ở Việt Nam là khá cao, mức tối đa là 75% cho 30 năm đóng góp đối với nam và 25 năm đóng góp với nữ, tương ứng tỉ lệ tích lũy 2,5%/năm đối với nam và 3%/năm đối với nữ. Sau khi điều chỉnh tỉ lệ này theo Luật BHXH năm 2014 thì tỉ lệ tích lũy còn 2,14%/năm đối với nam và 2,5%/năm đối với nữ, vẫn cao hơn rất nhiều so với các nước trong khu vực.

Bên cạnh đó, điều kiện về thời gian tối thiểu được hưởng lương hưu quá chặt chẽ, trong khi điều kiện hưởng BHXH một lần khá dễ dàng, dẫn đến số người đang tham gia rời hệ thống BHXH trước tuổi nghỉ hưu khá lớn.

Theo quy định của Luật BHXH, điều kiện thời gian tối thiểu tham gia BHXH để có cơ hội được hưởng chế độ hưu trí là đủ 20 năm. Điều này dẫn đến nhiều người không tích lũy đủ số năm đóng BHXH để hưởng lương hưu.